آیندهٔ ایران در گرو مدیریت مطلوب محیط زیست
۱ مرداد ۱۴۰۳، ۲۳:۱۵
هـمواره ایـن پـرسـش مـطرح مـیشود که محیطزیسـت ایـران چـه آینـدهای دارد؟ پرداختن به این پرسش برای اینکه از سیاق پیشگویی برون رود و به سـیمای تحلیلی ژرف، سـاخـتارمند و راهبـردی طـرح شود، نیازمند توجه به یک مقدمه است:
اینکه مقام انسان در طبیعت چیست؟ پرسش مقدماتی مهمی است. آیا بشر در طبیعت زندگی «از» جهانی دارد یا «در» جهانـی یـا «بـا» جهانی؟ هریک از پاسخها، راهبـرد و نگرش راهبردی زندگی انسان در طبیـعت را نشان میدهد. آری ما در طبیعت زندگـی سلطهگرانه نداریم که حیات بشریت با طبیـعت گره خورده است.اگر از این منظر به پرسـش بالا پاسخ گفته شود، دگرگشت کوچکی در پرسش پدید میآید:
زندگی ما در محیطزیست ایران چه آیندهای دارد؟
پاسخها از این نگاه، متعدد و متغیر خواهند بود. آنگاه که بگوییم چگونه میتوان با ایران زندگـی کـرد؟ به باور نگارنده، بیگمان امروز بخش مهمی از مفهوم ایران در این سرودۀ اسـتان سخن که «چون ایران نباشد تـن من مـبــاد»، مـحـیــطزیـسـت ایـران اسـت. محیطزیست ایران با سهگانۀ فقر، توسعه و انرژی، بهشدت در کشوقوس است؛ تا جایی کـه هـر روز ابـعـاد گــونـاگـونی از مفهوم محیطزیست ایران، دسـتخـوش تخریب و ویرانـی مـیشـود. بخـشـی از این وضعیت ریشهدار در موقعیت قوانین و مقررات حاکم بر موضوعات محیطزیستی است. هیچگاه حقوق محیطزیست ایران بهسان حقوق ملی محیطزیست در دانشگاهها و مطالعات کشور پایه نگرفتـه اسـت. گاه این حقوق بهشدت متأثر شـده است از تحولات بینالمللی و گاه در انواع خاص قوانین فروکاسته شده است؛ مانند بازخوردهای کیفری حقوق مجازات. به باور نگارنـده، حـقوق محیطزیست ایران با وجود قدمت بـحثها در فقه امامیه و قوانین یکصد سال اخیر، فرزند نوزادۀ حقوق ایران است که نیازمند توجه و مراقبت جدی است.
این حقوق که در لحظۀ تولد پیر زاده شده، از کهولت و نارسـایی و کهنگی رنج میبرد؛ تا جایی کـه مـفاهیمی هـمچون اصول حقوق محیطزیست از جمله پیشگیری و احتیاط و خطر، در آن تازگی دارد و حقوقدانان هر روز دربارۀ معنا و مفهوم آن بحث و گفتوگو میکنند، درحالیکه اینها سنگبنای حقوق نوین محیطزیست در کشورهای پیشرفته است. بهدیگرسخن، عمدهترین چالش محیطزیست ایران در کنـار چـالش اداری و سیاسی و انفـورماتیـک و فنـی و تـا حـدی بینالمللی، چـالش حـقـوقی مـلی در کـشاکش منافع عمومی و خصـوصی و توسعـه و تخریـب است کـه نگـاه کنونی سازمانـی بـه حـفاظت محیطزیست، از توجه جدی به آن درمانده است.
در حقیقت، ناسازگاری و ناکافی بودن شمولیت قلمرو عملکردی سازمان حفاظت محیطزیست بر همۀ موضوعات محیطزیستی ایران، موجب شده تا این نهاد در مواجهه با دیگر نهادها و سازمانها از یک سو و منافع عمومی و خصوصی از سوی دیگر، فاقد منزلت حقوقی برتر نشان داده شود. همین نتیجه نیز معلول دگرگونیهای حقوقی پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن است. آنگاه که تغییرات گستردۀ سیاسی و اجتماعی موضوع انقلاب سفید، بخش اعظمی از موضوعات محیطزیستی ایران را از گسترۀ این سازمان خارج کرد و به دیگر سازمانها مانند شیلات و صنایع و انرژی و امور اراضی و منابع طبیعی سپرد. این چندپارگی سازمانی که گاه تا سـطـوح وزارت پـیـش رفــت، نــوعـی درهمپیچیدگی زائد موضوعات ساده است که هـمـچون کـلافی سـردرگـم، مـوضـوعات محیطزیستی را از شمول نظارت این سازمان خارج میکند.
پس نبود نگاه یکپارچه و ساختاری به مقولۀ محیطزیست و قانوننویسیهای پراکنده و موضوعی، موجب شد تا هر روز این سازمان از مقاصد اصلی خود فاصله بگیرد. در نظامی که حقوق ملی محیطزیست شکل نگرفته است، این چندپارگی نتیجهای جز تنزل ساختار سازمان حفاظت محیطزیست نخواهد داشت.
اگر به این رویداد، تحولات پسا انقلاب اسلامی نیز افزوده شود، دشواری باز کردن گرۀ فروبستۀ کار سازمان حفاظت محیطزیست، بیشتر رخ مینماید؛ سازمانی که زیرمجموعۀ ریاستجمهوری در نظام حقوقیسیاسی ایران جایگاه دارد، ولی بیش از حد محروم است از توانایی قاطعیت اظهارنظر در بزنگاههای اثرگذار حقوقی.
به باور نگارنده، بخشی از این وضعیت ریشهدار است در قوانین محیطزیستی ایران. این قوانین در خوشبینانهترین حالت، به سازمان محیطزیست نقش تسهیلگر در صدور مجوز دادهاند و اگر ادعا شود با اندیشۀ بهرهبرداری لجامگسیخته از محیطزیست تصویب شدهاند و واژۀ «حفاظت» در عنوان و متون قوانین، جنبۀ «تزئینی» دارد، پر بیراه نیست. قدرت اظهارنظر کارشناسی یا به بیان مرسوم، «نه»گفتن در چانهزنیهای مدیریتی و اداری و سیاسی کشور، پایۀ اصلی ارتقاء عملکرد سازمان حفاظت محیطزیست خواهد بود که تغییر بنیادین سازمانی و ساختاری، باید بهدنبال تحقق آن در کشور باشد.
اینچنین است که اصلاح ساختار سازمان محیطزیست بهمنظور ارتقاء جایگاه و بهبود عملکرد آن، از اهداف اصلی هرگونه تغییر و انتصاب جدید در این سازمان باید باشد.
از سوی دیگر، سازمان حفاظت محیطزیست بهشدت از حمایت درونسازمانی رنج میبرد. محیطزیست در عرصههای طبیعی، یعنی محیطبان و حمایت از بدنۀ اجرایی سازمان محیطزیست اعم از کارکنان و مدیران اجرایی، اولویت اصلی هرگونه تغییر باید باشد. تأمین معیشت و حقوق مادی و معنوی محیطبانان و بدنۀ کارشناسی و اداری سازمان حفاظت محیطزیست، نقش جدی در ارتقاء عملکرد این سازمان دارد. در جامعهای که شکارچی بر محیطبان غلبه داشته باشد، بیتردید بر سازمان برتری میجوید و حفاظت به حاشیه میرود. سالها بر سر این که کشتهشدن محیطبانان برابر با شهادت ایشان برای کشور است، گمان و تردید بود و این خود نمایش دیگری از موقعیت سازمان حفاظت محیطزیست در نظام حقوقی ایران است.
اینهمه، بار دیگر تأییدی است بر فقر قانونی سازمان حفاظت محیطزیسـت. تدوین قانون جامع حفاظت محیطزیست با نگـاهی تطبیقی به پیشـرفتهتـرین قوانـین محیـطزیستی کـشورهـای جـهان، باید اولـویـت جـدی در تغیـیـرات پـیـشرو ســازمـان حـفـاظـت محیطزیست باشد.
بهجرأت میتوان گفت، از دهۀ پنجاه قانون و مقررات مـؤثری بـرای تبـیین عملکرد بهتر سازمان حفاظت محیطزیـست در ایران به تصویب نرسیده است و تکنگاریهای پراکنده و برخی توجهات در بستر برخی قوانین پنج سالۀ توسعه، از نگاه حـقوقی کافی نیست و کشور نیاز جـدی به تدویـن قوانین و مقرراتی جامع و سـودمند در حـوزۀ سازمان حفاظت محیطزیسـت دارد تـا هـم ساخـتار سازمانی ترمیم و احـیاء شود و هم به مقولۀ تخریب قانونی محیطزیست پرداخته شود. این مهم محقق نمیشود مگر با دادن نقش فعال به سازمان محیطزیست در امور مربوط در کشور و دور کردن آن از سازمان تسهیلگر و مجوزدهنده در شرایط سیاسی و اجرایی و گیرودارهای حقوقی و قضایی.
نتیجۀ این نوشته برای پاسخگفتن به پرسش آغازین، این است که آیندۀ محیطزیست ایران به تجـدید سـاخـتار ســازمـان حـفـاظـت محیطزیست، تدوین قوانین و مقررات کارآمد و بهروز، ارتقاء نقش حقوقی سازمان و حمایت درونسازمانی وابسته است.
تـا زمـانـی کـه چنـین نگـاهی بـه سـازمان محیطزیست وجود نداشته باشد، تضـمینی برای تحقق کارکرد سازمانی نخواهد بود.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
سرمایهگذاری در معدن بازنده
مطالب مرتبط
اطلاعرسانی یک طرفه درباره کابینه آینده
ابلاغ برنامه به استانهای غبارخیز
تدوین برنامه ۱۰ ساله مقابله با گردوغبار در ایران
دولت چهاردهم و وضعیت آب کشور
آدرس غلط سعید لیلاز
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان اصفهان خبر داد:
آتشسوزی در 138 هکتار ار مراتع اصفهان
«پیام ما» وضعیت نهالهای کاشته شده برای احیاء یک عرصۀ جنگلی را بررسی کرد
نهالهای «الیمالات» خشکیدند
دریاچۀ ارومیه همچنان در بحران خشکی
پارادوکس نهاد غیردموکراتیک و انتخاب دموکراتیک
معاون منابع طبیعی لرستان خبر داد:
آتشسوزی جنگلهای جنوب خرمآباد مهار شد
منابع طبیعی با ساختاری متزلزل در حد یکی از معاونتهای وزارت جهاد کشاورزی تنزل یافته است
منابع طبیعی در انتظار اصلاحات
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- با طراحی سایت مشتریان رقیب خود را بدزدید!
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید