فروغ فکری
خبرنگار محیط زیست
فروغ فکری
۳۱ تیر ۱۴۰۳
خطر بیخ گوش «دریای عزیز»
«بگذارید «دریای عزیز» زنده بماند.» دریا، همان برکه‌های نشسته در دل خشکی نیشابور است. محلی‌ها به آن می‌گویند دریا؛ آبی میان سختی بیابان! برکه‌هایی باقی‌مانده از اعصار گذشته که آب آن از دل زمین می‌جوشد و به آن دریاچۀ «ریوند» هم گفته می‌شود. حالا این دریاچه که نام‌اش در متون پهلوی آمده و برکه‌ای مقدس در میان اهالی نیشابور قدیم و جدید بوده، منظرش تحت‌تأثیر معدن‌کاوی قرار گرفته است. معدن گچ بیش از سه دهه در یال پشتی کوه مشرف به برکه‌ها مشغول به کار بوده، اما در سال‌های اخیر معدن‌کار به این سوی کوه آمده و می‌خواهد مادۀ معدنی جدیدی برداشت کند. در روزهای اخیر، فعالان محیط‌زیست و اهالی روستاهای زرنده و اندراب در نزدیکی دریای عزیزشان تجمع کرده‌اند و از نگرانی‌شان برای فعالیت معدنی و خشک شدن آب برکه می‌گویند. آن‌ها می‌خواهند «دریای عزیز» زنده بماند و فعالیت معدن، قلب زمین را نخشکاند و پنج برکۀ باقی‌مانده به سرنوشت دو برکه که خشک شدند، دچار نشوند.
فروغ فکری
۱۰ تیر ۱۴۰۳
چراغ سبز به تولید بنزین بی‌کیفیت؟
هیئت وزیران در تاریخ ۲۷ خردادماه امسال، مصوبه‌ای را به پیشنهاد وزارت نفت به تصویب رسانده که شامل سه بند است که در بند دو آن به «تولید بنزین با کیفیت معمولی» اشاره شده است. استفاده از عبارت «بنزین با کیفیت معمولی»، حالا دلیلی است که نگرانی‌ها برای استفادۀ مجدد از حلال‌های غیراستاندارد در بنزین به بهانۀ افزایش تولید بالا گیرد. در این میان اما تعریفی از بنزین معمولی هم داده نشده است. «یوسف رشیدی» عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، به «پیام ما» می‌گوید: «گنگ‌بودن مصوبه و مشخص‌نبودن تعریف بنزین با کیفیت معمولی هم خود نگران‌کننده است. چرا که باید در مصوباتی از این دست، تعاریف دقیق و علمی مطرح شود.» کیفیت بنزین که در تمام ادوار گذشته محل مناقشه بوده و آسیب‌های ناشی از آن برای سلامت بارها از سوی متولیان نادیده گرفته شده است، حالا درگیر شرایط گنگ و عجیب جدیدی شده است. شرایطی که باید منتظر ماند و دید که خروجی آن چیست و تا چه میزان سلامتی مردم را بیش از پیش تحت‌تأثیر قرار خواهد داد؟»
فروغ فکری
۹ تیر ۱۴۰۳
تخریب گَهَر، ویرانی اشترانکوه
فعالان محیط‌زیست لرستان، از اواخر فروردین‌ماه که نامه‌ای به «علی سلاجقه» رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست نوشتند و در آن خواستار «انسداد جادۀ غیرقانونی در منطقۀ حفاظت‌شدۀ اشترانکوه» شدند، تاکنون جوابی از سوی این سازمان نگرفته‌اند. ماجرای ساخت جاده به دهۀ هشتاد برمی‌گردد و آن زمان گفتند می‌خواهند جاده‌ای برای گذر عشایر باشد، اما گذر زمان نشان داد، جاده برای عشایر کاربردی ندارد و می‌خواهند جاده را به دریاچه وصل کنند. از دو سال قبل هم زمزمه‌های آسفالت‌کردن این جاده به میان آمد، آن هم در قلب منطقۀ حفاظت‌شده. حالا «رضا اسدی» دبیر شبکۀ تشکل‌های محیط‌زیستی و منابع‌طبیعی لرستان، فقط بر یک جمله تأکید می‌کند: «قانون را اعمال کنید». به‌گفتۀ او، جاده‌ای که ۲۱ کیلومتر آن در منطقۀ حفاظت‌شده و بدون هیچ توجیه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قرار گرفته، باید تخریب شود.
فروغ فکری
۳ تیر ۱۴۰۳
یوز جوان باید پس از بلوغ رهاسازی شود
بیست‌وپنجم خرداد که اولین تصاویر از یوز جوان در قرق «یوزکنام پل ابریشم» منتشر شد، یوز نابالغ، لاغر و درحال صداکردن مادرش بود. دو روز بعد از پایش برای یافتن مادر نتیجه‌ای به دست نیامد و این زمانی بود که «علی شمس»، بیولوژیست حفاظت و محقق دانشگاه «کیپ‌تاون» برای پایش وضعیت یوز به منطقه آمد. او در گفت‌وگو با «پیام ما» از چگونگی تصمیم برای زنده‌گیری حیوان تا حواشی رخ‌داده و وضعیت جسمانی‌اش می‌گوید. شمس معتقد است بهترین کار برای یوزی نابالغ که مادرش را از دست داده و از نظر جسمی کم‌توان بود، زنده‌گیری است و این تصمیم با خرد جمعی گرفته شد. اما اتفاق اصلی بعد از زنده‌گیری است؛ اینکه آیا سازمان حفاظت محیط‌زیست شرایطی را فراهم خواهد آورد تا یوز بازوحشی‌سازی‌شده و با قلاده‌گذاری و بعد از رسیدن به بلوغ به طبیعت بازگردد یا خیر؟
فروغ فکری
۲۶ خرداد ۱۴۰۳
احیای تالاب‌ها، راه کاهش بیابان‌زایی
«هرچه مطالعه کنیم، بیابان‌زایی پنج‌برابر سریع‌تر از مطالعات حرکت می‌کند» این جمله را ماه قبل، یک استاد دانشگاه گفت. او به وضعیت وخیم سرعت بیابان‌زایی در خراسان اشاره کرده بود، اما نکتۀ اصلی صحبت‌هایش سرعت تشکیل بیابان بود. اینکه بیابان با قدرت می‌تازد و بی‌آبی و خشکی امان بریده. آمارها در سال‌های اخیر این وضعیت را وخیم گزارش می‌کنند و یکی‌از دلایل این امر هم خشکی تالاب‌ها و اختصاص‌نیافتن حقابۀ آن‌هاست. هرچند به‌گفتۀ «علی ارواحی» پژوهشگر حوزۀ تالاب‌ها، «تاکنون تحقیق کمی در این زمینه انجام نگرفته»؛ اما شواهد می‌گویند که با خشکی هر تالاب، تا کیلومترها دورتر از آن تحت‌تأثیر این وضعیت قرار می‌گیرد و با نابودی هر تکه از تالاب، تکه‌های بسیاری از کشور بیابان می‌شوند.
فروغ فکری
۶ خرداد ۱۴۰۳
جابه‌جایی «آرادکوه» بی فایده است
«موافق انتقال مرکز دفن و بازیافت پسماند آرادکوه هستم.» این جملهٔ تکرارشوندهٔ استاندار تهران در ماه‌های اخیر بوده و بارها از موافقت با طرح انتقال و تعیین مکان جدید برای آرادکوه گفته است. آرادکوه در ۱۸ کیلومتری جنوب تهران، نقطه‌ای است که برای سال‌ها محل مناقشه بوده، بوی آن به فرودگاه بین‌المللی و حتی مرکز پایتخت هم رسیده و گاز متان تولیدشده از آن در سال‌های اخیر توسط ناسا تصویربرداری شده است. نه لندفیل استانداردی دارد و نه کمپوست‌سازی اصولی در آن انجام می‌گیرد و همهٔ این موارد دلیلی است تا «مهدی جلیلی قاضی‌زاده»، دکترای مهندسی محیط‌زیست با گرایش پسماند از دانشگاه تهران که مدیر پروژهٔ مطالعات جانمایی محل جدید دفن پسماند تهران ست، این جابه‌جایی را تا زمان حل مشکلات آرادکوه، مسکنی مقطعی بداند. مکان جدید به‌گفتهٔ او در مرز استان قم و با فاصلهٔ ۲۸ کیلومتری از آرادکوه است، اما این جانمایی برای سه دههٔ دیگر تهران لازم است و آرادکوه با استانداردسازی می‌تواند سه دهه مشکل پسماند پایتخت را حل کند و صحبت از جابه‌جایی فقط استانداردسازی را به حاشیه رانده است. او در حال حاضر عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی در پژوهشکدهٔ علوم محیطی است و می‌گوید مکان جدید هشت تا ۱۰ سال دیگر به‌صورت کامل افتتاح خواهد شد.
فروغ فکری
۴ خرداد ۱۴۰۳
زخم ناسور محیط بانی
پنج روز از خبر درگذشت «سید حسین حسینی»، محیطبان استان فارس، گذشته است و هنوز همکاران و دوستانش تاب و توان صحبت از او را ندارند. او را یکی از جسورترین و خاص‌ترین محیطبانان منطقه می‌دانند. کسی که فقط یک روز بعد از پایان کلاس محیطبانی و برگشت از کرج به منطقه، برای دستگیری شکارچیانی که در منطقهٔ «کُنار تخته کازرون» مشاهده شده بودند، راهی آنجا شد. اما قبل از رسیدن به منطقه در تصادف جان عزیزش از دست رفت؛ آن‌هم در روز ملی محیطبان. در همین روزها که همچنان تلخی از دست رفتن این محیطبان گسترده بود، خبر شلیک مستقیم به یک محیطبان دیگر در اشترانکوه لرستان به گوش رسید؛ او از ناحیهٔ دست مجروح شده بود. محیط بانان با این همه مخاطره، چگونه می توانند به وظایف حرفه‌ای‌شان عمل کنند؟
فروغ فکری
۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۳
زباله‌های «انجیل‌سی» در راه گلستان
۱۵ روز بست‌نشینی مردم مقابل «سایت زبالهٔ انجیل‌سی» بابل‌کنار و اجازه ندادن به ماشین‌های حمل زباله برای آوردن زباله‌ها به این سایت دیروز پایان یافت؛ آن‌هم وقتی که مردم بعد از روزها دیدند که قرار نیست ماشین‌های حمل، زبالهٔ جدیدی به منطقه بیاورند. این سایت از بهمن ۱۴۰۰ حکم قطعی برای تعطیلی داشت و باوجوداین، در دو سال گذشته حکم قانونی و نظر دادستانی و دادگاه نتوانست مانعی برای آوردن زباله‌ها باشد. مسئولان شهرداری، مدیریت پسماند و سایر ارگان‌های ذی‌ربط بعد از گذشت بیش از دو سال از صدور حکم، همچنان برای حل مشکل پسماند فرصت خواسته‌اند و حالا شنیدهٔ محلی‌ها حاکی از آن است که نه‌تنها چاره‌ای برای مدیریت پسماند منطقه نیندیشیده‌اند، بلکه قرار است پسماند بابل‌کنار و روستاها و شهرهای اطراف نیز به گلستان برود. جمع شدن مردم مقابل سایت زباله، در سال‌های گذشته در سراوان استان گیلان هم رخ داده بود. اهالی سراوان بعد از روزها بست‌نشینی مقابل ورودی سایت، با برخورد شدید نیروهای انتظامی روبه‌رو شدند و مشکل پسماند در این منطقه نیز همچنان حل‌ناشده باقی مانده است.