حال «هنر ششم» این روزها خوب نیست. پای ناآرامی‌های اخیر به سالن‌های تئاتر کشیده شده. یا سالن‌ها تعطیل شده‌اند یا گروه‌ها رغبتی به اجرا ندارند. «از مردم می‌خواهیم نگذارند چراغ تئاتر خاموش شود.» این را شایان مستوفی، کارگردان تئاتر، می‌گوید که این شب‌ها نمایشش را در پردیس تئاتر شهرزاد به اجرا می‌برد.

چندین شب است که سالن‌ها صدای تشویق را نشنیده‌اند و بازیگران بعد از خستگی دلنشینی که از اجرایشان داشتند، روبه‌روی مخاطب نایستادند تا تعظیم کنند و از حضور علاقه‌مندان به این هنر، غرق در لذت شوند. این در حالی است که در تابستانی که گذشت این سالن‌ها شور و حال دیگری داشتند. ایرنا در گزارشی دراین‌باره نوشته بود: ۳۲ تماشاخانه پایتخت در هفته اول مرداد از ۸۰ نمایش با بازیگران چون الهام پاوه‌نژاد، بهرام افشاری، امیر جدیدی و… میزبانی کردند. اما حالا این روزها سالن‌های تئاتر در سکوت به سر می‌برند. خالی از نمایش. خالی از تماشاگر.

مدیر تئاتر شهر درباره سیستم جبران خسارت بر این نظر است که مسئولیت جبران خسارت برعهده مرکز هنرهای نمایشی است

شروع تعطیلی‌ها از تئاتر شهر
سی‌ام شهریورماه 1401 روابط عمومی مجموعه تئاتر شهر اعلام کرد که «تمامی آثار نمایشی به صحنه رفته در مجموعه تئاتر شهر در این روز اجرایی ندارند.» تعطیلی‌ای که مشخصا قرار بود تا چندین روز ادامه‌دار باشد. بعد از اعلام تعطیلی مجموعه تئاتر شهر، پردیس تئاتر شهرزاد، مرکز تئاتر مولوی، عمارت نوفل لوشاتو و تالار حافظ هم اجراهای چهارشنبه ۳۰ شهریور ماه را تعطیل کردند. اما چند روز بعد روابط عمومی مجموعه تئاتر شهر به دنبال اطلاع‌رسانی صورت‌گرفته درباره ازسرگیری اجراهای عمومی تئاتر شهر، شامگاه دوشنبه (چهارم مهر) اطلاعیه جدیدی را منتشر کرد. ایسنا دراین‌باره به نقل از مجموعه تئاتر شهر نوشت: این مجموعه ضمن عذرخواهی از هنرمندان و تماشاگران طی این اطلاعیه اعلام کرد: «بر اساس تازه‌ترین تصمیمات اتخاذ شده در شامگاه روز دوشنبه چهارم مهرماه، آثار نمایشی به منظور ایجاد فضای مناسب‌تر و همچنین رعایت حداکثری سلامت و امنیت تماشاگران و هنرمندان ارجمند، تا اطلاع ثانوی به صحنه نخواهند رفت.»
نوزدهم مهرماه نیز «سید جواد طاهری»، مدیر مجموعه تئاتر شهر، به ایسنا گفته بود نمی‌توانیم دومینووار اجرای تمام گروه‌های نمایشی را در این مجموعه به عقب بیندازیم. مدیر هنری این مجموعه بیان کرده بود: طبیعتا شرایط فعلی برای اجرای تئاتر مناسب نیست. حتی اگر الان سالن‌های تئاتر باز شوند، با توجه به اینکه خیلی نمی‌توان امنیت تماشاگران و گروه‌های نمایشی را تضمین کرد، صلاح بر این است که اجراها تا زمانی که شرایط مناسبی ایجاد شود، متوقف بماند.
اما حالا او در پاسخ به پرسش خبرنگار «پیام ما» مبنی بر اینکه زمان بازگشایی این مجموعه مشخص شده است یا خیر؟ می‌گوید: «تا حدودی مشخص شده و احتمالا از یک‌شنبه بعد گروه‌ها می‌توانند شروع کنند. ما هم به به گروه‌هایی که نوبت اجرایشان می‌رسد اعلام کردیم که آمادگی داشته باشند. این وقفه‌ای که اتفاق افتاده باعث شده خیلی از گروه‌ها تمریناتشان را ادامه ندهند و به زمان نرسند و فرصتی پیش می‌آید که گروه‌هایی که قبلا اجرا می‌رفتند بتوانند اجراهایی را که با وقفه مواجه شده به صحنه ببرند و آن تعداد اجرا را جبران کنند.»
طاهری در پاسخ به این پرسش که این مجموعه چگونه عواقب به تاخیر انداختن اجراها را جبران و با گروه‌ها همکاری می‌کند، می‌گوید: «اگر سه چهار گروه نمی‌توانند اجرا بروند ما برایشان زمان بعد از سال را در نظر می‌گیریم. مگر اینکه گروه‌های دیگری انصراف دهند و آنها را جایگزین کنیم.»
مسئولیت جبران خسارت به عهده کیست؟
نمایش «سوم ماه می» به کارگردانی «سعید حسنلو» قرار بود در سالن ایرانشهر(ناظرزاده) به صحنه برود. حالا نمایش او هم کنسل شده و می‌گوید هنوز معلوم نیست با چه مدت تعطیلی مواجه باشند. «نمایش من سیزده بازیگر دارد و اگر قرار باشد بازگشایی هم صورت بگیرد مشخص نیست بتوانیم اجرا برویم. چون زمانبندی و هماهنگی مجدد بین آنها برای من دشوار است. به علاوه شرایطی که باید اجرا برویم خودش یک مسئله دیگریست. سالن به ما وعده اجرای جبرانی هم داده است اما بعید می‌دانم در این شرایط اجرا رفتن حتی اگر بیست روز دیگر هم باشد، کار منطقی‌ای به نظر بیاید.»
از او درباره جبران خسارتی که متحمل شده‌اند می‌پرسیم. با لبخندی تلخ پاسخ می‌دهد: «بعید است مرکز هنرهای نمایشی برنامه‌ای برای جبران خسارت مالی داشته باشد. البته با من هنوز صحبتی نشده و شاید هم تصمیمی گرفته باشند. البته درحال حاضر این یک اتفاق شخصی است. اگر متضرر هم شده باشیم شخصا متضرر شده‌ایم. به نظر نمی‌آید سالن ایرانشهر تصمیمی مبنی بر جبران خسارت داشته باشد چون سالن ایرانشهر، سالن نیمه‌دولتی است و بعید است که مرکز هم بتواند حمایتی کند.»
مدیر تئاتر شهر درباره سیستم جبران خسارت بر این نظر است که مسئولیت جبران خسارت برعهده مرکز هنرهای نمایشی است. « آنجا باید تصمیم بگیرند. ما به عنوان مجموعه تئاتر شهر برای گروه‌هایی که نمایششان متوقف شده شرایطی را فراهم می‌کنیم که بتوانند به اجرایشان ادامه دهند. یا بعد از بازگشایی سالن تئاتر شهر یا در زمان دیگری. مرکز هنرهای نمایشی می‌تواند در شورای حمایت تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند برای جبران خسارت توجه ویژه‌ای داشته باشند یا خیر.»
به سالن دستور کنسلی نداده‌اند
تئاتر کمدی «شبی در طهران» به کارگردانی شایان مستوفی و نویسندگی محمد چرمشیر این شب‌ها از ساعت 8 و ربع تا 9 و ربع در پردیس تئاتر شهرزاد به صحنه می‌رود. مستوفی درباره تعطیلی‌ها توضیح می‌دهد: «با سه،چهار روز تعطیلی مواجه بودیم. باید از 6 تا 29 مهرماه به صحنه می‌رفتیم ولی اولین اجرایمان 17 مهر شروع شد.»
او درباره میزان استقبال تماشاگران می‌گوید: «تماشاگران استقبال می‌کنند اما نه آنطور که باید. حتی در این شرایط هم کار من سر زبان‌ها افتاده ولی متاسفانه آنطور که باید استقبال نمی‌شود.»
مستوفی در پاسخ به پرسش خبرنگار «پیام ما» مبنی بر اینکه آیا بهتر نبود در این شرایط به اجرا نمی‌رفتید، توضیح می‌دهد: «تمایل داشتیم اجرا نرویم اما خب یکسری فشارها و دغدغه‌ها هم از طرف مرکز هم از طرف سالن بود که باید همکاری می‌کردیم. علاوه بر این سالن هم به ما می‌گفت که دستور کنسلی نداده‌اند. ما خواستیم سانس اجرای‌مان را عوض کنیم اما به ما گفتند که سانس‌ها پر است.»
کارگردان تئاتر «شبی در طهران» اضافه می‌کند: «از مردم می‌خواهم پشت هنر تئاتر را خالی نکنند و نگذارند چراغ آن خاموش شود. تئاتر از خود مردم است، حرف خود مردم است. باید شرایط یکدیگر را درک کنیم چون هنرمندانی هستند که تنها راه کسب درآمدشان هنرشان است. ما هم هر روز هم قبل از اجرا هم بعد از اجرا به احترام این شرایط سکوت و از تماشاگران عذرخواهی می‌کنیم.»
نمی‌توانیم تبلیغ کنیم
قطع و اختلال اینترنت باعث شده که گروه‌های تئاتر فرصت اطلاع‌رسانی و تبلیغ را از دست بدهند. به نقل از ایسنا، مدیر عمارت «نوفل لوشاتو» نیز چندی پیش گفته بود: «شرایط خاص اینترنت سبب شده گروه‌های نمایشی فرصتی برای اطلاع‌رسانی و تبلیغ نمایش‌های خود نداشته باشند.» داود نامور ادامه داد: «امروزه حضور اینترنت در زندگی روزمره ما بسیار پررنگ است و به‌ویژه در دوران کرونا بسیاری از فعالیت‌های ما به فضای مجازی منتقل شد. نمی‌توان تصور کرد که با محدودیت‌های فعلی بتوانیم به روال عادی زندگی خود بازگردیم و امیدوارم مسئولان و بویژه وزارت ارتباطات هرچه زودتر تدبیری برای حل این مشکل بیندیشند.»
حالا کارگردان نمایش «ماه می» نیز با بیان اینکه نمی‌توانند به صورت نرم تبلیغ کنند، می‌گوید: «امکان تبلیغ وجود ندارد. همچنین به نظر من درحال حاضر روحیه تماشاگر این اجازه را نمی‌دهد که از نمایش‌ها استقبال کنند. حتی مردم به سینما رفتن هم اشتیاقی نشان نمی‌دهند.»
حال باید دید که سالن‌های نمایش چگونه می‌خواهند اجرای جبرانی گروه‌ها را مدیریت کنند به طوری‌که لطمه‌ای به اجرای گروه‌هایی که در ماه‌های آینده قرار است به روی صحنه بروند، وارد نشود و آیا مرکز هنرهای نمایشی برنامه‌ای برای جبران خسارت مالی آنها دارد یا خیر.