وزیری که حتی یک خط از وضعیت آب کشور در برنامه‌ پیشنهادی‌اش برای تصدی وزارت جهاد کشاورزی ننوشته بود، حالا از سندی رونمایی کرده که مدعی است پس از ۵۰ سال الگوی کشت در ایران را تبیین کرده است. رونمایی از این سند در حالی با حضور معاون اول رئیس‌جمهور و جمعی از همکاران سابق وزیر جهاد کشاورزی در مجلس شورای اسلامی برگزار شد که هیچ یک از مدیران ارشد آب کشور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این جلسه حضور نداشتند. این نکته وقتی تامل‌برانگیز می‌شود که بنا به گفته محمد قربانی معاون، برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، قرار است به کشاورزانی که الگوی مورد نظر را اجرا کنند ۵۰درصد بخشودگی آب‌بها تعلق بگیرد.

یک هفته پس از آن که «فیروز قاسم‌زاده» سخنگوی صنعت آب کشور در نشستی با خبرنگاران تأکید کرد متأسفانه پاییز مناسبی را از نظر بارش‌ها پیش رو نداریم و باید برای تمامی مصارف آب، برنامه‌ریزی داشته باشیم، وزیر جهاد کشاورزی از سندی رونمایی کرد که قرار است در اجرای آن ۵۰ درصد بخشودگی «آب‌بها» به کشاورزان تعلق بگیرد. شاید در نگاه اول ابلاغ سندی بعد از ۵۰ سال در تعیین الگوی کشت هر استان روزنه امیدی برای بهبود شرایط در وضعیت اقلیم خشک و بیابانی ایران باشد اما اگر بدانیم که وزیر جهادکشاورزی همان شخصی است که در ۱۶ صفحه برنامه پیشنهادی خودش به هنگام اخذ رأی اعتماد از مجلس حتی یک خط درباره وضعیت آب کشور و لزوم همراهی کشاورزی با آن برنامه ارائه نداد موضوع سئوال‌برانگیز می‌شود. این نکته از آن رو حائز اهمیت می‌شود که قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور تأکید کرده بود برنامه‌ریزی برای تخصیص آب کشاورزی اواخر مهر و پس از برآوردهای تخصصی انجام می‌گیرد. حال آنکه در جلسه رونمایی از این سند هیچ‌یک از مسئولان ارشد آبی کشور از وزیر نیرو گرفته تا مدیران میانی بخش آب حضور نداشتند. این در حالی است که از حضور «علی سلاجقه» دیگر معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست یا معاونان این سازمان نیز در این نشست خبری نبود.
براساس گزارشی که تسنیم منتشر کرده است «اولین اجلاس سراسری الگوی کشت محصولات کشاورزی، «محمد مخبر» معاون اول رئیس جمهور، «سید جواد ساداتی‌نژاد» وزیر جهاد کشاورزی، «عبدالرضا مصری» نایب رئیس دوم مجلس شورای اسلامی، «سمیه رفیعی» رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی، «محمدرضا پورابراهیمی» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، «محمدجواد عسکری» رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، «مسلم رحیمی» معاون امور استان‌های سازمان صدا و سیما، «شاهرخ رمضان‌نژاد» رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، معاونین وزیر جهاد کشاورزی و مدیران کل و روسای سازمان‌های جهاد کشاورزی ستادی و استانی در سالن خوشه این وزارتخانه برگزار شد.»
نکته قابل توجه اینکه تا ساعت تنظیم این خبر مطالب متعددی از اظهارنظرها درباره این سند روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفته بود اما اصل سند نه در پرتال وزارت جهادکشاورزی قرار داشت و نه رسانه‌ها از مفاد آن خبری داشتند. این در حالی است که به نظر می‌رسد در تنظیم سندی که ادعا می‌شود پس از ۵۰ سال مطرح بود تعیین الگوی کشت به تناسب پتانسیل هر استان ابلاغ شده، وزارتخانه نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان تأمین‌کننده آب و نهاد مراقبت از سرزمین تاکنون بی‌اطلاع بوده‌اند کما اینکه در جلسه ۱۰مهر۱۴۰۱ فیروز قاسم‌زاده با خبرنگاران، او اظهارنظر درباره این سند را موکول به بعد از رونمایی از آن کرد.
آنچه مطرح شدن این سند را تأمل‌برانگیز می‌کند هشداری است که کارشناسان درباره آب داده بودند ولی هیچ‌گاه وزارت جهاد کشاورزی دراین‌باره اظهارنظری نکرده بود و بیش از هر زمانی بر موضوع خودکفایی در گندم تأکید کرده بود. برای نمونه «انوش نوری اسفندیاری» دبیر اندیشکده آب ایران وقتی «سید جواد ساداتی‌نژاد» وزیر جهاد کشاورزی بر خودکفایی گندم تأکید کرد در سرمقاله‌ای، روزنامه «پیام‌ ما» نوشت: «خودکفایی با کدام آب؟ در شرایطی از خودکفایی صحبت می‌کنیم که با خطرات جدی ناشی از برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی روبه‌رو هستیم.»
با این حال و در شرایطی که هنوز از مفاد این سند اطلاعی در دست نیست باید ببینیم معاون رئیس‌ جمهور، وزیر جهادکشاورزی و معاونانش درباره آن چه وصفی داده‌اند.
فقط رونمایی
اولین اجلاس سراسری الگوی کشت محصولات کشاورزی، که در سالن خوشه وزارت جهاد کشاورزی برگزار شد محل صحبت و اظهارنظر درباره این سند و در نهایت رونمایی از آن بود. براساس گزارش تسنیم این الگو با حضور مسئولان دولتی، بخش خصوصی و نمایندگان مجلس رونمایی و سند کشت محصولات استان‌ها در سال زراعی 1402 ـ 1401 ابلاغ شد.
با توجه به اهمیت رعایت الگوی کشت و نظم و نظامی که در بخش کشاورزی ایجاد می‌کند از قبل از پیروزی انقلاب نیز بخش کشاورزی به دنبال اجرای الگوی کشت بود اما موفق به تحقق این امر نشده بود و در سال زراعی جاری دولت امیدوار است که آن را اجرایی کند.
این خبرگزاری در گزارش خود تصریح کرده است‌: «دولت‌ها نداشتن ابزار لازم را دلیل عدم ابلاغ الگوی کشت می‌دانستند و این‌طور اعلام می‌شد که نمی‌توان به کشاورز اجبار کرد که حتماً یک محصول خاص را بکارد و کشاورزان بر اساس منفعت خود اقدام به کشت محصولات می‌کنند اما دولت سیزدهم با استفاده از همین ایجاد منفعت و مشوق مصمم به اجرای الگوی کشت محصولات زراعی است اما با وجود وعده‌های داده ‌شده در سه تاریخ این مهم اجرایی نشده است.»
همچنین تسنیم در گزارش خود نوشته است‌: «با اجرای الگوی کشت می‌توان از تولید بی‌رویه محصول که برای آن بازار وجود نداشته باشد یا کاهش و کمبود محصول در کشور جلوگیری به‌عمل آورد؛ الگوی کشت حتی به ‌روی استفاده درست از منابع آبی نیز می‌تواند مؤثر باشد و از تولید محصولات آب‌بر در مناطقی که با تنش‌های آبی مواجه است جلوگیری به‌عمل آورد.»

قربانی معاون وزیر جهادکشاورزی : بخشودگی 50 درصدی برای آب بها در نظر گرفته شده و به ازای افزایش بهره‌وری نیز 50 درصد تخفیف شامل کشاورزان می‌شود

مخبر از گاز گفت ولی از آب نگفت
اظهارنظرها در مورد سند ابلاغی الگوی کشت کشاورزی کمتر از هر چیز به مسأله آب توجه داشت. برای نمونه «محمد مخبر»، معاون اول رئیس‌جمهور حتی یک کلمه نیز در مورد وضعیت آب کشور و مسئله کشاورزی سخن نگفت اما درباره گاز در سخنرانی خود اظهار نظر کرد. او تأکید کرد: مصرف گاز در کشور متناسب با جمعیت و ظرفیت‌های موجود نیست و از طرفی میزان تولید نیز در کشور پایین است که باید با توجه به این مزیت خدادادی کشور را به نقطه مناسبی در تولید و صادرات گاز برسانیم. مخبر همچنین تصریح کرد: غذا و کالاهای اساسی مردم نباید به ارز بیگانه وابسته باشد.
معاون اول رئیس جمهور اجرای طرح اصلاح الگوی کشت را یک تصمیم فراقوه‌ای و در راستای تامین امنیت پایدار غذایی و معیشت کشاورزان توصیف کرد و افزود: اجرای صحیح سند کشت محصولات استان‌ها با توصیه و سفارش امکان‌پذیر نیست و باید الزامات اقتصادی و سوددهی این طرح برای کشاورزان تبیین شود.
راهی برای غلبه بر مشکل آبی
«سید جواد ساداتی‌نژاد» وزیر جهاد کشاورزی در اجلاسی که به رونمایی سند ابلاغی الگوی کشت اختصاص داشت با بیان اینکه تنها راه غلبه بر مشکلاتی مانند کم‌آبی یا نابسامانی در تولید محصولات کشاورزی اجرای الگوی کشت است،گفت:برای اجرای الگوی کشت باید به کشاورزان یارانه کشت دهیم.
براساس گزارشی که خبرگزاری مهر از این نشست منتشر کرده وزیر جهاد کشاورزی درباره آثار مثبت اجرای الگوی کشت گفت: این سند در سال اول اجرا، کاهش شش درصدی مصرف آب، صرفه‌جویی ۲.۲ میلیارد دلاری ارزی، افزایش بهره‌وری، افزایش تولید و افزایش سطح کشت دیم‌زارها را به دنبال خواهد داشت و باعث کاهش نیم درصدی سطح کشت آبی کشور خواهد شد.
۴۰ هزار میلیارد تومان نیاز اجرای سند
محمد قربانی معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی از دیگر اظهارنظرکنندگان درباره سند مورد نظر در اولین اجلاس سراسری الگوی کشت محصولات کشاورزی بود. او تأکید کرد: برای سال زراعی جدید حداقل ۴۰ همت (۴۰ هزار میلیارد تومان) برای اجرای الگوی کشت نیاز است.
قربانی گفته است: الگوی کشت یک وجه از امنیت غذایی است و وجه دوم امنیت غذایی انتخاب مصرف‌کنندگان خواهد بود که باید در دستور کار قرار بگیرد.
او با اشاره به اینکه باز معماری الگوی کشت انجام شده است، تصریح کرد: این مهم امروز توسط وزیر جهاد کشاورزی ابلاغ می شود.
قربانی با بیان اینکه الگوی کشت دارای بازیگران متفاوتی است، تصریح کرد: وزارت کشور، وزارت نیرو وزارت نفت، وزارت صنعت معدن تجارت، برنامه و بودجه، سازمان محیط زیست، اقتصاد و صدا و سیما که در کنار اینها بازیگرانی با نقش‌های دولتی و غیردولتی مانند تشکل‌ها نیز وجود دارند که باید به این مسئله بسیار مهم کمک کنند.
او با اشاره به قوانین پشتیبان در این طرح، یادآور شد: بند (ت) ماده (35) سیاست‌های کلی برنامه ششم طراحی و اجرای الگوی کشت با تاکید بر محصولات راهبردی و ارتقای بهره‌وری در چارچوب سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، تامین منابع و الزامات مورد نیاز در قالب بودجه، اعمال حمایت و مجوزهای مناسب فقط در چارچوب الگوی کشت، بند ( ب) تبصره 8 قانون بودجه 1401 و سیاست‌های کلی برنامه هفتم ابلاغی مقام معظم رهبری از قوانین پشتیبان این طرح است.
این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه در 10 تا 11 استان مجری ویژه الگوی کشت داشته باشیم، یادآور شد: این مهم سبب می‌شود تا بتوانیم انتظاراتی را که از الگوی کشت داریم عملیاتی کنیم.
قربانی همچنین با اشاره به تخفیفات بیمه در نظر گرفته شده در این حوزه، گفت: تخفیفات بیمه‌ای بر روی سبد محصولات راهبردی و محصولات راهبردی برنامه‌ریزی شده است؛ مجموعه ای از کشاورزان که محصولات راهبردی مورد تاکید در الگوی کشت را بپذیرند شامل تخفیفات می‌شوند؛ همچنین سبد الگوی کشت نیز شامل تخفیفات بیمه‌ای می‌شود.
قربانی در رابطه با تخفیفات اجرای الگوی کشت محصولات راهبردی نیز گفت: بخشودگی 50 درصدی برای آب‌ها در نظر گرفته شده و به ازای افزایش بهره‌وری نیز 50 درصد تخفیف شامل کشاورزان می‌شود.
نفوذ دانش ۱۰۰ درصدی
سید مجتبی خیام نکویی معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی نیز در اولین اجلاس سراسری الگوی کشت محصولات کشاورزی، رونمایی و ابلاغ سند کشت محصولات استان‌ها در سال زراعی 1402-1401 گفت: امروز یک روز تاریخی و نقطه عطف کشاورزی ایران اسلامی است و امیدواریم به یمن برکت این ایام این اقدام منشاء رفاه برای مردم شود.
او با اشاره به اینکه با اجرای الگوی کشت، در پایان سال اجرای طرح، تولید از 125 میلیون تن به 152 میلیون تن خواهد رسید و مصرف آب 3 میلیارد مترمکعب کاهش خواهد یافت گفت: خودکفایی در تامین انرژی را به دنبال دارد و همچنین نفوذ دانش به 100 درصد خواهد رسید. سطح زیر کشت نیز در سال اول اجرا از 11 میلیون هکتار به 12 میلیون هکتار افزایش می یابد.