|پیام ما| روز ملی هوای پاک با وضعیت بنفش در بافق، وضعیت قرمز در ایستگاه‌های سنجش اردکان، میبد، یزد و راور و وضعیت نارنجی در بسیاری از نقاط تهران آغاز شد. صبح دیروز به همین مناسبت که امسال شعار «هوای پاک، حقوق عامه، اراده ملی» را برایش تعیین کرده‌اند، معاون اول رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط زیست در مراسمی در سازمان حفاظت محیط زیست سخنرانی کردند و هر دو از زمان‌بر بودن حل مشکل آلودگی هوا گفتند. محمد مخبر در سخنانش بی‌توجهی به محیط زیست را ظلم دانست و از مصمم بودن دولت برای برداشتن گام‌های بلند در راستای حل مشکل آلودگی گفت و علی سلاجقه هم از ورود عملیاتی دولت سیزدهم به کاهش آلودگی هوا خبر داد. اما این میان موضوع محیط‌بان کرمانشاهی محکوم به اعدام هم فضای روز هوای پاک را تحت تاثیر قرار داد، چنان که معاون اول رئیس جمهور در میان گفته‌هایش از هوای پاک گفت: «نباید محیط‌بانی که از خود و طبیعت دفاع کرده قربانی شود.»

مراسم روز ملی هوای پاک، صبح دیروز (29دی) در سردترین روز تهران در حالی برگزار شد که کیفیت هوا در تهران ناسالم برای گروه‌های حساس عنوان شده بود. در این مراسم محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور با اشاره به اهمیت فرابخشی مسئله محیط زیست گفت: «محیط زیست یک بخش نیست. محیط زیست اساس حیات است و بی‌توجهی به آن ظلمی عامی است‌. امروز روز هوای پاک است و دولت مصمم است گام‌های بلندی برای رفع این مشکل بردارد و در این راستا تصمیمات خوبی گرفته شده است. حل معضل آلودگی هوا زمان‌بر است، اما با همت عمومی می‌توان آن را حل کرد.»
او با تاکید بر نقش مردم اضافه کرد: «آحاد مردم باید به حد توان از محیط زیست مراقبت کنند. این مشکل به تنهایی و با تلاش دولت و مجلس و دستگاه‌‌های حاکمیتی حل نمی‌شود و پایه اصلی خود مردم هستند. دو نقش اصلی مردم رعایت و نظارت است. نظارت باید هم بر حکومت و دستگاه‌های نظارتی باشد و هم بر خود مردم.»
معاون اول رئیس جمهور در ادامه به اقدامات مثبت در کنترل آلودگی هوا اشاره‌ای کرد و ادامه داد: «با توجه به اینکه ۶۰ درصد آلودگی هوا مربوط به منابع متحرک است، می‌توان این مشکل را حل کرد. همچنین ما باید برای حل این موضوع از امکانات دولت الکترونیک نیز استفاده کنیم.»
جان انسان‌ها و محیط زیست قابل معامله نیست
از سوی دیگر در حالی که خبر ابلاغ و تایید حکم قصاص برومند نجفی، محیط‌بان کرمانشاهی سبب واکنش‌های بسیار در دفاع از محیط‌بان کرمانشاهی محکوم به اعدام و درخواست از خانواده ولی دم برای بخشش شده، معاون اول رئیس جمهور بخشی از سخنانش را به این موضوع اختصاص داد. او بر لزوم اصلاح قانون دفاع محیط‌بانان تاکید کرد و گفت: «قانون دفاع از محیط‌بانان کافی نیست. باید برای محافظت از طبیعت و محیط‌بان این قانون دقیق‌تر شود. نمی‌شود متخلفی حین تخلف کشته شود و محیط‌بانی که از خود و طبیعت دفاع کرده قربانی شود.» او با اشاره به ارزش بالای کار محیط‌بانان افزود: «در دوران جنگ منطقه حفاظت مشخص بود اما در زمان فعلی میدان جنگ با موانع حیات محیط زیست کل کشور است. بنابراین نمی‌شود کار محیط‌بانان را قیمت‌گذاری کرد.»
معاون اول رئیس جمهور در پایان با اشاره به سختگیری مثبت سازمان حفاظت محیط زیست گفت: «در بحث محیط زیست هیچ دستگاهی نباید بی‌توجهی کند. سازمان با سختگیری خود باعث حفاظت از جان انسان و محیط زیست می‌شود. جان انسان‌ها و محیط زیست قابل معامله نیست.»
سالها طول کشید تا هوا را به اینجا رساندیم
علی سلاجقه، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز گفت: «سقفی بالای سر ما است که از رسیدن ۲۰ میلیون انواع سنگ به زمین جلوگیری ‌می‌کند که از پایین ما باید مواظب آن باشیم اما این موضوع با اقدامات بشر با مشکل مواجه شده است.»
او ادامه داد: «دولت سیزدهم عزم خود را برای کاهش آلودگی هوا جزم کرده، از این رو کاهش آلودگی هوا در تهران و کلانشهر‌‌ها در پیش گرفته شده است.» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از بررسی‌‌هایی گفت که نشان ‌می‌دهد تهران از ابتدای سال تاکنون ۶ روز هوای ناسالم داشته در حالی که این عدد در سال قبل ۹ روز بوده است. او با این مقایسه گفت که شهرهای اراک و کرج شرایط چندان مطلوبی ندارند و وعده مدیریت و بهبود هوای این شهرها را داد.
معاون رئیس جمهوری حرف‌های خود را اینطور ادامه داد: «اگر کمتر حرف ‌می‌زنیم برای این است که ‌می‌خواهیم بیشتر بر روی اجزا تمرکز کنیم و مردم نتایج را ببینند. روز ۲۹ دی سال ۱۳۷۴ آلوده ترین روز در طول سال بود بر این اساس این روز را به عنوان روز ملی هوای پاک نامگذاری کردند؛ البته این روز از سال ۱۳۷۶ به رسمیت شناخته شد و در این روز سازمان حفاظت محیط‌ زیست برنامه‌‌های متنوعی را در سراسر کشور برگزار ‌می‌کند.» سلاجقه افزود: «جلسات متعددی با وزیر کشور و معاون اول رئیس جمهوری برگزار شد که نتایج بسیار خوبی به همراه داشت که یکی از آنها احکام ۶۲ گانه است که بر اساس آن اعتبار رفع آلودگی و زمان اجرای آن به تفکیک مشخص و تامین ‌می‌شود.» او در نهایت تاکید کرد: «سال‌ها طول کشید که هوا را به این وضعیت رساندیم و حالا رسیدن به شرایط مطلوب هم نیازمند زمان است که خوشبختانه دستگاه‌های اجرایی اعلام آمادگی کردند که برای کاهش آلودگی در کنار سازمان حفاظت محیط‌زیست هستند.» در ادامه این مراسم کارت شناسایی همیار محیط‌بان به محمد مخبر معاون اول رئیس جمهوری اهدا شد.
دستگاه‌های اجرایی پاسخگوی حق مردم باشند
مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست سخنران دیگر این مراسم بود که با اشاره به اهمیت حل معضل آلودگی هوا، به شعار امسال این روز اشاره کرد: «هوایی پاک، حقی عامه و متعلق به همه مردم است. عزم دولت حل معضل چند دهه‌ای آلودگی هواست. این یک حق عامه است. دستگاه‌های اجرایی باید پاسخگوی این تقاضا باشند. وضعیت آلودگی هوا در شهر تهران به گونه‌ای بوده که در سال جاری شش روز هوای ناسالم داشتیم و می‌توان گفت وضعیت نه بهتر و نه بدتر شده است. شهری مانند شیراز در برهه‌ای از زمان هوای ناسالم داشت اما سال پیش و دو سال قبل وضعیت کیفیت هوای این شهر خوب بوده است‌.» او ادامه داد: «وضع هوای بعضی شهرها در این سال‌ها بدتر شده اما وضعیت اهواز تغییر محسوسی نداشته است. آلودگی هوا در شهرهای اراک و کرج بهتر نشده است بنابراین باید اقداماتی برای رفع آن صورت بگیرد چرا که مردم مطالبه‌گر هستند.» تجریشی با اشاره به وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی کشور و تاثیر آن بر آلودگی هوا لب به گلایه گشود و گفت: «یک سال به عمر ناوگان ما افزوده و میزان انتشار آلاینده آن‌ها بیشتر شده است. با تصمیم دیوان عدالت اداری حذف ناوگان فرسوده کنار گذاشته شده است و برای ناوگان فرسوده محدودیت در نظر گرفته می‌شود.» او با اشاره به کلیت قانون هوای پاک ادامه داد: «مهمترین نکته درباره این قانون قابلیت اجرای آن است. این قانون، قانون مترقی و خوبیست و ما موظفیم که آن را اجرا کنیم اما باید قابلیت اجرا داشته باشد. بسیاری از مواد این قانون قابلیت اجرا ندارد.» این میان اما تجریشی از ایرادات این قانون هم سخن گفت؛ از جمله اینکه «قانون هوای پاک در شرایط عادی و با فرض نبودن محدودیت‌هایی مانند تحریم نوشته شد، زمان‌بندی و هدفگذاری مشخصی در این قانون دیده نمی‌شود و منابع مالی این قانون مشخص نیست و این باعث شده است دستاوردهای آن محقق نشود.» معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با تاکید بر وظایف سازمان حفاظت محیط زیست در اجرای قانون هوای پاک عنوان کرد: «وظیفه سازمان محیط زیست مشخص کردن ضوابط است و آن را انجام داده است. وظایفی همچون پایش توسط سازمان به انجام رسیده است.» او سپس به محدودیت‌های موجود در اجرای این قانون از سوی نهادهای مسئول اشاره کرد: «وظایف اجرایی که به دوش نهادهای دیگر است، به دلایلی انجام نشده است‌. برای مثال توان مالی اجرای طرح تعویض و استاندارد‌سازی گازوئیل در سه سال وجود ندارد. در زمان تصویب قانون گفته می‌شد که این طرح در صورت تامین منابع مالی انجام می‌شود که این مهم محقق نشد همچنین ما به توان فنی کشور مانند ظرفیت‌های کارخانه، خودروساز و تکنولوژی کشور توجه نکردیم.» به گفته تجریشی مقبولیت کافی برای اجرای برخی مواد قانون هوای پاک وجود ندارد، برای مثال در سال گذشته تغییر استانداردهای ازن در پی تغییر استانداردهای ازن ای‌پی‌ای ایالات متحده انجام و محدودیت‌ها سخت‌تر شد. این سبب افزایش تعداد روزهای ناسالم ما شد و این موضوع را اثبات کرد که نباید بدون توجه به استانداردهای داخلی سیاست‌های خود را تغییر دهیم. او با اشاره به همکاری سازمان و نهادهای علمی و دانشگاهی گفت: «راهکار بهبود وضعیت هوای ۹ کلانشهر به وسیله کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر که سازمان حفاظت محیط زیست با آن‌ها قرارداد امضا کرده در دبیرخانه اصلی این کنسرسیوم در تهران تبیین شده است.این راهکارها بر اساس اصول روش شناسی و داده‌های پایگاه‌های اطلاعاتی مشخص شده‌اند.» او به تاثیرات منفی آلاینده‌ ناکس اشاره کرد و گفت: «واکنش‌های ثانویه ناکس، ازن و ذرات معلق ایجاد می‌کند و سبب می‌شود تا هوا به ظاهر مشکلی نداشته باشد اما خطرناک است. عمده فعالیت‌ها برای رفع این مشکل با هماهنگی وزارت کشور انجام شده است. دو جلسه با استاندار و شهردار تهران برگزار و مقرر شد که وزارت کشور به عنوان نهاد اجرایی وارد اجرای قانون هوای پاک شود. در این جلسه ۶۲ بند برای کنترل آلودگی هوا تعیین شد که ۲۷ بند به‌طور مستقیم مربوط به منابع متحرک است. در این جلسات مقرر شد که قرارگاهی ایجاد شود تا وزارت کشور نیاز‌‌های این طرح را تامین کند. این سند با کمک سازمان برنامه و بودجه به برنامه مالی نیز تبدیل شده است.»
معاون محیط زیست انسانی در آخر فعالیت‌های اجرایی سازمان حفاظت محیط زیست را تشریح کرد و گفت: «ما به صنایع کمک می‌کنیم تا آلودگی هوای ناشی از فعالیت‌های خود را رفع کنند و این طرح نیز با کمک کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر انجام می‌شود. از دیگر اقدامات ما تهیه سیاهه انتشار آلاینده‌ها، ارائه طرح کاهش آلایندگی ۱۳ دانشگاه برای ۹ شهر و ارائه سناریوهای کاهش آلودگی در دو سطح بوده است همچنین جلوگیری از ورود ۱۲ هزار موتور کاربراتوری به خیابان‌ها در دستور کار بود که محقق نشد.»