هنر ظریفی که از یاد رفته است
وداع زندگی امروز با «چینی بندزنی»
نگاه دوباره به وسایل قدیمی و کارکرده میتواند جانی به هنر «چینی بندزنی» ببخشد
![وداع زندگی امروز با «چینی بندزنی»](https://payamema.ir/pubfiles/2023/06/4-8.jpg)
۱۸ خرداد ۱۴۰۲، ۰:۰۰
پای تولید انبوه که به جوامع باز شد، دیگر استفاده از کالاها و وسایل کهنه و مستعمل یا شکستهبندیشده کارایی نداشت. حالا دیگر کارخانهها و تولیدیها بهدنبال مصرفگرایی بودند و جایگزینی وسیلۀ قدیمی با نو. حرفی هم از تعمیر به میان نمیآید. این رویکرد باعث شد تا یک شغل هنرمندانه و ظریف به خاطرهها بپیوندد؛ چینیبندزنی.
سالهای زیادی نیست که هنر «چینی بندزنی» از میان رخت بربستهاست. تا همین 50 سال پیش در خانۀ مادربزرگها قوریهای چینی گلسرخی که بند زدهشده را به یاد داریم، اما تا کارخانههای چینیسازی در داخل کشور رونق گرفتند و واردات ظروف چینی بیشتر شد، دیگر کسی ظروف چینی را بهدست هنرمند «چینی بندزن» نسپرد. ظروف کائوچویی، پلاستیک و ملامین هم سر برآوردند و روزگار برای بندزنها سختتر شد.
روزی روزگاری، «چینی بندزنی»
«چینی بندزنی» از حرفههای ظریف و درآمدزای روزگار خود بود. در سال ۱۳۲۰ خورشیدی بهای هر بند، یک قران تمام میشد که مبلغ قابلتوجهی بود. «چینی بندزن»، با مهارت و ظرافت چینیهای شکسته و دونیمشده را بند میزد. با دستان جادویی خود عمر دوبارهای به نعلبکیها، بشقابها و کاسههای از رده خارج میبخشید.
در گذشته بخش عمدهای از ظروف منازل مانند کاسه، بشقاب، قوری و … از جنس چینی بود. چینی که میشکست، تکههای شکسته را تا آمدن «چینی بندزنی» نگه میداشتند. ازآنجاکه چینی در شمار ظروف گرانقیمت بهشمار میرفت، بعد از شکستهشدن مرمت میشد و دلیلی بود بر وجود حرفۀ «چینی بندزنی».
«چینی» در زبان فارسی برای تمامی ظروف صادرشده از کشور چین بهکار می رفته است. در زبان انگلیسی به آن «China Ware» میگویند که بیان پرابهامی است از تمامی ظروفی که از کشور چین و دیگر کشورهای شرقی مانند ایران به اروپا صادر میشدهاند. لازم به ذکر است که ایران در دوران صفویه تولیدکننده و صادرکنندۀ «ظروف چینی» به اروپا بوده است
«چینی بندزن» هر از چندگاهی میآمد و در مدت کوتاهی اهالی محل متوجه محل حضور او میشدند. «چینی بندزن»ها در کوی و برزن راه میافتادند و فریاد میزدند: «چینی بندزن اومده، چینی شکسته رو بند میزنه»
ابزار کار «چینی بندزنی»
ابزار کار «چینی بندزن» بسیار ساده بود و شامل جعبه یا همان میزکار، مته، کمان کوچک (ابزار محرک برای چرخاندن سرمته)، چسب مخصوص، تسمههای بسیار باریک و ظریف میشد.
معمولاً از مخلوطی از آهک و سفیده تخممرغ که «زامیشگه» نام داشت برای پوشاندن سوراخها و درزها و شکافها استفاده میشد.
«چینی بندزن»، چینیهای شکسته را تحویل میگرفت و بهمرور و یکبهیک با کمان و مته محلهای مورد نظرش را سوراخ میکرد و تکههای شکسته را با چسب مخصوص چینی میچسباند و با بندهای کوچک فلزی (تسمههای فلزی باریک) ظروف را بههم وصل میکرد.
«محمدرضا مفیدیان» معروف به «محمدرضا بندزن» یا «محمدرضا شیرعلی»، تنها میراثدار بندزنی ساکن اردکان یزد است. پدرش هم به شغل بندزنی مشغول بوده و او از کودکی در کنار پدر این حرفه را آموخته. گرچه مشتریهایش بسیار کم شدهاند، اما او هنوز از این راه امرار معاش میکند
هنری به وسعت سرزمین
هنرمندان «چینی بندزنی» در گوشه و کنار این سرزمین بودند. هنوز هم تعداد انگشتشماری در استان یزد و فارس مشغول چینیبندی هستند. افرادی که شاگردی ندارند و در واقع هنرجویی نبوده که فوتوفن کار را از آنها بیاموزد.
دفتر خاطرات «چینی بندزنی»های شیراز، هنوز خاطرات افرادی نظیر مرحوم «سید عبدالله مرتضوی»، مرحوم «سید جعفر موسوی»، «سید نبی» و «سید عبدالله» را بهخاطر دارند.
«محمدرضا مفیدیان» معروف به «محمدرضا بندزن» یا «محمدرضا شیرعلی»، تنها میراثدار بندزنی ساکن اردکان یزد است. پدرش هم به شغل بندزنی مشغول بوده است و او از کودکی در کنار پدر این حرفه را آموخته. گرچه مشتریهایش بسیار کم شدهاند، اما او هنوز از این راه امرار معاش میکند.
«عمو یوسف» تنها «چینی بندزن» شهر قم است و ۳۵ سال میشود که به این حرفه مشغول است. به گفتۀ خودش از 15 سال پیش تنهاست و هیچ همکاری ندارد.
به گفتۀ «ارژنگ ربیعی» کارشناس صنایعدستی، برخی از مشاغل بهگونهای در تاروپود جامعه تنیده شدهاند که حتی ضربالمثلها و فرهنگ عامه نیز از آنها نشأت گرفته است؛ مثل ضربالمثلهای «دل شکسته را نمیشود بند زد» یا «تو اگر بند زن بودی، چینی خودت را بند میزدی».
«چینی بندزنی»ها دورهگرد بودند و در محلهای خاصی بهمدت معینی اطراق میکردند تا به کار «چینی بندزنی» بپردازند. «چینی بندزن»، پس از ترمیم هر یک از ظروف بهازای دسترنج آن مقداری گردو، بادام، گندم یا پول میگرفت. مدت اقامت «چینی بندزن» به تعداد چینیهای شکستۀ اهالی بستگی داشت. معمولاً پس از سپریشدن ده تا پانزده روز محل خود را برای کار در محلهای دیگر ترک میکردند.
فوتوفن «چینی بندزنی»
«چینی بندزن»، چینیهای شکسته را تحویل میگرفت و بهمرور و یکبهیک با کمان و مته محلهای مورد نظرش را سوراخ میکرد و تکههای شکسته را با چسب مخصوص چینی میچسباند و با بندهای کوچک فلزی (تسمه های فلزی باریک) ظروف را به هم وصل میکرد. بعد از بندزدن دو چینی شکسته توسط مفتول و سیم، چینی بندزن زامیشگه را به محل کوک یا بند میمالید تا بند را درجای خود ثابت و محکم کند. برخلاف تصور از این ماده، تنها جهت چسباندن دو قسمت جداشده استفاده نمیشود و مورد مصرف دیگر آن این است که در محل بند، مفتول را در داخل سوراخها محکم کند تا اگر احتمالاً قسمتی از سوراخهای ایجادشده پر نشده باشد، پر شود. با این کار بندها یا مفتولها به هنگام شستوشو جابهجا نمیشوند. تعداد بند ایجادشده، بسته به بزرگی و کوچکی ظروف و همچنین نوع شکستگی دارد و قطر آنها باتوجهبه ظرافت چینی یا شیشه، متغیر و متفاوت میشود.
مثلاً برای نعلبکیای که دو تکه شده است، سه بند در نظر گرفته میشود و برای بشقاب و پیشدستی چهار بند؛ برای کاسه، شش الی هفت بند؛ و برای قوری نصف شده، هشت بند لازم است که دو بند در زیر قوری و سه تا در یک سمت و سه تا در سمت دیگر ایجاد میشود.
تکهای که گم شد
«چینی بندزنی»ها در موارد اندکی که قسمتی از چینی شکسته گم میشد، از قطعات چینیهای شکسته موجود، تکهای را انتخاب میکردند و به اندازۀ قطعۀ گمشده درمیآوردند؛ اطراف آن را بهوسیلۀ انبردستی، به آرامی و آهستگی میچیدند تا درنهایت به اندازۀ مورد نظر در بیاید. اگر این قطعۀ گمشده کوچک بود، بعد از اتمام کار دو طرف قسمت خالیمانده را با زامیشگه پر میکردند و این خمیر پس از خشکشدن جای قطعۀ گمشده را پر میکرد.
×××
تعمیر به جای مصرفگرایی
روزگاری نه چندان دور، چینیهای ترکخورده توسط «چینی بندزنی»ها دوباره به چرخۀ استفاده بازمیگشتند و ظروف چینی، عمر طولانیتر داشتند. نگاهی دوباره به وسایل کهنه و قدیمی برای استفادۀ دوباره از آنها، در دنیای امروز بهعنوان یک هنر تلقی میشود؛ هنر ساخت بهترینها از دورریختنیها که ایدهای نو به وسایل قدیمی برای کاربری جدید میدهد. با این نگاه هنر «چینی بندزنی» که خود سابقهای طولانی در کشور ما دارد، میتواند جانی دوباره بگیرد درصورتیکه نگاه ما به استفاده از وسایل تعمیری، نگاهی همدلانه با محیط زیست و دورریز کمتر باشد.
صنایعدستی ما یا آنها
شاید به نامشان نیاید، اما ظروف چینی در واقع نتیجۀ سفالگری هستند؛ هنر-صنعتی که از قدیمیترین صنایع بشر است و به اعتقاد برخی از پژوهشگران زادگاه آن ایران محسوب میشود. هرچند تاریخچۀ تولید یکی از ظروف این بخش یا همان چینی به کشور چین و بیش از 1700 سال قبل باز میگردد، اما ایرانیها هم دستی بر این هنر داشتهاند و دارند. هرچند در زبان فارسی، چینی برای ظروف صادرشده از کشور چین بهکار میرفته است، اما ایران در دوران صفویه تولیدکننده و صادرکنندۀ «ظروف چینی» به اروپا بوده.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
![مسافران قطار مرگ](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/۶-2-jpg.webp)
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
![مرگهای تکراری](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/معدن-2.jpg)
ظرف دو ماه گذشته ۴ کارگر در ۴ حادثه در معادن زغال سنگ کرمان جانباختهاند
مرگهای تکراری
![نگاههای منتظر به معدن فروریخته](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/معدن-شازند.jpg)
گفتوگوی «پیام ما» با بستگان کارگران مفقودشدۀ معدن شازند اراک
نگاههای منتظر به معدن فروریخته
![صدای جمهور آمد](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/دیجیتال-15.jpg)
چهاردهمین انتخابات ریاستجمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی برگزار شد
صدای جمهور آمد
![واکاوی مسئلهٔ اقدام به خودکشی درمانگران](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/باشگاه-اندیشمندان.jpg)
در نشست علمی «خودکشی درمانگران: نگاهی بینرشتهای» صورت گرفت
واکاوی مسئلهٔ اقدام به خودکشی درمانگران
![چالش صادرات برق، نگرش دولت است](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/برق-1.jpg)
مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی اعلام کرد
چالش صادرات برق، نگرش دولت است
![سبزشویی و انرژیهای تجدیدپذیر](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/انرژی-تجدیدپذیر.jpg)
سبزشویی و انرژیهای تجدیدپذیر
![معمای آتشفشان «تفتان»](https://payamema.ir/pubfiles/2024/05/دیجیتال-9.jpg)
کارشناسان و مسئولان در مورد احتمال همیشگی فوران تفتان اتفاقنظر دارند
معمای آتشفشان «تفتان»
![خاموشی صنایع در تابستان](https://payamema.ir/pubfiles/2024/01/5-11-jpg.webp)
خاموشی صنایع در تابستان
![تامین ۲۰ درصد برق مصرفی ادارات از نیروگاههای تجدیدپذیر](https://payamema.ir/pubfiles/2024/04/انرژی-تجدیدپذیر.jpg)
معاون استاندار تهران خبر داد
تامین ۲۰ درصد برق مصرفی ادارات از نیروگاههای تجدیدپذیر
![هوش مصنوعی و ردپای آب و انرژی](https://payamema.ir/pubfiles/2024/02/ia-lwkud-jpg.webp)
هوش مصنوعی و ردپای آب و انرژی
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما
- حضور خوشبخت در نمایشگاه آگروفود ۱۴۰۳ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید