وضعیت چای در ایران از لحاظ تولید و کیفیت چگونه است؟

چای در ایران دچار یک‌سری معضلات است؛ اول، وضعیت بسته‌بندی، دوم، خرید تضمینی چای از تولیدکنندگان توسط دولت که باعث افت کیفیت چای می‌شود. دولت برداشت اول را به‌عنوان چای ممتاز از کشاورز می‌خرد. کشاورز دیگر لزومی به حفظ کیفیت چای برداشت‌شده نمی‌بیند. حتی برگ‌های مادری که اصلاً نباید برداشت شود را هم می‌چینند و در بار چای وارد می‌کنند. این عامل افت کیفیت چای است؛ چون در فرآیند تولید، برگ جوان با برگ کهنه‌تر، زمان پژمرده‌سازی متفاوتی دارند؛ یکی فدای دیگری می‌شود. برای بالارفتن حجم تولیدی، از کیفیت کل تولید می‌کاهند. به‌علت کیفیت پایین برگ‌های چای، مصرف از چای تولیدی کم‌تر می‌شود و ازآن‌جاکه کیفیت مناسبی ندارد، با قیمت بسیار پایین فروخته می‌شود. در سال ۱۴۰۲، ۳۳ هزار تن تولید چای ایرانی داشتیم؛ از این میزان در حدود ۴۰ درصد قابل استحصال است. بقیه چای درجه‌پایین محسوب می‌شود که صادر می‌شود.

به چه کشورهایی صادرات داریم و از کجا چای وارد می‌کنیم؟

صادرات چای ایرانی به کشورهای حوزۀ قفقاز، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، بلاروس و ترکیه است. ازسوی‌دیگر این میزان تولید چای پاسخگوی نیاز داخل کشور نیست. سالانه ۱۰۰ تا ۱۴۰ هزار تن مصرف سرانۀ چای در ایران است. در خوش‌بینانه‌ترین حالت اگر ۲۵هزارتن محصول تولیدی داخل در ایران مصرف شود، بنابر مصرف سرانۀ کشور، ما به چیزی در حدود ۹۵ هزار تن چای وارداتی نیازمندیم. این واردات از کشورهای سریلانکا و هند انجام می‌شود. کشور سریلانکا به‌دلیل مسائل سیاسی و تحریم‌ها، پول نفتی را که باید به ما بپردازد و بدهکار است را از طریق چای به‌صورت تهاتر پرداخت می‌کند‌. در سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ ما مشکلاتی را در صنعت چای داشتیم، به‌دلیل اختلالی که «چای دبش» به‌ وجود آورد، مبلغ ۳ میلیاردوهفتصد میلیون دلار ارز دولتی را باید برای خرید چای و تجهیزات صنعت چای وارد می‌کرد که وارد سیستم کشور نکرده بود. در بازدیدی که از شرکت و انبار آن داشتیم، متوجه شدیم که ۷هزار تن چای در انبارش دپو کرده بود؛ ۳۰ هزار تن چای در گمرک دارد. همۀ این عوامل در سال گذشته باعث ایجاد معضلاتی شد. به‌دلیل عدم اختصاص ارز به چای، ما فقط توانستیم ۴۸ هزار تن چای وارد کنیم.

  باتوجه‌به مسئله‌ای چون چای دبش و واردات و عدم کافی‌بودن چای تولیدی به میزان مصرف سرانۀ چای در داخل، ما این کمبود را چه‌طور جبران کردیم؟

کارخانجات تولید چای کشور، بخشی از تولید خود را دپو می‌کنند برای بعضی مشکلات پیش‌بینی نشده. درحال‌حاضر این کسری در بازار داخل را با همین چای موجود در انبارهای کارخانه‌ها تأمین کرده‌ایم. در حدود ۴۰ هزار تن چای که شرکت دبش دپو کرده بود را در مزایده برای فروش گذاشته‌اند که به‌زودی وارد بازار چای کشور می‌شود. البته بخش اعظم این چای به‌صورت کیسه‌ای است؛ یعنی چای شکسته. این چای‌ها را از کنیا، اوگاندا و هند وارد کرده اند و ۸۰ درصد این حجم چای از شرکت‌های کنیایی وارد شده است.

مبحث تضمین خرید چای از کشاورزان توسط دولت را مطرح کردید. آیا این موضوع باعث ایجاد انگیزه در کشاورزان برای حفظ زمین‌های کشاورزی‌شان نمی شود؟ چون در روی دیگر سکه ما شاهد نابودی مزارع کشت چای هستیم.

اتفاقاً به نظر من یکی از مشکلات اساسی صنعت چای در ایران همین موضوع خرید تضمینی چای توسط دولت از کشاورزان است. به همین خاطر کشاورز چای را با هر کیفیتی حتی نازل تحویل کارخانه‌دار می‌دهد و این چای وارد چرخۀ مصرف ما می‌شود. از طرفی کشاورزان ما یک تفکر سنتی و غلط دارند؛ تصور می‌کنند اگر زمین‌ام را بفروشم، برای من ارزش افزودۀ بیشتری دارد تا نگهداری و کشت و زرع. به‌خاطر شرایط اقتصادی کشور، هزینه‌های نگهداری بالا رفته و ترجیح بر فروش زمین است.

 درحال‌حاضر طبق آمار، ۲۲ تا ۲۵ هزار هکتار زمین زراعی برای کشت چای وجود دارد، اما عملاً آنچه ما شاهد هستیم، که در حال کشت و برداشت است، چیزی در حدود ۱۸ هزار هکتار است. در دهۀ ۷۰ ما حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار هکتار زمین درحال کشت چای داشتیم، ولی به‌دلیل سیاست‌های اشتباه، بخش وسیعی از زمین های زراعی تبدیل به ویلا و آپارتمان شده است.

 در سال ۱۳۲۰ منطقۀ استخر لاهیجان پوشیده از مزارع چای بود، ولی درحال‌حاضر تبدیل به منطقۀ مسکونی شده و تا چشم کار می‌کند ساختمان است.

 گسترۀ کشت چای از رضوانشهر در غرب استان گیلان تا شرق استان مازندران به نام کلارآباد است‌. واضح است که با شرایط امروزی، چه‌قدر از زمین‌های زراعی ما از بین رفته است و تبدیل به ویلا شده است و بخشی از این زمین‌ها دیگر باغ چای نیست؛ پر شده از علف هرز. ما دیگر مثل دهه‌های گذشته در خطۀ شمال مزارع چای نداریم. اما نکتۀ حائز اهمیت این است که تعدادی از نسل جوان که به فکر احیای صنعت چای افتاده اند، وارد این عرصه شده‌اند و دارند روح تـازه‌ای به ایـن صـنعـت مــی‌دمـند. به‌خصوص در منطقۀ غرب گیلان در فومن و لاهیـجان، دوـباره بـه کـشـت چـای روی آورده‌اند.

  چه عاملی باعث جلب‌توجه نسل جوان به صنعت چای کشور شده است؟

 یک‌سری اتفاقاتی افتاد که باعث شد تفکر نسل جوان به این سمت برود که می‌توان از این طریق به رشد اقتصادی رسید. یکی از این اتفاقات را می‌توان به جرأت، نقش مسابقات استادان چای جهان در ایران در نظر گرفت.

 این مسابقات باعث نمایان‌شدن جایگاه و اهمیت صنعت چای در جهان برای افراد در داخل کشور شد و افراد را به این منظور رساند که برای سـهم‌خواهی در بازار جـهانی این مـحصول، باید کیـفیت را ارتقـاء داد. درحال‌حاضر ۱۸۰ کارخانۀ تولید چای در کشور درحال فعالیت هستند که از این تعداد، باید گفت تنها بخش محدودی کیفیت بسیار بالایی در چای تولیدی دارند. ما در صنعت چـای، فـقط چـای را سـیاه مـی‌کنیم و می‌فروشیم، چای‌سازی نمی‌کنـیم. تعداد محدودی از تولیدکنندگان به فکر آموزش و یادگیـری روش‌هـای نـوین چـای‌سـازی افتاده‌اند.

به ایـن مـعنی که به‌یک‌باره چای بهارۀ برداشت‌شده را نفـروشید، بخشی از آن را نگه دارید با چای‌های برداشـتی در طـول سال مخلوط کنید تا چای تولیدی در کل سال کیفیت بالا داشته باشد؛ در نتیجه در طول سال پرفروش هستید‌.

  این تأثیری که مسابقات چای در استقبال نسل جوان در امر تولید داشته را چه‌طور می‌توان تقویت کرد؟

 «tea master cup» مؤسسۀ استادان چای جهان، یک نهاد بین‌المللی است که در کشور روسیه واقع شده است. درحال‌حاضر ۲۸ کشور دنیا از جمله ایران در آن عضو هستند. بخشی از اهداف این سازمان، آگاهی‌دادن به چگونگی مصرف و دم‌آوری محصول به مصرف‌کنندگان است. آشنایی با فرهنگ و آداب‌ورسوم سرو چای در کشورهای مختلف از دیگر نکات قابل ذکر است. در ایران سبک چای‌نوشی تأثیرپذیرفته از سبک انگلیسی و روسی است. چای بعدازظهر از سبک انگلیسی تأثیر گرفته، به‌صورت عصرانه و دورهمی‌های نیم‌روز به‌صرف چای و شیرینی پدیدار شده است.

«سماور» به‌عنوان یک وسیلۀ دم‌آوری از کشور روسیه وارد فرهنگ چای کشور شده است یا صرف چای با قلیان هم نشئت‌گرفته از فرهنگ روسی است.

 ایران چهارمین کشور در مصرف سرانۀ چای است‌. ترکیه، انگلیس و ایرلند رتبه‌های اول تا سوم را در جهان دارا هستند و در هر منطقه آداب‌ورسوم دم‌آوری و سرو چای و حتی ساعات نوشیدن آن تفاوت دارد‌. «TMC» همۀ این مسائل را مورد بررسی و پژوهش قرار می‌دهد. ساعات مصرف، آداب‌ورسوم، چگونگی ترکیب چای با دیگر مواد غذایی، سرو چای با دیگر غذاها و وعده ها و حتی ایجاد طعم‌های مختلف چای و معرفی انواع مختلف چای مثل چای سبز، سفید و…

 تا قبل از برگزاری مسابقات TMC در ایران، تولید چای در کشور بیشتر به‌عنوان چای سیاه بود. با معرفی انواع دیگر چای در مسابقات، تولیدکنندگان به تولید انواع چای تشویق شدند. تا قبل از سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ که مسابقات در ایران برگزار نشده بود، تولید چای ما معطوف به چای سیاه بود، کمی چای سبز و هرازگاهی چای سفید که این رقم در مقایسه با تولید چای سیاه بسیار پایین بود. بعد از مسابقات TMC و حضور اساتید خارجی در ایران و شناسایی ۶ مدل چای «سیاه»، «سـبز»، «سـفید»، «زرد»، «اولانـگ» و «کوئر»،

تعدادی از شرکت‌ها وارد قضیۀ واردات چای‌های تخصصی به کشور شدند و این موضوع باعث رواج فرهنگ جدیدی در مصرف انواع چای در کافه‌ها و بارهای تخصصی چای در کشور شد که انواع چای را برای مشتری سرو می‌کنند. این تغییر و پیشرفت به‌مرور درحال توسعه است.

قبلاً کسی در ایران چای «ماچا» را نمی‌شناخت؛ بعد از این مجموعه رویدادها مردم با این محصول آشنا شدند. امروزه دوره‌های «cupping» چای برگزار می‌شود، قبلاً اصلاً چنین چیزی در ایران نداشتیم. همۀ این‌ها که مطرح شد، با برگزاری مسابقات جهانی و برگزاری دوره‌های تخصصی توسط TMC در ایران کلید خورد. TMC نقش بسیار مؤثری در رشد و تحول صنعت چای در کشور داشته است.

 قبل از آن همۀ این موارد حالت تخصصی و لابراتواری داشت، امروزه در اختیار عموم مردم قرار گرفته است. در گذشته کم‌ترکسی وجود داشت که بتواند دربارۀ چای به‌صورت تخصصی صحبت کند، چون این امر لازمۀ این بود که فرد چای و انواع آن را بشناسد، منطقۀ کشت چای، ارتفاع، سیستم آب‌وهوایی کشت و رشد چای را بداند، اما امروزه این امر محقق شده است. حتی این موضوع باعث شده که انواع چای ایرانی، روش کشت، ارتفاع و آب‌وهوای مزارع ایران در خارج از کشور اهمیت پیدا کند و مورد بررسی و حتی تدریس در کلاس‌های چای قرار گیرد.

  آیا می توان این‌طور در نظر گرفت که فعالیت‌های TMC منجر به یک هم‌اندیشی جهانی دربارهٔ چای و تولید و عرضۀ آن شده است؟ به‌طوری‌که معرفی انواع چای و آداب و سنن و شیوه‌های صرف آن تمایل به مصرف آن را بیشتر کرده و در نتیجه انگیزه برای رشد تولید و فروش بیشتر چای را سبب می‌شود؟

بله دقیقاً TMC این تأثیر را در بازار جهانی دارد.

کارخانجاتی که در ایران در زمینۀ تولید چای فعال هستند، متعلق به بخش خصوصی است یا دولتی؟

همۀ کارخانجات چای در کشور متعلق به بخش خصوصی است؛ ما هیچ کارخانۀ دولتی در زمینۀ تولید چای نداریم.

 شما اشاره کردید که خرید ضمانتی چای توسط دولت به کیفیت چای تولیدی لطمه می‌زند؛ از این بابت که تولیدکننده به فکر بالا‌بردن کیفیت چای برداشتی نیست. اما مسئلۀ دیگری هم مطرح است؛ اینکه عدم حمایت دولت از کشاورز سبب نابودی این بخش می‌شود. یعنی محصول تولیدی با قیمت پایین توسط دلال‌ها از کشاورز خریداری می‌شود و با قیمت بالا در بازار به فروش می‌رسد. این امر انگیزه و توان کشاورز را در امر تولید کم می‌کند. چه‌طور می‌توان در این امر تعادل را حفظ کرد؟

چای در ایران بین سال‌های ۸۰ تا ۸۳ توسط دولت از کارخانه‌دار خریداری می‌شد، باغدار چای را تولید می‌کرد، به کارخانه‌دار می‌داد، ناظر سازمان چای در کارخانه حاضر بود، ‌کارخانه‌دار چای را تحویل سازمان چای کشور می‌داد و سازمان چای پولی را به کارخانه‌دار می‌داد. بخشی از این چای فروش می‌رفت و بخشی هم در انبارها می‌ماند که معروف شده بودند به «چای‌های سنواتی»، یعنی چای سالخورده. این رویه سال‌ها در ایران بود و وزارت بازرگانی تصمیم به فروش چای می‌گرفت. 

تا اینکه در سال‌های اولیۀ دهۀ ۸۰ این رویه تغییر کرد و به بخش خصوصی واگذار شد با عنوان خرید ضمانتی چای از کشاورز‌؛ اما به‌طورکلی این ضمانت خرید منجربه تضعیف کیفیت چای تولیدی شده است. کشاورز انگیزه‌ای برای بالابردن محصول تولیدی خود ندارد. کشاورز دقت لازم در برداشت و چین و خشک‌کردن چای و کود دادن به‌صورت اصولی را ندارد. درصورتی‌که اگر کشاورز ملزم به تحویل‌دادن برگ مرغوب به کارخانه باشد و در ازای تحویل چای مرغوب، محصول از او خریداری شود، فروش کارخانه هم بالاتر می‌رود و راحت‌تر پول به کشاورز پرداخت می‌شود. برای رفع این نقص، اصطلاحی است در حوزه صنعت با عنوان «تجارت عادلانه»؛ به این معنی که اگر کشاورز محصول مرغوب به کارخانه‌دار تحویل دهد و کارخانه بتواند محصول را به قیمت خود در بازار بفروشد، ملزم به پرداخت مبلغ دیگری به کشاورز است. به این پدیده اصطلاحاً «fair trade» (تجارت عادلانه) می‌گویند. چنین چیزی در صنعت قهوه درحال اجراست. اداره و اجرای تجارت عادلانه به‌عهدۀ دولت است. ولی چون این رویه در کشور ما برقرار نیست‌، منجر به افت کیفیت محصول شده است.

در کشـورهای هنـد و سـریلانکـا، دولـت حـمایت‌های خوبی از کشاورزان مـبنی‌بر وام‌های کم‌بهره می‌نماید که کشاورز بتواند خط تولید، تجهیزات کشاورزی و… را به‌روز کند و ارتقاء دهد‌.

 این اشکالات در کشور ما دربارۀ عدم توجه کافی به آموزش، به چرخه کشاورز، باغدار، کـارخانه‌دار برمی‌گـردد. سـازمان تـرویج کشاورزی ملزم به آموزش کشاورزان است مبنی‌بر اینکه ایجاد ارزش افزوده در برگ چای به چه معنی است‌. کشاورز ما فقط برگ چای را سیاه می‌کند و می‌فروشد. در سال‌های اخیر یک سیری ایجاد شده برای تولید لاین‌های دیگر چای که کم‌کم دارد رشد می‌کند.

 درخصوص چای از زمان برداشت تا حمل و تحویل به کارخانه و بسته‌بندی، مسائل تخصصی برای حفظ کیفیت چای وجود دارد که رعایت نمی‌شود. این موضوع نیاز به آموزش، پیگیری و نظارت دارد.

مشکلات آموزش را چه‌طور می‌توان رفع کرد که چای کشور به سطح استانداردهای جهانی برسد؟

 اساتید زیادی در این زمینه در ایران وجود دارند؛ باید آن‌ها را در پروسۀ کشت، کود دهی، برداشت، خشک و سورت‌کردن و حمل چای دخیل کرد، تا امر آموزش به شاغلان در صنعت تحقق یابد.

به‌طور مثال چای زمانی‌ که برداشت می‌شود، باید در حجم کم، در سبدهای مخصوص حمل چای قرار گیرد تا برگ‌ها به هم فشار وارد نکنند؛ ولی ما برگ‌ها را در گونی روی هم می‌ریزیم. قبل‌ازاینکه برگ به مرحلۀ پژمردگی برسد، به مرحلۀ اکسیداسیون می‌رسد و عطری که باید داشته باشد از بین می‌رود؛ چون چای اکسید شده است. 

در مرحلۀ اکسیداسیون، اکسیژن باید به تمامی لایه‌های چای برسد. اگر این مرحله خوب انجام نشود، مجبور می‌شویم دمای خشک‌شدن چای را بالا ببریم و این منجربه سوختن چای می‌شود. اصطلاحاً می‌گوییم چای شکلاتی شده است. این چای که بوی سوختگی، بوی شکلات تلخ یا شیرینی بدهد، چای سوخته است. چای باید طعم گسی و شیرینی را با هم بدهد. از مرحلۀ برگ‌چینی تا خروج از کارخانه و انبارشدن، باید نظارت وجود داشته باشد. در انبارداری هم در مورد رطوبت باید توجه داشت؛ زیرا رطوبت کم یا زیاد آسیب به محـصول وارد می‌کـند. درصـد زیادی از تولیدکنندگان ما این نظارت را نـدارند و چای تولـیدی ما با قـیمت بسـیار پاییـن صادر می‌شود.

در مورد بسته‌بندی محصولات، آیا استانداردها و کلاس جهانی رعایت می‌شود؟ آیا این امر که بسته‌بندی هزینۀ گمرک تولیدکننده را افزایش می‌دهد و این موضوع در پایین‌آوردن کیفیت بسته‌بندی محصولات ایرانی نقش دارد، صحیح است؟ 

کیفیت بسته‌بندی عامل مؤثر در فروش بهتر و بیشتر محصول است. بسته‌بندی ضعیف حتی سطح فروش محصول باکیفیت را هم نزول می‌دهد. کیفیت بسته‌بندی، می‌تواند قیمت فروش محصول را بالا ببرد، یعنی ارزش افزوده ایجاد کند. «Persian Black tea»  کیلویی ۴ دلار صادر می‌شود ولی در خارج از کشور با بسته‌بندی بسیار شکیل به‌قیمت بسیار بیشتر، حدود کیلویی ۱۲۰ دلار به فروش می‌رسد. آن‌ها برای این چای ارزش افزوده ایجاد کرده‌اند.

 در مغازه‌های محلی در شمال کشور، چای را در کیسه‌های پلاستیکی بزرگ جلوی نور آفتاب نگه می‌دارند. مسلم است که وجود نور زیاد و رطوبت کیفیت محصول را کاهش می‌دهد. بسته‌بندی مطلوب کیفیت محصول را بالا می‌برد و سود فروشنده از فروش را تضمین می‌کند.

دربارۀ افزایش قیمت عوارض صادراتی باید بگویم، در هیچ‌جای دنیا برای صادرات عوارض نمی گذارند. مگر اینکه محصول خاص و نایاب باشد، بخواهند با این عوارض از صادرات آن به‌نحوی جلوگیری کنند. اما در کشور ما چند سالی است باب شده برای صادرات عوارض صادراتی وضع شده است و همۀ این عوامل آسیب‌هایی هستند که باعث می‌شوند کالای ما قیمت بیشتری نسبت‌به کالاهای مشابه در سایر کشورهای تولیدکنندۀ رقیب در بازار جهانی داشته باشد و ما در این بازار رقابتی نتوانیم توان رقابت داشته باشیم و حذف شویم. در واقع به‌نحوی ما با یک‌سری تحریم‌های داخلی می‌جنگیم.

آمار دقیقی وجود دارد که مشخص کند درآمد سرانۀ کشور از تولید و فروش چای چه‌قدر است؟

قیمت خرید تضمینی برگ سبز چای نسبت‌به پارسال ۳۰ درصد افزایش قیمت داشته، در حدود کیلویی ۱۵ تا ۱۸ هزار تومان است. برداشت اول درجه یک، ۱۸ هزار تومان، چای درجه دو، ۱۵هزار تومان است. تولید برگ سبز کشور حدود ۱۴۵هزار تن است، که حدود ۳۳ هزار تن چای سیاه تولیدی کشور است، که از این میزان، ۴۰ درصد نهایتا ًبه مصرف در داخل کشور می‌رسد و بقیه با قیمت نازل صادر می‌شود. هر کارخانه‌ای قیمت متفاوتی برای چای تولیدی خودش در نظر می‌گیرد. در خارج از کشور قیمت انواع چای یکسان است. ولی در کشور ما این‌طور نیست. به‌همین‌دلیل تصمیم بر این شده که در پژوهشکدۀ چای کشور، بورس چای تشکیل شود که کمک کند به هماهنگی قیمت‌ها برای فروش داخلی و صادرات.

دربارۀ تاریخچۀ چای در ایران و موزۀ چای لاهیجان هم بگویید.

«موزۀ چای لاهیجان»، در مکانی متعلق به «کاشف‌السلطنه» که مزار او هم در آن‌جا قرار دارد، واقع شده است. باید بگویم که این موزه اصلاً درخور صنعت چای کشور ما نیست. یک‌سری وسایل شخصی کاشف‌السلطنه، لباس‌های سنتی منطقه، دستگاه‌های قدیمی تولید و برداشت و فرآوری چای در آن نگهداری می‌شود. من بازدیدی از موزه و پژوهشگاه چای در چین داشتم. چندین هکتار فضا را به این امر اختصاص داده بودند که نشان‌دهندۀ میزان اهمیت به امر صنعت چای است.

 پس‌از فرمان سلطنتی «مظفرالدین شاه»، کاشف‌السلطنه برای این امر به هندوستان رفت. پس‌از انجام مأموریت، با چند تن از مستشاران چینی به ایران برگشتند. این افراد در ایران مسلمان شدند، خانواده تشکیل دادند و ماندگار شدند و در جهت رشد و توسعۀ کشت و تولید چای به کاشف‌السلطنه کمک کردند. موزۀ چای مختصری از تاریخچۀ صنعت چای در ایران را به نمایش می‌گذارد‌، ولی درخور صنعت طلای سبز ایران نیست‌.

حضور مستشاران چینی دربارهٔ رشد صنعت چای در ایران عملاً می تواند داستان پنهانی‌بودن وارد کردن بذر چای به ایران (درعصا) توسط کاشف‌السلطنه را نقض کند؟

ماجرای عصا فقط در حد یک داستان تخیلی است. چای در هندوستان، زیرمجموعۀ کمپانی هند شرقی (انگلستان) بود و اجازه نمی‌دادند کسی پنهانی وارد شود و جزئیات صنعت را یاد بگیرد. کاشف‌السلطنه به‌دلیل تسلط به زبان فرانسه، خودش را به‌عنوان مستشار فرانسوی به انگلیسی‌ها معرفی می‌کند. در مدتی که در هند بود به یادگیری چگونگی کاشت، برداشت، تولید و فرآوری چای، به‌مدت سه سال مشغول بود و زمانی‌که می‌خواست به ایران برگردد، حدود ۳ تا ۴ هزار اصل درخت چای که جداگانه در گلدان کاشته شده بود، از طریق مرز دریایی وارد کشور می‌کند‌؛ از بندر بمبئی به بندر بوشهر وارد می‌شود و در نهایت وارد لاهیجان می‌شود، مزارعی در اختیار وی قرار می‌گیرد و کشت چای در ایران آغاز می‌شود.