بیست‌وهفتمین نشست کمیساران آب هیرمند با حضور نمایندگان ایران و افغانستان در روزهای ۲۵ و ۲۶ بهمن در شهر زابل برگزار شد و بدون دستیابی به نتایج موردنظر به کار خود پایان داد.

خبرگزاری دولت در مورد این برنامه نوشت: «در بیانیهٔ طرف ایرانی پس از برگزاری نشست کمیساران آب هیرمند اعلام شد: در اجرای معاهدهٔ ۱۳۵۱ هیرمند بین ایران و افغانستان، بیست‌وهفتمین نشست کمیساران آب هیرمند با حضور نمایندگان دو کشور در تاریخ ۲۵ و ۲۶ بهمن‌ماه سال جاری در شهر زابل برگزار شد. در این نشست، طرف ایرانی ضمن ارائهٔ گزارشی دربارهٔ دریافت نشدن حقابهٔ کشورمان از رودخانه‌ٔ هیرمند در سال‌های اخیر، به موانع احقاق حقابهٔ ایران از جمله مشکلات فنی سازه‌های احداثی افغانستان در مسیر این رودخانه به‌ویژه اصلاح سد کمال‌خان که پیش‌از‌این در نشست وزرای دو کشور مورد توافق قرار گرفته بود، اشاره کرد و خواهان به‌کارگیری همهٔ تلاش‌ها برای رفع مشکلات و تأمین حقابهٔ قانونی مردم سیستان شد.»

 

چالش ادعای طالبان

در بخش دیگری از این نشست طرف افغانی با ارائهٔ گزارشی مدعی خشکسالی شدید در آن کشور شد که کارشناسان فنی کشورمان با ارائهٔ مستندات علمی و تصاویر ماهواره‌ای این ادعا را به چالش کشیدند و خواستار اجرای تعهدات مندرج در معاهده از طرف افغانستان شدند.

این نشست نیز با وجود پافشاری نمایندگان کشورمان بر اتخاذ تصمیم‌های لازم جهت رفع موانع و ارائه‌ٔ برنامهٔ زمانبندی رهاسازی آب برای تأمین حقابه، همچون نشست‌های چندسال اخیر به‌دلیل همراهی نکردن و نبود ارادهٔ کافی در طرف مقابل به نتیجه نرسید.

 

یک ادعای تکراری

همان زمان «ذبیح‌الله مجاهد»، سخنگوی طالبان، موضوع حقابه بین افغانستان و ایران را حل‌شده دانسته و گفته بود: «درصورتی‌که طرف افغانستان به‌اندازهٔ کافی آب داشته باشد، جمهوری اسلامی ایران نیز از آب مستفید خواهد شد.»

همچنین، «انعام‌الله سمنگانی»، معاون سخنگوی طالبان، نیز در این باره گفته بود افغانستان به همهٔ تعهداتی که از پیش در مورد حقابه با جمهوری اسلامی ایران داشته، پایبند است. به‌گفتهٔ او، بر اثر خشکسالی افغانستان نیز با کمبود آب مواجه است و شاید حقابهٔ ایران هم از این بابت متأثر شده و این مسئله قابل‌بحث است. سمنگانی همچنین تأکید کرد که طالبان آماده است نگرانی ایران در این زمینه را از راه گفت‌وگو رفع کنند.

 

 ۲۷ اردیبهشتی که گذشت «امیر عبداللهیان»، وزیر امور خارجه، در تماس تلفنی با «امیرخان متقی»، سرپرست وزارت امور خارجه دولت سرپرستی موقت افغانستان، دربارهٔ موضوع حقابهٔ هیرمند و سایر مسائل میان  به گفت‌وگو و تبادل‌نظر پرداخت و گفت: «رهاسازی آب از سوی افغانستان و تأمین حقابهٔ ایران به‌صورت عملی، مطالبهٔ جدی جمهوری اسلامی ایران است و این امر در مناسبات فیمابین تأثیر دارد.»

 

رد چندباره

رئیس‌جمهوری نیز در سفری یک‌روزه به سیستان‌وبلوچستان در همان ماه (۲۸ اردیبهشت) با اشاره به معاهدات دو کشور ایران و افغانستان دربارهٔ حقابهٔ هیرمند به مسئولان و حاکمان افغانستان اخطار داد حق مردم و منطقهٔ سیستان‌وبلوچستان را سریعاً بدهند.

این سخنان رئیس‌جمهوری با واکنش تند و البته تمسخرآمیز از سوی طالبان مواجه شد. پس از آن، سخنگوی امارت اسلامی در بیانیه‌ای اگرچه خود را متعهد به کمبود آب، و خشکسالی را علت عدم رهاسازی آب و حقابهٔ هیرمند اعلام کرد، اما تأکید کرد که در سال‌های اخیر در افغانستان و منطقه خشکسالی رخ داده و سطح آب پایین آمده است، به شمول دریای هلمند تعداد زیادی از ولایات و مناطق کشور از خشکسالی رنج می‌برند و آب کافی وجود ندارد، خواست مکرر ایران برای آب، زیان‌آور خوانده شده است.

 

بلافاصله وزارت امور خارجه در واکنش انتقادی اعلامیهٔ طرف افغانستانی دربارهٔ حقابهٔ هیرمند را حاوی مطالب متناقض و نادرست دانست و گفت که وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران آن را قویاً رد می‌‌کند: «معاهدهٔ بین ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند مورخ ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ به‌طور صریح و بدون هیچ ابهامی، حقابهٔ طرف ایرانی از رودخانهٔ هیرمند را تعیین کرده است. این حقابه، حقی قانونی، عینی و معین است و افغانستان متعهد است حقابهٔ مزبور را تأمین کند و براساس ماده ۵ معاهده اقدامی نکند که ایران از حقابهٔ خود بعضاً یا کلاً محروم شود. حاکمان افغانستان در یک سال و نیم گذشته، اگرچه بارها بر پایبندی به تعهدات خود طبق معاهده تاکید کرده‌اند اما در عمل، تعهدات ناشی از معاهده را اجرا نکرده و در رهاسازی و تأمین حقابهٔ ایران همکاری لازم را به‌عمل نیاورده و حقابهٔ قانونی ایران را تحویل نداده‌اند.»

 

طی سه ماه گذشته اما بارها مقام‌های دولت ایران از جمله رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، بر نتایج مثبت گفت‌وگو با طالبان تأکید کرده‌اند. بااین‌حال، اگرچه پیش از سال ۱۴۰۰ نیز فقط سیلاب‌های هیرمند به‌دلیل غیرقابل مهار بودن به‌سمت ایران می‌آمد، اما طی دو سال گذشته با تکمیل سدهای مخزنی و انحرافی در مسیر رودخانهٔ هیرمند هیچ آبی به ایران نرسیده است.

طالبان درحالی در مذاکره با ایران در مورد حقابهٔ هیرمند موضوع خشکسالی را دستاویز قرار می‌دهد که چند روز گذشته نیز نشست تغییراقلیم از سوی امارت اسلامی در دانشگاه ننگرهار برگزار شده است. طالبان در این نشست خود را به‌عنوان یکی از قربانیان تغییراقلیم معرفی کرد که برای مقابله با اثرات منفی آن نیاز به یاری بین‌المللی دارد.