خشکسالی اکولوژیک در جنوب شرق ایران
۸ آبان ۱۴۰۲، ۲۱:۰۹
بر اساس طبقهبندی شاخص خشکی «دی مارتون»، ایران از شش پهنهٔ اقلیمی تشکیل شده و همانطور که انتظار میرود، اکثریت سرزمین (۶۶ درصد) خشک و نیمهخشک است که بیشتر مناطق مرکزی و شرقی و مناطق نزدیک به خط ساحلی خلیج فارس و استانهای اصفهان و خوزستان در جنوبغرب و جنوب کشور را شامل میشود. آبوهوای مدیترانهای ۱۲ درصد ایران را در نواحی اطراف کمربند زاگرس و البرز و نیز بخشهایی از شهر مشهد در استان خراسان در نواحی شرقی را دربر میگیرد. مناطق نیمهمرطوب که ۶ درصد از خاک ایران را تشکیل میدهند شامل نوار مرزی شمالغربی و همچنین برخی از نقاط شهرستانهای ارومیه و تبریز است. آبوهوای مرطوب ۷ درصد را دربر میگیرد و در شمالغربی واقع شده و شامل استانهای زنجان، آذربایجانشرقی و غربی، کردستان میشود. آبوهوای بسیار مرطوب ۹ درصد کشور را شامل میشود و شامل شهرهای حاشیهٔ دریای کاسپین در شمال و همچنین استان اردبیل و نواحی شرقی زنجان و آذربایجانغربی در شمالغربی است. اقلیم خشک، اقلیم غالب کشور است که نواحی جنوبی البرز و نواحی شرقی رشتهکوههای زاگرس، نواحی مرکزی شرقی و جنوبی و استانهایی مانند خوزستان، فارس و بوشهر را دربر میگیرد.
در جنوب شرقی ایران مدیرکل بحران استانداری سیستانوبلوچستان در خرداد ۱۴۰۲ گفت بر اساس شاخصهای هواشناسی ۹۲ درصد از مساحت این استان تحت اثر خشکسالی است و آسیبهای جدی آن بر روند طبیعی فعالیتهای انسانی، حیات گیاهی و زندگی جانوری و همچنین بر حوزهٔ کشاورزی، صنعت، اقتصاد، جامعه و میزان آبهای سطحی و زیرزمینی مشهود است. تخریب تالاب هامون و ۱۷۵ هزار هکتار نیزار حاشیهٔ هامون که منبع تغذیهٔ گاو سیستانی بود، نابودی ماهیان دریاچه، افزایش آلودگی هوا بهویژه گردوغبار و ماسه در هوای شهرها و روستاها، افت شدید سطح آبهای زیرزمینی و کاهش حاصلخیزی خاک و افزایش شوری آن از دیگر عواقب خشکسالی در سیستان است. افزایش تخریب مراتع براثر تشدید چرا و عدم پراکنش صحیح دام در مرتع براثر کاهش و فقر پوشش گیاهی، افزایش بیکاری براثر ازبینرفتن مشاغلی همچون دامداری و کشاورزی، صیادی و تشدید مهاجرت و افزایش معضلات ناشی از حاشیهنشینی در شهرهای بزرگ از دیگر پیامدهای خشکسالیهای مدام در استان است. مدیرکل هواشناسی استان سیستانوبلوچستان نیز در شهریور ۱۴۰۲ گفت بر اساس شاخص بارش، تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI)، در مدتزمان یکساله تا پایان تیرماه ۱۴۰۲، ۹۷ درصد از استان سیستانوبلوچستان درگیر پدیدهٔ خشکسالی است که این مقدار در منطقهٔ سیستان ۹۹ درصد و در منطقهٔ بلوچستان ۹۶ درصد است. ادامهداربودن روند خشکسالی در سیستانوبلوچستان موجب شده که در مدتزمان ۱۰ ساله، تقریباً ۸۸ درصد محدودهٔ تحتاثر خشکسالی، دچار خشکسالی بسیارشدید و شدید شود.
ایران دارای مناطق مختلف اقلیمی و جغرافیایی (مناطق کوهستانی و کویری) عمدتاً خشک و نیمهخشک است. اقلیم کشور بهشدت تحت اثر کاهش منابع آبی، در نتیجهٔ افزایش تقاضا، شورشدن، بهرهبرداری بیرویه از آبهای زیرزمینی و افزایش فراوانی خشکسالی است. در ایران آبهای زیرزمینی منبع اصلی آب هستند و سابقهٔ طولانی ناکارآمدی در شبکهٔ توزیع آب خود، بهویژه در بخش کشاورزی دارد. ایران با چالشهای اساسی در حفاظت از دسترسی طولانی مدت به آب در دورهٔ خشکسالی مواجه است. همهٔ بخشهایی که به آب متکی هستند، از کشاورزی گرفته تا تولید برق و تأمین آب عمومی، در معرض خطر هستند. حدود ۲۰ میلیون نفر در معرض خطر زیاد تا متوسط اثرات مرتبط با خشکسالی قرار دارند.
علاوه بر بارش ضعیف در زمستانهای سالهای آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲-۱۴۰۱ دماهای بالا باعث ذوب برف بیشتر شد و مقدار آب ذخیرهشده برای استفادهٔ بعدی در ماههای خشکتر (یعنی اواخر بهار و تابستان) را کاهش داد. طی دو دههٔ ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰ منطقهٔ شمالغرب با بالاترین خشکسالیهای تجربهشده با مدتزمان طولانیتر و شدت بیشتر قرار گرفته است. سنجشهای خشکسالی موقعی جامع است که خشکسالیهای آبوهواشناختی، هیدرولوژیک، کشاورزی و اقتصادی–اجتماعی و در نهایت اکولوژیک را در نظر بگیرد. در سال ۱۹۸۵ در امریکا خشکسالی به چهار گونه تقسیمبندی شده است که شامل «آبوهوا شناختی»، «آبشناختی»، «کشاورزی» و «اقتصادی-اجتماعی» است. در سال ۲۰۱۷ خشکسالی اکولوژیک هم بهعنوان نوع پنجم، به انواع چهارگانهٔ خشکسالی افزوده شد. خشکسالیهای قرن بیستویکم با دماهای گرمتر، مدت طولانیتر و گستردگی فضایی بیشتر مشخص میشوند و بهطور فزایندهای با تقاضای انسان برای آب تشدید میشوند. این وضعیت آسیبپذیری اکوسیستمها را در برابر خشکسالی افزایش میدهد، از جمله افزایش تلفات درختان ناشی از خشکسالی در سطح جهانی و تحولات پیشبینیشدهٔ اکوسیستم مثلاً تبدیل جنگل به بوتهزار. هنگامی که خشکسالی باعث تغییرات در اکوسیستمها میشود، میتواند در جوامع انسانی که برای نیازهای زندگی و تداوم حیات به آن اکوسیستمها وابسته هستند آثاری را ایجاد کند. «خشکسالی هزاره» (۲۰۱۰-۲۰۰۲) در استرالیا باعث خسارات شدید به منابع تأمینکننده در اکوسیستمهای هیدرولوژیکی از جمله تنظیم کیفیت هوا، پیشگیری از فرسایش و گردشگری شد. ادغام این ابعاد انسانی و طبیعی خشکسالی گامی اساسی در جهت رسیدگی به خطر فزایندهٔ خشکسالی در قرن بیستویکم است.
بهنظر میرسد که اکنون در پائیز ۱۴۰۲ با آثار و شواهد خشکسالی اکولوژیک در بخشهای مهمی از جنوب خراسانجنوبی تا استان سیستانوبلوچستان و بخشهای بزرگی از استان کرمان مواجهیم. از جمعیت حدود هفت میلیون نفری که در پهنهٔ این سه استان زندگی میکنند، چنانچه فقط ۳۰ درصد را بهعنوان جمعیت در معرض خشکسالی شدید اکولوژیک درنظر بگیریم، حدود ۲.۲ میلیون نفر در معرض این مخاطره مهم هستند. تدبیر برای ساماندهی و کاهش ریسک و سازگاری در درازمدت با این مرحله از خشکسالی، بدون درگیر شدن با تصمیمات لحظهای و هیجانی الزامی است.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
سیاست غیرمنسجم مانع اجرای قانون آب
مطالب مرتبط
دیدگاه کارشناسان دربارۀ ابعاد سیاسی و اجتماعی مدیریت منابع آبی کشور
وزارت نیرو، «سیاست ساز» یا «سیاست باز»
مناقشه میان محیطزیست و مدیران استانی چهارمحالوبختیاری بر سر آبگیری سد «باباحیدر» بالا گرفته است
نوشیدن آب از زبالهدان؟
حوزۀ آب و انرژی، نیازمند دمیدن روح گفتمانی تازه است
انتخاب وزیر نیرو باتوجهبه مسئلۀ اجتماعی آب
آیندهٔ ایران در گرو مدیریت مطلوب محیط زیست
رونمایی و اکران مستند «غرقشدن در پلاستیک»
سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری تاکید کرد؛
برای پیشگیری از حریق جنگلها باید در مراکز استان ستاد مدیریت بحران تشکیل شود
جنگلهای خامی طعمه حریق شد
ابلاغ برنامه به استانهای غبارخیز
تدوین برنامه ۱۰ ساله مقابله با گردوغبار در ایران
فعالیت معدنی در نزدیکی برکههای باستانی «سیسر» نیشابور، نگرانی از خشک شدن این برکهها را افزایش داد
خطر بیخ گوش «دریای عزیز»
دولت چهاردهم و وضعیت آب کشور
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- با طراحی سایت مشتریان رقیب خود را بدزدید!
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید