ایران از نظر منابع غنی با دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان و چهارمین ذخایر بزرگ تأییدشدهٔ نفت خام است. تقریباً ۶۲ هزار مگاوات یا ۸۰ درصد از ۷۵ هزار مگاوات خروجی ایران از نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود که با سوخت فسیلی کار می‌کنند. علاوه‌براین، ۱۲ هزار مگاوات از نیروگاه‌های برق آبی و یک‌هزار مگاوات از تنها نیروگاه هسته‌ای کشور در بوشهر تأمین می‌شود.

 

 اگرچه ژنراتورهای برق توسط دولت اداره می‌شوند، تولیدکنندگان، تجهیزات و پیمانکاران حیاتی از طریق بخش خصوصی تأمین می‌شوند. بدهی بیش از حد دولت به این شرکت‌ها، بانک‌ها و سایر شرکت‌ها مانع از حمایت مالی موردنیاز بخش انرژی برای رشد می‌شود. انتظار می‌رود این بدهی عمومی در کنار افزایش شدید مصرف منجر به قطع برق در سراسر کشور شود. در تابستان‌های سال‌هایی که به‌ویژه با خشکسالی گرفتار بوده‌ایم، چندین‌بار خاموشی در برخی نواحی تجربه شده است.

 

مصرف برق گاه در تابستان به رکورد تاریخی ۵۳ هزار مگاوات می‌رسد. درحالی‌که در نگاه اول حاشیهٔ بین عرضه و مصرف قابل‌قبول به‌نظر می‌رسد،  تقریباً ۱۱ درصد از توان تولیدشده در فرآیند انتقال و توزیع هدر می‌رود و حفظ حاشیهٔ سالم بین توان و تقاضای موجود ممکن نخواهد بود.

ایران با داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان و چهارمین ذخایر بزرگ نفت خام تأیید‌شده از نظر منابع غنی است. بااین‌حال، عدم سرمایه‌گذاری و دسترسی به فناوری جدید در دورهٔ تحریم‌ها تأثیر زیادی بر بخش انرژی داشته و درآمدهای صادرات نفت به نصف کاهش یافته است، سرمایه‌گذاری‌های خارجی به حالت تعلیق درآمد و کاهش‌مهمی در تولید رخ داد که منجر به لغو بسیاری از پروژه‌های نفت و گاز شد البته ایران با همین سرمایه‌گذاری انجام‌شده و زیرساخت تولید‌شده در داخل با  تولید و صادرات برق خود توانسته خود را تا حدی تاب‌آور کند.

 

نیروگاه‌های ایران ظرفیت تولید ۷۵ هزار مگاوات و تولید ۲۸۲ میلیارد کیلووات ساعت برق دارند. زیرساخت تولید برق تا پایان دولت دوازدهم ۸۷ گیگاوات گزارش شده است. برای حفظ سطح عملکرد فعلی و همگام شدن با تقاضاهای روبه‌رشد، بخش تولید و توزیع برق نیاز به سرمایه‌گذاری هفت تا هشت میلیارد دلار در سال دارد. دولت البته به‌دلیل شرایط خود قادر به تأمین بودجهٔ موردنیاز بخش انرژی نیست. حتی بدون احتساب سود تعهدی، کسری بودجهٔ سالانه ایران حدود پنج میلیارد دلار است که معادل نیمی از مخارج سالانهٔ صنعت برق است.

 

با وجود همهٔ این چالش‌ها، بسیاری از کشورها از جمله اردن، روسیه، هند، پاکستان، آذربایجان و سایر کشورها برای خرید برق از ایران علاقه دارند. با توجه به افزایش سریع تقاضای داخلی برای برق، ایران به جذب سرمایه‌گذاران خارجی نیاز دارد تا بخش انرژی ایران فرصت‌های زیادی را ارائه دهد.

 

ایران با پتانسیل استفاده‌نشده برای افزایش کارایی و صرفه‌جویی در انرژی، فرصت‌های گسترده برای گسترش بازار انرژی خود به کشورهای همسایه و ذخایر نفت و گاز با امکان دوام بیش از صد سال، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه با اتصال کشورهای ساحلی دریای کاسپین و کشورهای خلیج‌فارس از طریق یک کریدور ترانزیتی قابل اعتماد دارد. از سوی دیگر، بخش انرژی ایران نیز سهم خود را از چالش‌ها دارد.

 

آب‌وهوای گرم و خشکسالی باعث کاهش منابع آب موردنیاز نیروگاه‌های حرارتی و برقابی می‌شود. اقلیم ایران برای انرژی‌های تجدیدپذیر مناسب است و فضای خوبی برای بخش انرژی کشور ارائه می‌دهد. ایران سالانه ۲۸ هزار ساعت آفتابی برای تبدیل به انرژی خورشیدی دارد.

 اولین نیروگاه بیوگاز ایران در سال ۱۳۸۸ شروع به کار کرد. به‌طور کلی، پتانسیل منابع‌ زیست‌توده در ایران ۱۳۲ میلیون تن (معادل نفت) برآورد شده است. با در نظر گرفتن مقدار معمول بیوگاز از پسماندهای دامی، صنعتی، شهری و کشاورزی، ایران به‌عنوان منبع تولید برق در نظر گرفته می‌شود. چاه‌های اولین نیروگاه زمین‌گرمایی ایران در کوه آتشفشانی سبلان حفر شده و اکنون به بهره‌برداری رسیده است. این اولین نیروگاه زمین‌گرمایی در خاورمیانه خواهد بود. سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر ایران پتانسیل تولید برق از طریق انرژی زمین‌گرمایی را پنج هزار تا شش هزار مگاوات برآورد کرده است.

 

تنها  مسئلهٔ انرژی‌های تجدیدپذیر برای ایران هزینهٔ توسعهٔ آن است. بااین‌حال، اگر ایران بتواند مصرف نفت و اتلاف انرژی خود را کاهش دهد و همچنین از انرژی پایدارتر استفاده کند، رونق انرژی خود را حفظ می‌کند، سرمایه‌گذاران خارجی بیشتری را جذب و بخشی از بدهی خود را پرداخت خواهد کرد. با افزایش تقاضای مصرف‌کننده‌ها خانگی و صنعتی و خدماتی و تداوم خشکسالی‌ها، خاموشی برق به‌ویژه در تابستان‌ها احتمالاً یک چالش مداوم خواهد بود.