مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش داد
بی‌خبری ۱۰ ساله از بیلان آب کشور
براساس آخرین بیلان کشور، کل خروجی‌ها و مصارف آب از کل ورودی‌ها و منابع بیشتر است و مابه‌التفاوت آنها از ذخایر سطحی و زیرزمینی تأمین می‌شود
۲۹ خرداد ۱۴۰۲، ۲۳:۱۰
ارزیابی و کمی‌سازی منابع آب در دسترس از مهمترین و حساس‌ترین مراحل مدیریت منابع آب و لازمۀ مدیریت پایدار آن است. هدف اصلی ارزیابی منابع آب از دیدگاه جامع، برآورد و پیش‌بینی کمی و کیفی منابع آب برای تأمین نیازهای بخش‌های مختلف جامعه و ارائۀ اطلاعات لازم برای فعالیت‌های کاهش بلایای مربوط به آب و حفظ و بهبود شرایط محیط زیستی است. مرکز پژوهشگاه مجلس در گزارشی باعنوان «بررسی کلی بیلان آبی کشور: وضعیت و چالش‌ها» می‌گوید: «از دیدگاه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی، وجود دیدگاه مناسب و قابل اطمینان از انواع منابع آب موجود و بیلان آنها، اثرگذاری مستقیم در موفقیت این سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌ها دارد و تضمین بقا و پایداری جامعه و توسعۀ پایدار را به‌دنبال خواهد داشت. وجود برخی چالش‌ها در بیلان منابع و مصارف آب کشور، وجود آمار و ارقام متفاوت و بعضاً متناقض از سوی دستگاه‌های مختلف و همچنین عدم بهروزرسانی مناسب این آمار و ارقام از سوی دستگاه‌های مسئول، مشکلاتی را برای سیاستگذاری کلان و حتی غیرکلان آبی کشور در پی داشته است.» این نهاد می‌گوید ایران یک‌دهه است که بیلان آبی را به‌روز نکرده است»؛ یعنی همۀ برنامه‌های آبی کشور براساس اعداد و ارقام 10 سال قبل انجام می‌شود.
تهیۀ بیلان منابع و مصارف آب لازمۀ هرگونه سیاستگذاری کلان و خرد در این زمینه است. با بررسی بیلان آب، تمام ورودی‌ها، خروجی‌ها و تغییرات ذخایر آبی طی یک محدودۀ مکانی و زمانی مشخص بررسی و تعیین می‌شود. این ورودی‌ها، خروجی‌ها و تغییرات ذخایر می‌تواند به‌هر شکلی باشد و با تغییر مقیاس مکانی مورد بررسی، ممکن است جزئیات جدیدی به هرکدام اضافه شود. با کوچکترشدن مقیاس مکانی تدوین بیلان آب، جزئیات بیشتر و موضوع پیچیده‌تر می‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید: «باید توجه داشت که ممکن است به‌دلیلی، اجزای معادلۀ بیلان باهم در تعادل نباشند که در این حالت از جز تطبیق استفاده و عدم قطعیت موضوعه در این جز لحاظ می‌شود. معمولاً ورودی‌ها(منابع) و خروجی‌ها(مصارف) در معادلۀ بیلان به سه دستۀ منابع، مصارف بالایی سطح زمین، منابع، مصارف روی سطح زمین و منابع، مصارف زیر سطح زمین تقسیم‌بندی می‌شوند.»
مصارف بیش از منابع
براساس این گزارش، در حال حاضر، در تمام حوضه‌های آبریز کشور خروجی‌ها و مصارف آب از ورودی‌ها و منابع، پیشی گرفته و بیشتر شده است. در این حالت، اضافۀ خروجی‌ها و مصارف از ذخایر تأمین‌شده و باعث ایجاد کسری در ذخایر (ذخیرۀ منفی) می‌شود. با تداوم این وضعیت، کسری به‌صورت تجمعی افزایش می‌یابد و تبعات منفی چشمگیری در بر خواهد داشت. آخرین بیلان آب کشور که براساس آماربرداری‌های سراسری منابع و مصارف آب صورت گرفته است، منتهی به سال آبی 1389- 1390 است و آمار 11 سال آبی اخیر در آن لحاظ نشده است.
آب تجدیدپذیر کشور به‌دلیل تغییر اقلیم و خشکسالی‌ها، نسبت به این مقدار، کاهش چشمگیری داشته است. وابستگی به آب زیرزمینی و سطحی در کشور به‌ترتیب 55 و 45 درصد است و از کل مصارف 32 درصد تحت عنوان آب‌های بازگشتی به چرخه بازمی‌گردد
کارشناسان این گزارش معتقدند به‌دلیل اینکه دهۀ اخیر به‌شکل معناداری نسبت به سال‌های قبل خشک‌تر بوده است، قطعاً تغییراتی در بیلان منابع و مصارف آب صورت گرفته است. براین‌اساس، کل آب تجدیدپذیر کشور برابر 110 میلیارد مترمکعب است. با لحاظ سال‌های اخیر در بیلان آب کشور، به‌طور حتم این میزان کمتر شده است و درنتیجه بخش‌های مصرف‌کنندۀ کشور، آب کمتری برای توسعه در اختیار خواهند داشت.
کسری تجمیعی بالا
براساس گزارش کارشناسی بررسی کلی بیلان آب کشور، طبق آخرین بیلان کشور کل خروجی‌ها و مصارف آب از کل ورودی‌ها و منابع بیشتر است و مابه‌التفاوت آنها از ذخایر سطحی و زیرزمینی تأمین می‌شود. مقدار کسری یادشده 6.4 میلیارد مترمکعب است که 5.8 میلیارد مترمکعب آن مربوط به منابع آب زیرزمینی است. به‌دلیل تداوم کسری مذکور برای چندین سال متوالی، در حال حاضر مقدار تجمعی این کسری برای منابع آب زیرزمینی یکی از چالش‌های اصلی بخش آب کشور است. از طرف دیگر به‌دلیل وابستگی 55 درصدی مصارف مختلف کشور به منابع آب زیرزمینی و وخامت بیشتر اوضاع در سال‌های اخیر، این امر باید یکی از اولویت‌های مهم سیاستگذاران بخش آب کشور باشد. حاکمیتی‌نبودن موضوع بیلان آب، عدم وفاق بین بخش‌های مختلف مرتبط با بیلان آب در مورد آمار و ارقام، پویانبودن بیلان آب و برخی عدم قطعیت‌ها در اجزای مختلف بیلان آب، از آسیب‌های اساسی مقولۀ بیلان آب در کشور است. تلقی موضوع بیلان آب به‌عنوان امری حاکمیتی، تکمیل و تجهیز شبکۀ پایش منابع و مصارف آب کشور، استفاده از فناوری‌های جدید، استانداردسازی روش تولید بیلان و استفاده از رویکرد حسابداری آب می‌تواند از اهم راهکارهای بهبود تهیۀ بیلان آب کشور باشد.
در حال حاضر بین منابع و مصارف آب تعادل وجود ندارد و طی دورۀ مذکور، سالیانه به میزان 6.4 میلیارد مترمکعب، مصارف از منابع پیشی گرفته و این امر به کسری تجمعی بسیار قابل توجه منابع آب زیرزمینی و تبعات مرتبط با آن منجر شده است
آخرین بیلان، مربوط به 10 سال پیش
مرکز پژوهش‌های مجلس می‌نویسد: «آخرین بیلان منابع و مصارف آب در کشور مربوط به سال آبی 1389-۱۳90 است که طی آن بیلان منابع آب منتهی به سال آبی 1389-۱۳۹۰ (متوسط دورۀ 45 ساله) در قالب 609 محدودۀ مطالعاتی کشور توسط بخش آب وزارت نیرو تهیه شده است. بیلان تهیه‌شده برای مقیاس‌های مکانی 30 حوضۀ آبریز درجه دو، 6 حوضۀ آبریز درجه یک و درنهایت کل کشور ارائه شده است. براساس این بیلان، سه حوضۀ آبریز درجه دو با بیشترین ورودی آب عبارتند از: کارون بزرگ، کویر مرکزی و دریاچه نمک، به‌ترتیب مقادیر مطلق 41553، 30243 و 24985 میلیون مترمکعب. همچنین بیشترین کسری در ذخیره نیز در حوضه‌های آبریز درجه دو دریاچه نمک، کویر مرکزی و دریاچه ارومیه با مقادیر 1039-، 1006- و 594- میلیون مترمکعب اتفاق افتاده است. در مقیاس حوضه‌های آبریز درجه یک خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر، فلات مرکزی، دریاچه ارومیه، قره‌قوم و مرزی شرق، آب تجدیدپذیر به‌ترتیب با مقادیر 56929، 22465، 22290، 5071، 1675 و 1447 میلیون مترمکعب حاصل می‌شود که درنهایت، کل آب تجدیدپذیر کشور را رقم می‌زند. همچنین، در این مقیاس تمام حوضه‌های آبریز تغییرات منفی ذخیره دارند. مهمترین موارد آسیب‌شناسی بیلان آب کشور را می‌توان عدم متولی مشخص واحد، به‌روز نبودن و فواصل زمانی طولانی بهروزرسانی، ساختار تصدی‌گری نامناسب در بدنۀ اجرایی و همچنین مشخص‌نبودن مرز بین اندازه‌گیری و تخمین برشمرد. آسیب‌های یادشده درنهایت به مؤثرنبودن بیلان منابع و مصارف آب در تدوین سیاستگذاری‌های کشور منجر می‌شود. در این راستا تکمیل و تجهیز شبکۀ پایش کشور و استفاده از فناوری‌های روزآمد پایش و اندازه‌گیری، استانداردسازی روش تدوین بیلان و تغییر به رویکرد حسابداری آب به‌عنوان برخی پیشنهادها برای بهبود مقولۀ بیلان آب کشور ارائه می‌شود.»
کاهش آب تجدیدپذیر کشور
آخرین بیلان منابع و مصارف آب کشور برای دورۀ 45 سالۀ منتهی به سال آبی 1389-۱۳۹۰ است. طی بیلان مذکور، همۀ ورودی‌ها و خروجی‌هایی که در معادلۀ بیان آب نقش دارند، در مقیاس مکانی حوضه‌های آبریز درجه دو(حوضه‌های 30گانه)، درجه یک(حوضه‌های 6گانه) و کل کشور(ملی)، تعیین شده‌اند. براین‌اساس، از کل حجم بارندگی کشور، حدود 72 درصد تبخیر می‌شود که با درنظر گرفتن ورودی‌ها به میزان 114.4 میلیارد مترمکعب، حجم آب تجدیدپذیر کشور است.
این گزارش، وضعیت را این‌گونه شرح می‌دهد: «آب تجدیدپذیر کشور به‌دلیل تغییر اقلیم و خشکسالی‌ها، نسبت به این مقدار، کاهش چشمگیری داشته است. وابستگی به آب زیرزمینی و سطحی در کشور به‌ترتیب 55 و 45 درصد است و از کل مصارف 32 درصد تحت عنوان آب‌های بازگشتی به چرخه بازمی‌گردد. نکتۀ مهم اینجاست که در حال حاضر بین منابع و مصارف آب تعادل وجود ندارد و طی دورۀ مذکور، سالیانه به میزان 6.4 میلیارد مترمکعب، مصارف از منابع پیشی گرفته و این امر به کسری تجمعی بسیار قابل توجه منابع آب زیرزمینی و تبعات مرتبط با آن منجر شده است.»
مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان این گزارش می‌نویسد: «متأسفانه، در حال حاضر بیلان آب کشور به‌طور قابل قبولی مشخص نیست و مواردی از جمله عدم متولی مشخص و ارائۀ داده‌های چندگانه؛ عدم بهروزرسانی مناسب بیلان آب؛ پویانبودن و عدم کاربرد در اهداف کلان و سیاستگذاری‌های موضوعه؛ عدم ساختار سازمانی مناسب در دستگاه متولی امر؛ مشخص‌نبودن مرز بین اندازه‌گیری، تخمین و مدل‌سازی و تغییر رویکرد از روش‌های سنتی بیلان به روش‌های نوین حسابداری آب را می‌توان به‌عنوان آسیب‌های اصلی بیلان آب کشور برشمرد.»
مطالب مرتبط
ظرف دو ماه گذشته ۴ کارگر در ۴ حادثه در معادن زغال سنگ کرمان جان‌باخته‌اند
مرگ‌های تکراری
سخنگوی صنعت آب کشور، نقشۀ راه آب را تشریح کرد
افزایش سهم صنعت از آب
گفت‌وگوی «پیام ما» با بستگان کارگران مفقودشدۀ معدن شازند اراک
نگاه‌‌های منتظر به معدن فروریخته
چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی برگزار شد
صدای جمهور آمد
نمایندۀ استادان «چای جهان» در ایران در گفت‌وگو با «پیام ما» از وضعیت چای می‌گوید
جدال نابرابر ویلاسازی با صنعت چای
به بهانۀ سومین نشست گفت‌وگوهای آبی
نترسید، واگذار کنید!
برخی روستاهای خراسان رضوی و شرق استان گلستان با شروع فصل گرم با مشکل تأمین آب مواجه شده‌اند
زنگ تنش آبی به صدا درآمد
بحران آب برای ۲۸ میلیون ایرانی
وزیر نیرو در اجلاس وزرای انرژی شانگهای:
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بازوی مهم در امنیت انرژی است
در نشست علمی «خودکشی درمانگران: نگاهی بین‌رشته‌ای» صورت گرفت
واکاوی مسئلهٔ اقدام به خودکشی درمانگران
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیش‌بینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما
- حضور خوشبخت در نمایشگاه آگروفود ۱۴۰۳ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغ‌وحش‌داران
2
«بمو» را تکه‌تکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیط‌‌بان‌ها با رد زنی چرخ‌های موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید