سایت خبری پیام ما آنلاین | برج خاموشان در محاصره گودال‌های آب

فعالیت‌های معدنی در کوه بی‌بی شهربانو استودان گبرهای ری را تهدید می‌کند

برج خاموشان در محاصره گودال‌های آب

رئیس اداره میراث فرهنگی شهر ری: باید در جلساتی با سازمان حفاظت محیط‌ زیست و منابع طبیعی برای پر کردن این چاله‌ها تدبیری اندیشید





برج خاموشان در محاصره گودال‌های آب

۲۳ فروردین ۱۴۰۰، ۷:۲۱

پشت «استودان» ری، گودالی بزرگ درست شده است. این گودال که حالا مامن آب باران شده، به برج بی‌دفاع «خاموشان» نزدیک است، آن‌قدر نزدیک که نگرانی برای نم‌برداشتن پایه‌های برج هزار و هفتصد ساله، بیراه نیست. آب باران باقی‌مانده در گودال که پیش از این برای آبیاری زمین‌های کشاورزی ری و ورامین استفاده می‌شد، بی‌استفاده مانده و گودال عمق گرفته است. حالا چاله بزرگ آب به انفجارهای گاه ‌و بی‌گاه در کوه بی‌بی‌شهربانو اضافه شده و تهدید تاریخ پیش از اسلام ری را ‍ شدت بخشیده است.گودال‌ها از زمانی ایجاد شدند که برای برداشت از معدن سیمان در کوه‌های بی‌بی‌شهربانو انفجارهای مختلف ایجاد کردند و همین انفجارها در نهایت شکل و فرم کوه و پایین‌دست را عوض کرد. چاله‌های عمیق ایجاد شد و آب باران که تا پیش از این و در حالت طبیعی خود راهش را از بالادست کوه به زمین‌های کشاورزی پیش می‌گرفت، در گودال‌ها محصور شد.
احمد ابوحمزه، ری‌شناس که بعد از بارش‌های چند روز گذشته به منطقه سر زده به «پیام‌ما» می‌گوید وضعیت استودان گبرها اصلا خوب نیست و فاصله این گودال‌ها تا برج کمتر از ۵۰۰ متر است. «در این منطقه اصلا نباید مجوز معدن داده می‌شد.
اما کوه‌های جنوبی تهران بی‌دفاع هستند و به راحتی مجوز معدن‌کاری و کوه‌خواری در آن‌ها صادر شد. اگر به عکس‌های سال‌های گذشته کوه بی‌بی‌شهربانو نگاه کنیم متوجه تغییرات و کوه‌خواری در این منطقه می‌شوید.» به گفته او کوه بی‌بی‌شهربانو از جمله کوه‌های مهم و تاریخی جنوب تهران است و از اسناد و عکس‌های به جا مانده از تربیت معلم در سال‌های ۱۳۱۳ این نکته را می‌توان دید که بازدیدهای علمی و تاریخی و زمین‌شناسی زیادی توسط ایرانیان و خارجی‌ها از این منطقه صورت گرفته و این منطقه همواره شاهد حضور حیوانات مختلف از جمله عقاب و قرقی و …. بوده و آثار تاریخی‌اش هم قدمت فراوانی دارد.
«علاوه بر برج خاموشان، برج نقاره‌خانه و چندین قلعه دیگر هم تحت تاثیر وضعیت فعلی قرار دارند. قدمت این آثار بسیار زیاد است و همین هم دلیلی است که نیازمند توجه باشد اما نه تنها توجهی به این منطقه نشده بلکه تخریب گسترده هم ممکن است رخ دهد.»
ابوحمزه می‌گوید سال‌ها پیش در این منطقه کارخانه سیمان ری وجود داشت که به دلیل همین تخریب‌ها و مشکلات مختلفی که برای منطقه داشت در سال ۱۳۶۰ تعطیل شد اما حال منطقه فرقی نکرد. حالا مواد این معادن به کارخانه سیمان تهران منتقل می‌شوند و کوه‌خواری آن‌قدر گسترده است که مدت زمان زیادی طول نخواهد کشید که کوه بی‌بی‌شهربانو تمام شود.
این در حالی است که وضعیت فعلی پیش آمده نه تنها کوه‌های منطقه را از بین خواهد برد، آثار باستانی را با نابودی مواجه می‌کند و از سوی پایان کشاورزی را در این منطقه رقم می‌زند.
درباره برج خاموشان و فراموشی تاریخ ری
برج خاموشان، استودان گبرها یا استخوان‌دان گبرها، در دامنه شمالی کوه‌های شهر ری واقع شده است. استودان گبرها مکانی برای قرار دادن اجساد مردگان پیروان دین زرتشتیان بوده. آنها اعتقاد داشتند که اجساد مردگان ناپاک و آلوده است، بنابراین نباید در خاک یا آب قرار داده شود. همچنین سوزاندن اجساد مردگان در آتش نیز حرام است. زرتشتیان اعتقاد دارند که عناصر چهارگانه (آب، باد، آتش و خاک) مقدس است و آلوده کردن آن‌ها روا نیست. آنها اجساد خود را تا پای کوه می‌آوردند و مراسم خود را در شهر یا در نزدیکی استودان‌ها اجرا می‌کردند. سپس جسد را به موبدی که در کنار استودان‌ها قرار داشت، تحویل می‌دادند. موبد جسد را به بالای کوه انتقال می‌داد و داخل استودان قرار می‌داد و جسد مردگان بعد از چند ساعت توسط پرندگان و حیوانات وحشی خورده می‌شد. بعد از چند روز استخوان‌ها توسط موبد جمع‌آوری و به بخش مربوط منتقل می‌شد. در میانه استودان‌ها، حفره‌های استوانه‌ای شکل قرار داشته که استخوان‌های اجساد بعد از جدا شدن گوشت و خشکیدن، به این قسمت منتقل می‌شد. واژه استودان دقیقا به این استوانه‌ها گفته می‌شد که در واقع استخوان‌دان بوده‌اند.
استودان گبرها در شهر ری هم در ارتفاعی حدودا شش متر و به صورت استوانه‌های مدور ساخته شده است. مصالح این بنا از لاشه سنگ و ساروج است و به لحاظ قدمت به هزاره اول قبل از میلاد (دوران ساسانیان) برمی‌گردد. این روش دفن مردگان توسط زرتشتیان تا دوران پهلوی ادامه داشت و بعدها مردود شمرده شد. برج بازمانده که قدمتی ۱۷۰۰ ساله دارد، در سال ۱۳۸۷ مرمت شد و سال گذشته هم به ثبت ملی رسید اما با وجود اتفاقات فعلی در معرض آسیب و تخریب قرار گرفته است.
پیش از این هم آثار باستانی ری وضعیت چندان مناسبی نداشتند. امیر‌مصیب رحیم‌زاده، رئیس پیشین اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ری مهر ۹۸ از در معرض خطر بودن ۴۰ اثر تاریخی منطقه خبر داده و به ایرنا گفته بود: «این شهرستان ۱۹۸ اثر ملی ثبت شده دارد که استحکام ۴۰ اثر در خطر است و مرمت این آثار نیاز به ۳۰ میلیارد ریال اعتبار دارد. کاروانسرای دوقلو، خانه اربابی، دژ رشکان، ارگ سلجوقی، برج نقاره‌خانه، بقعه جوانمرد قصاب و نقش برجسته چشمه علی از آثار اولویت‌دار برای مرمت هستند.»
همان زمان هم احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران از تخریب بسیاری از خانه‌های تاریخی با قدمت بالای 400 سال در محله نفرآباد همجوار با حرم عبدالعظیم (ع) در نتیجه بی‌اطلاعی مسئولان خبر داده و به ایسنا گفته بود: «توسعه خط 6 مترو تهران در اثر بی‌توجهی مسئولان و شرکت‌های عمرانی موجب خشک شدن چشمه علی، نماد و شناسنامه ری شده است.»
میراث فرهنگی: گودال‌هاباید پر شود
حالا نوروز تقی‌پور، رئیس جدید اداره میراث‌فرهنگی و گردشگری شهرری می‌گوید چنانچه منابع مادی خوبی تخصیص داده شود می‌توانند کارهایی برای این آثار انجام دهند.
او همچنین به نقدهای موجود درباره بی‌عملی میراث در مواجهه با فعالیت‌های معدنی در اطراف آثار باستانی ری به «پیام‌ما» می‌گوید: «در این سال‌ها فعالیت معدن در منطقه ری بدون ضابطه بوده و هیچ تعیین و تکلیفی برای فعالیت‌های این معدن انجام نگرفته است. چندین بار درباره بی‌ضابطه بودن عملکرد این معدن جلسه گذاشته شده و سازمان‌های مختلف که متولی این امر هستند هم موافق این موضوع بودند اما وقتی کار به عمل رسیده هیچ اتفاقی نیفتاده است. اتفاقی که برای برج خاموشان و سایر آثار تاریخی نزدیک به معدن رخ داده جدید نیست و با وجود آنکه ما به صورت مستمر به این بناها سرکشی می‌کنیم و یگان حفاظت هم حضور دارد اما همچنان تخلف‌های گسترده‌ای در این منطقه رخ می‌دهد.»
تقی‌پور می‌گوید یکی از مشکلات اصلی منطقه این است که حریم آثار تاریخی مشخص نشده و همین دلیلی است که در حریم منطقه باستانی به راحتی فعالیت‌های معدنی رخ دهد و تعیین حریم برای آثار تاریخی از جمله مواردی است که در دستور کار میراث‌فرهنگی ری است. او در پاسخ به پرسشی درباره چاله‌های ایجاد شده در نزدیکی برج خاموشان و اثرات مخربی که می‌تواند برای برج ایجاد کند هم می‌گوید: «باید در جلساتی با سازمان محیط ‌زیست و منابع طبیعی برای پر کردن این چاله‌ها تدبیری انجامید اما این مشکل با انجام کارهای موقتی حل نمی‌شود. باید برای تعیین حریم این آثار تعیین تکلیف شود و در غیر این صورت با کارهای لحظه‌ای و موقتی نمی‌توان به نتیجه‌ای مطلوب رسید.»

به اشتراک بگذارید:





پیشنهاد سردبیر

مسافران قطار مرگ

مسافران قطار مرگ

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *