آمار گردشگری و سفر داخلی طی هشت ماه نخست سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد بیشترین تعداد مسافرت‌ها طی این مدت به خراسان‌رضوی، مازندران، تهران و فارس بوده است. اما آن‌طور که از مقایسه‌ها برمی‌آید، نسبت به هشت ماه نخست سال ۱۴۰۱، بیشترین رشد سفر را سیستان‌وبلوچستان با ۲۹ درصد، بوشهر با ۲۲ درصد و ایلام با ۱۷ درصد رشد داشته‌اند.

به گزارش روابط‌عمومی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، مدیرکل دفتر توسعهٔ گردشگری داخلی با بیان اینکه استان‌هایی که از گذشته سابقهٔ بیشتری برای سفر داشتند مانند فارس، مازندران و اصفهان، در رشد سفر به ظرفیتی درخور رسیده‌اند، می‌گوید:‌ «رویکرد جدیدی که در حوزهٔ سفرهای داخلی شاهد هستیم آن است که استان‌های دیگری که ظرفیت‌های نهفته و ناشناختهٔ بیشتری برای سفر و معرفی جاذبه‌ها داشتند، مورد توجه قرار گرفته‌اند. سفر به مناطق غربی کشور نیز بیشتر شده است. البته رشد سفر به شهرهای جنوبی کشور نسبت به شهرهای شمالی کشور بیشتر بوده.»

 

«سید مصطفی فاطمی» همچنین دربارهٔ اقشاری که تمایل به سفر داشتند، گفت: «می‌توان گفت بیشتر عموم جامعه به سفر می‌روند شاید تا حدودی تغییر شکل داده باشد، اما سفر در ذات ایرانی‌هاست. البته که عمده سفرها با خودروهای شخصی است و به‌دلایل مشکلاتی که در حوزهٔ حمل‌ونقل داریم و کمبودهایی که در این حوزه وجود دارد، از حمل‌و‌نقل عمومی کمتر برای سفر استفاده شده است.»

مدیرکل دفتر توسعهٔ گردشگری داخلی با اشاره به اینکه در سال ۱۴۰۲ پیک‌های سفر کم بود، ازاین‌رو حجم سفر در این زمان‌ها بیشتر بوده است، گفت: «در سال‌هایی که تعداد پیک‌های سفر در طول سال افزایش پیدا می‌کند، با کاهش حجم سفر روبه‌رو هستیم. درحالی‌که امسال به‌دلیل کم بودن پیک‌های سفر، عموماً در هر پیک با حجم زیادی از مسافرت‌ها روبه‌رو شدیم، به‌طوری‌که در نوروز، تعطیلات عید فطر و… رکورد سفر شکسته می‌شد. حتی در برخی از نقاط با مازاد ظرفیت تحمل روبه‌رو شدیم. ازاین‌رو، بر آن شدیم تا در سال آینده و تعطیلات پیش رو، کنترل ظرفیت تحمل در شهرها را مدنظر قرار دهیم.»

 

مدیرکل دفتر توسعهٔ گردشگری داخلی یادآور شد: «کنترل ظرفیت تحمل حضور گردشگران به‌خصوص برای مقاصدی که مباحث محیط زیستی دربارهٔ آنها وجود دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مثال جزیرهٔ هرمز از جمله مقاصدی است که باید میزان ورود گردشگران به آن کنترل شود. ازاین‌رو، قصد بر آن است تا استان هرمزگان در نوروز ۱۴۰۳ جزایر جدید معرفی و سعی کند تا میزان سفر را تا حدودی کنترل کند. حتی ممکن است در برخی از مجموعه‌ها توسط شهرداری‌ها محدودیت‌هایی برای سفر اعمال شود.»

فاطمی یادآور شد: «با توجه به افزایش تعطیلات در سال آینده، پیک‌های سفر نیز افزایش خواهند یافت و امیدواریم در سال آینده با حجم کمتری از سفر در ایام پیک مواجه شویم و توزیع سفر را داشته باشیم. اگر مصوبهٔ دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته نیز تحقق یابد و تصویب شود، می‌تواند به مدیریت سفر کمک کند؛ مخصوصاً مقاصد گردشگری که در اطراف و نزدیک شهرهای بزرگ هستند، می‌توانند رونق بیشتری پیدا کنند و سفرهای درون‌استانی افزایش خواهد یافت. این طرح طی هفتهٔ جاری برای تصویب به صحن مجلس خواهد رفت تا برای سال آینده اجرایی شود.»

 

توزیع سفر

در گفته‌های مدیرکل دفتر توسعهٔ گردشگری داخلی مشهود است و در آمار نیز اعلام می‌کند که مقاصد گردشگری و تمایل گردشگران به استان‌ها و شهرهایی با ظرفیت‌های نهفته و ناشناخته است؛ موضوعی که در گردشگری ایران همیشه به‌عنوان یک دغدغه مطرح بوده و بارها توزیع نامناسب سفر به‌عنوان یک مشکل مطرح شده است.

پیش‌ازاین‌ رئیس پیشین هیئت‌مدیرهٔ انجمن صنفی دفاتر هوایی،‌ زیارتی و گردشگری نیز در گفت‌وگو با «پیام ما» به این نکته اشاره کرده بود و با تأکید بر تنوع جغرافیایی، آب‌وهوا و فرهنگ ایران به‌عنوان یک کشور چندفصل گفته بود: «به‌دلیل وسعت، تنوع و متصل بودن کشور، گردشگر باید بتواند به‌سادگی و سهولت به مناطق مختلف دسترسی داشته باشد، اما آیا همین حالا حمل‌ونقل به‌ویژه در پیک مسافرت، پاسخگوی نیاز همهٔ مناطق است؟ پاسخ قطعاً خیر است. اقامتگاه‌ها و اماکن گردشگری هم در بیشتر زمان‌ها جوابگوی این نیاز نیستند. حمل‌و‌نقل از ارکان بستهٔ سفر است، اما مشکلات زیادی در این باره وجود دارد. ما با فقدان و کمبود زیرساخت‌ها در مناطق مختلف مواجهیم و در این شرایط، نمی‌توانیم دربارهٔ روبنایی‌ها، توزیع امکانات گردشگری یا سفر، صحبت کنیم. باید حداقل‌ها تأمین شود و بعد راجع به سیاستگذاری و روش‌های گردشگری یا حتی توسعهٔ پایدار صحبت کنیم.»

به گفتهٔ «رضا اباذری» شناسایی قابلیت‌های توسعهٔ گردشگری مناطق و رفع موانع آن، سهم زیادی در موفقیت صنعت گردشگری و ایجاد توازن در مناطق مختلف دارد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد نه‌تنها این شناخت وجود ندارد بلکه زیرساخت‌ها و توزیع امکانات در مقاصد گردشگری کشور به‌دلیل نبود نگاه کارشناسی متوازن نیست.

 

نوع اقامت

نوع اقامت هم در آماری که مدیرکل دفتر توسعهٔ گردشگری داخلی ارائه می‌دهد، جالب است. «سید مصطفی فاطمی» می‌گوید در ایام پیک سفر این مسئله متفاوت است و حتی ممکن است قشر مرفه نیز نتوانند مرکز اقامتی پیدا کنند و از سایر ظرفیت‌ها استفاده کنند، اما مجموعه‌های اقامتی با درجه‌های پایین نیز به‌راحتی پر نمی‌شوند؛ زیرا خانه‌مسافرها، خانه‌های مبله و … نظایر آن، در مقابل هتل‌های یک تا سه ستاره به‌نوعی عمل کرده‌اند که هتل‌ها نمی‌توانند با آنها رقابت کنند. برای مثال اگر مسافر بخواهد بین گزینهٔ خانه‌مسافر و مهمانپذیر که قیمت برابری دارند یکی را انتخاب کند، انتخابشان خانه‌مسافر است. ازاین‌رو، با وجود آنکه خیلی موافق گسترش خانه‌مسافرها نیستیم، اما هتل‌های درجهٔ پایین و مراکز اقامتی مانند مهمانپذیرها کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرند.»

 

او دربارهٔ فعالیت بومگردی‌ها و قرار گرفتن در میان مراکز اقامتی نیز می‌گوید: «بومگردی مدلی از اقامت بومی ایرانی است و اگر به‌درستی برنامه‌ریزی کنیم می‌توان الگوی آن را به سایر کشورها نیز منتقل کرد. تجربهٔ زندگی بومی با خانوادهٔ ایرانی را در واحدهای بومگردی تعریف کردیم، اما در اجرا به مشکلاتی برخوردیم؛ زیرا آنها را به‌شکل تأسیسات گردشگری دیدیم که نیازمند دریافت مجوز از بخش‌های مختلف شدند. با وجود این، اقشار مختلف مردم از بومگردی‌ها استقبال کرده‌اند حتی افراد متمول نیز از این واحدها استقبال کرده‌اند. درواقع، افرادی که بنیهٔ فرهنگی قوی‌تری دارند، به‌سمت اقامت در بومگردی‌ها می‌روند. افرادی که در حوزهٔ فرهنگی فعالند از اساتید دانشگاه گرفته تا خبرنگاران، بازیگران، هنرمندان، نویسندگان و… بیشتر از بومگردی‌ها استفاده می‌کنند تا هتل‌های لاکچری. درواقع می‌توان گفت قشر فرهنگی به‌سمت اقامت تجربه‌محور از بومگردی‌ها گرفته تا هتل‌بوتیک‌ها… رفته است.»

 

اقبال به بومگردی‌ها

رئیس جامعهٔ انجمن‌های حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی ایران هم در این باره به «پیام ما» می‌گوید: «خوشبختانه استقبال از بومگردی‌ها در دو سه سال اخیر خیلی زیاد شده است و فکر می‌کنیم این استقبال به تعطیلات برمی‌گردد. اگر ما می‌توانستیم زودتر در این بازار رقابت کنیم، حتماً سهم بیشتری از اقامت‌ها داشتیم.»

«یاور عبیری» با بیان اینکه اقامت در بومگردی‌ها یک تجربهٔ منحصربه‌فرد است، می‌افزاید: «امسال هم اقامت در بومگردی‌ها به‌تدریج در سه ماه اول سال خیلی عالی بود، اما تابستان و پاییز تورم روی سفر اثر گذاشت و آن‌طور که باید شاهد سفر و اقامت نبودیم و مثل سایر مراکز اقامتی با مشکل اسکان مواجه شدیم.»

 

او همچنین با اشاره به رشد اقامتی در سه استان سیستان‌وبلوچستان، بوشهر و ایلام اضافه می‌کند این استان‌ها بومگردی‌های زیادی ندارند و اگر قرار است این رشد اقامتی که اعلام شده است استمرار داشته باشد، باید از نظر مراکز اقامتی هم توسعه یابند؛ به‌ویژه در حوزهٔ بومگردی‌ها که هر سه استان تعداد کمی مراکز بومگردی دارند.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایلام نیز پیش‌ازاین گفته بود طرح‌های مناسبی در زمینهٔ ساخت بوم‌گردی، هتل، زیرساخت‌های گردشگری در استان در حال اجرایی شدن است. به گفتهٔ «فرزاد شریفی»، بیش از ۶۰ بومگردی در استان ایلام فعال شده است و امسال بخش اعظمی از گردشگران استان در بومگردی‌ها اسکان یافتند. هرچند او تأکید کرده است که ایلام از استان‌های نوپا در این زمینه است و باید زیرساخت‌ها در آن جدی‌تر توسعه یابد.