|پیام ما| پیش‌بینی‌ها درباره پاییز پیش رو، از روزهای آلوده می‌گوید. این پیش‌بینی‌ها در حالی است که کلانشهرها در بهار و تابستان امسال نیز نسبت به دو سال گذشته روزهای بیشتری را با آلودگی هوا سپری کردند. در همین حال سرپرست مرکز ملی هوای سازمان محیط زیست گفته است: «نمی‌توان انتظار هوای بهتری داشت»، چون 94 درصد تولید انرژی کشور بر پایه سوخت‌های فسیلی است. ناامیدی از حل معضل آلودگی هوا، موضوع تازه‌ای نیست. کوتاهی در اجرای قانون هوای پاک پیش از این هم سبب انتقاد و ابراز ناامیدی درباره آلودگی هوا شده بود و حالا بار دیگر سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با گله‌مندی می‌گوید: «آلودگی هوا در اولویت هیچکس نیست.»

فردا نخستین روز پاییز است و طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی قرار است آلودگی هوا در کلانشهرها شدت بگیرد. به دلیل پیش‌بینی کمبود بارش به‌ویژه در مهر و آبان انتظار می‌رود که تهران از آبان‌ماه شاهد آلودگی هوا باشد. دیروز داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در نهمین نشست کمیته تخصصی محیط زیست مجمع شهرداران کلانشهرهای ایران درباره آلودگی و دلایل رفع نشدن این مشکل سخن گفت. او عنوان کرد: «کاهش آلودگی هوا در اولویت هیچکس نیست بنابراین نمی‌توان انتظار هوای بهتری داشت حتی اگر سوخت و خودروها در کشور استاندارد شود اما باز هم وضعیت هوا به‌طور کامل بهتر نمی‌شود چراکه ۹۴ درصد تولید انرژی کشور در موتورخانه‌های منازل، کارخانه‌ها و… برپایه سوخت‌های فسیلی است.»

داریوش گل‌علیزاده: تولید موتورهای کاربراتوری ممنوع شده است اما هنوز با استفاده از آن‌ها آلودگی بسیاری تولید می‌شود. در تهران منابع انتشار آلودگی بسیار بالاست، به همین علت استفاده از هر خودروی استاندارد و جدیدی موجب تشدید آلودگی می‌شود این در حالیست که هدف ما به حداقل رساندن آلودگی هوا است

گل‌علیزاده پیش از این به «پیام ما» گفته بود: «اکنون ۹۷ درصد انرژی که در کشور تولید می‌شود بر مبنای احتراق سوخت فسیلی است. در کلان‌شهری مثل تهران که این همه ماشین تردد می‌کند، حتی اگر همه خودرو‌ها و بنزین استاندارد باشد، اثرات تجمعی این انتشار در شرایط وارونگی دما منجر به ایجاد آلودگی هوا خواهد شد. کشور باید هم به سمت خودروهای هیبریدی و برقی و موتورسیکلت‌های برقی برود و هم به سمت توسعه نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر.»
طبق گزارشی که ایسنا از نشست دیروز داده، او درباره معضل آلودگی هوا گفت: «با توجه به بارگذاری زیاد جمعیت و فعالیت آن‌ها در کلانشهرها، میزان سرویس‌دهی به این افراد باعث از دست رفتن منابع می‌شود. بایدها و نبایدهایی در حوزه محیط زیست وجود دارد. در زمینه بایدها می‌توان به تکالیف در قوانین مدیریت پسماند، هوای پاک و حفاظت از خاک اشاره کرد. در زمینه نبایدها -نیز که بیش از بایدها دارای اهمیت است- می‌توان به طرح، پروژه و مصوبه‌های مغایر با سیاست‌های کاهش آلودگی هوا اشاره کرد. خودرو محور بودن کشور باعث می‌شود که وضعیت همیشه همین گونه باقی بماند.»
گل علیزاده تاکید کرد: «مسئله و راهکار مشخص اما اجرا کردن آن دچار مشکل است. شعارها در این زمینه باید به تغییر رفتار مسئولان و مردم منجر شود تا وضعیت پیچیده‌تر از این نشود.»
گل‌علیزاده با اشاره به موضوع نوسازی کلانشهرها افزود: «در صورت نوسازی کلانشهرها دیگر نباید خودروهای دیزلی در شهرها وجود داشته باشند. خودروهای فرسوده باید جمع‌آوری شوند. به عنوان مثال از ۱۰۰۰ اتوبوس موجود باید تنها ۵۰۰ اتوبوس باقی بماند.»
او با اشاره به اینکه تولید موتورهای کاربراتوری ممنوع شده است اما هنوز با استفاده از آن‌ها آلودگی بسیاری تولید می‌شود، گفت: «در تهران منابع انتشار آلودگی بسیار بالاست، به همین علت استفاده از هر خودروی استاندارد و جدیدی موجب تشدید آلودگی می‌شود این در حالیست که هدف ما به حداقل رساندن آلودگی هوا است.»

شمار روزهای بسیار ناسالم اهواز از آمار صفر سال 99 به یک روز در سال 1400 و 10 روز در سال جاری رسیده است. این کلانشهر که در دو سال گذشته روز خطرناکی نداشته، امسال 21 روز را در شرایط قهوه‌ای کیفیت هوا سپری کرده است

تهران در معرض بیابان‌زایی
گل علیزاده در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تبصره ۳ ماده ۳ قانون هوای پاک گفت: «بر اساس این تبصره آلودگی صنعتی و جلوگیری از ورود به مرحله بحران باید صورت بگیرد و محدودیت‌هایی اعمال شود.» به گفته او ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار در مواقع بحران و اضطرار ناشی از مواجه شدن با گرد و غبار اقدامات لازم را انجام می‌دهد. گل‌علیزاده همچنین تهران را در معرض پدیده بیابان‌زایی دانست.
او به توضیحی درباره قانون هوای پاک پرداخت و گفت: «این قانون ۳۳ ماده دارد. برای ۱۷۶ تکلیف دستگاه احصا شده است. در ۱۰ سازمان اصلی و همچنین با ۲۳ دستگاه همکاری دارد.»
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم با اشاره به تلاش برای مدیریت مصرف مازوت در کلانشهرها گفت: «وزارت نیرو در بحث نیروگاه‌های بخاری، تامین حقابه تالاب و توسعه نیروگاه تجدیدپذیر اقداماتی انجام داده است. برای کاهش آلودگی هوا در کشور باید به سمت استفاده از نیروگاه‌های با انرژی تجدیدپذیر برویم.»
افزایش روزهای آلوده در کلانشهرها
طبق بررسی مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، مقایسه شاخص کیفیت هوا از اول فروردین تا 30 شهریور در طول سال‌های 99 تا 1401 شمار روزهای پاک تهران از 15 روز در سال 99 به 2 روز در 1401 رسیده است. روزهای ناسالم کلانشهر تهران هم از 2 روز در سال 99 و یک روز در سال 1400 به 8 روز در سال جاری رسیده است. همچنین در حالی که در دو سال گذشته هیچ روزی با شرایط بنفش و قهوه‌ای در این آمار ثبت نشده، در 6 ماه گذشته یک روز بسیار ناسالم (بنفش) و دو روز با شرایط خطرناک (قهوه‌ای) در تهران تجربه شده است. مرور این آمار در تهران نشان از بدتر شدن وضعیت آلودگی هوا دارد.
همچنین در تبریز در حالی که شمار روزهای پاک از 93 روز در سال 99 به 47 روز در 1400 و 54 روز در سال 1401 رسیده، این کلانشهر به عکس دو سال پیش، در 6 ماه گذشته یک روز ناسالم و یک روز خطرناک را هم به کارنامه خود اضافه کرده است.
اصفهان امسال و سال پیش هیچ روزی را در شرایط پاک (سبز) تجربه نکرده است. تعداد روزهای ناسالم (قرمز) هم از یک روز در سال 99 به 2 روز در سال 1400 و هفت روز در سال 1401 رسیده است.
کلانشهر کرج هم در سال 99 تجربه 27 روز سبز را داشت، در دو سال گذشته هیچ روزی را با شرایط پاک تجربه نکرده است. شهروندان کرج همچنین امسال چهار روز ناسالم، دو روز بسیار ناسالم (بنفش) و سه روز خطرناک را از سر گذرانده‌اند.
در مشهد نیز تعداد روزهای پاک کاهش یافته است؛ از 18 روز در سال 99 به آمار صفر در سال 1400 و 7 روز پاک در سال 1401. تعداد روزهای با وضعیت قرمز نیز از آمار صفر سال 99 به سه روز در سال 1400 و 7 روز در سال 1401 رسیده است.
اهواز نیز که مدت‌هاست آلودگی هوا به اصلی‌ترین مشکلاتش بدل شده، در حالی که در سال 99 سه روز، و سال گذشته 2 روز وضعیت سبز داشت، امسال هیچ روز پاکی نداشته است. تعداد روزهای ناسالم این کلانشهر هم از 19 روز در سال 99 به 13 روز در سال 1400 و 53 روز در سال جاری رسیده است. شمار روزهای قرمز اهواز در حالی از همه کلانشهرهای دیگر بیشتر است که تاکنون فقط نیمی از سال سپری شده و روزهای آلوده دیگری در راه است. شمار روزهای بسیار ناسالم اهواز از آمار صفر سال 99 به یک روز در سال 1400 و 10 روز در سال جاری رسیده است. این کلانشهر که در دو سال گذشته روز خطرناکی نداشته، امسال 21 روز را در شرایط قهوه‌ای کیفیت هوا سپری کرده است. بر اساس این آمار، شمار روزهای بسیار ناسالم و خطرناک اهواز چندین برابر دیگر کلانشهرهاست.
شیراز بعد از تبریز بیشترین هوای پاک را در نیم سال گذشته تجربه کرده است، هرچند تعداد روزهای سبز این کلانشهر باز هم نسبت به سال پیش کاهشی جدی داشته؛ به طوری که در آمار سازمان حفاظت محیط زیست 10 روز سبز در سال 99، 96 روز پاک در سال 1400 و 32 روز پاک در سال جاری ثبت شده است. همچنین بر خلاف دو سال پیش که آمار روزهای قرمز شیراز صفر بود، امسال 9 روز ناسالم در این کلانشهر تجربه شده.
تعداد روزهای سبز اراک که سال‌هاست از مسئله آلودگی هوا رنج می‌برد، از 32 روز در سال 99 به 3 روز در سال 1400 رسیده و با گذشت نیمی از سال، این کلانشهر هنوز هیچ روز پاکی نداشته است. در این شهر شمار روزهای ناسالم برای همه هم افزایش یافته؛ از صفر در سال 99 تا 12 روز در سال 1400 و 15 روز در سال جاری. روزهای طی شده با وضعیت بنفش هم از صفر در سال 99 به سه روز در سال 1401 و روزهای خطرناک از صفر روز در سال 99 به 2 روز در سال جاری رسیده است.
تجربه این وضعیت در حالی است که بر اساس گزارش وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰ در ۲۷ شهر آلوده کشور با ۳۵ میلیون جمعیت، حدود ۲۱ هزار مرگ‌ و میر منتسب به آلودگی هوا ناشی از ذرات معلق ۲.۵ میکرون در بزرگسالان گزارش شد که ۱۱.۳ میلیارد دلار هزینه به کشور وارد کرده است. همچنین در تهران ۶۰۰۰ نفر جان خود را به این علت از دست داده‌اند.