چرا ابلاغیه‌هایی که دربارهٔ صنایع‌دستی صادر شده، نتیجه‌ لازم را نداشته است؟

تصمیماتی که طی سال‌های گذشته در حوزهٔ صنایع دستی گرفته شد بیشتر ناگهانی و سلیقه‌ای بود، اما اخیرا تلاش ویژه و متمرکزی از حوزه ریاست جمهوری در حال شکل‌گیری است. اگر اصلاحیه دربارهٔ سیاست‌های قبلی انجام و به موقع اجرا و ضمانت اجرایی آن ابلاغ شود می‌توان به آینده صنایع دستی و رفع چالش‌های آن امیدوار بود. از جمله ابلاغیه‌ای است که اخیرا اعلام شده و می‌تواند حضور جامع‌تر هنرمندان ایرانی در حوزه صادرات را رقم بزند. همان بحث حذف سقف خروج مصنوعات فلزی به ویژه نقره‌های دست‌ساز. طی سال‌های گذشته خروج مصنوعات فلزی از کشور محدود شد و از همان زمان هم مورد اعتراض قرار گرفت. این حوزه می‌توانست یکی از منابع ویژه صادراتی و با اعتراض جامعه هنرمندان و مطالبه آنها همراه شد. اصلاحیهٔ اخیر، اگر به درستی اجرایی شود، می‌توان به توسعه و رونق صنایع دستی امیدوار بود.

 

حتی با تحقق حذف این سقف خروج مصنوعات نقره دست‌ساز، آیا عواملی وجود دارد که منجر به خروج بی‌ضابطه و محقق نشدن ارزآوری برای کشور شود؟‌

به طور کلی صنایع دستی، ضوابط درست و ساختار معینی در حوزه صادرات ندارد که باید اصلاح شود. اصلاح این اصل هم هیچ زمانی از سرلیست مطالبات تولیدکنندگان صنایع دستی حذف نشده است. البته در برخی دولت‌ها ساختار و توسعه صادرات در سرفصل‌های اصلی قرار گرفته و برخی مباحث هم مطرح شده باشد، اما واقعیت این است که این ساختار تا کنون تثبیت نشده. در دولت سیزدهم با توجه به این که نگاه آنها اصلاح در کل ساختار بوده که دشوار است. به طور کلی جوامع تخصصی حوزه صادرات در همه گرایش‌ها در تلاش هستند که این مطالبات به صورت منسجم پیگیری شود. قاعدتا اگر حل مسئله اصلی یعنی وجود و ایجاد ساختار با ضمانت اجرایی و نظارت در قالب تولید و صادرات با محوریت صنایع دستی تثبیت شود، به طور یقین یکی ثمرات آن توسعه صادرات خواهد بود. در غیر اینصورت باید انتظار نتیجه معکوس داشت.

 

این چالش‌ها در حوزه واردات هم وجود دارد؟

همانطور که در بحث صادرات برخی حوزه‌های صنایع دستی دچار مشکلاتی هستیم، این چالش‌ها در بخش واردات برخی محصولات برای تولید انبوه حوزه صنایع دستی وجود دارد. از جمله ترمه و نخ ابریشم که در بخش تولید داخلی ما مشکلاتی داریم و باید از کشوری مثل چین این مواد واردات شوند. این مساله در قیمت نهایی ترمه ایران تاثیر دارد. درنتیجه چه صادرات و واردات تا مادامی که ساختار نظامند نداشته باشد، شاید به صورت مورد به مورد پیش برود، اما صورت مساله اصلی برای ضوابط درست و ساختار معین در همین حوزه هم نباید از صف مطالبات خارج شود.

 

به جز مواردی که مطرح کردید، یکی از مشکلات مهم حوزه صنایع دستی نبود آمار و اطلاعات دقیق است که حتی مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گزارش اخیر خود آن را مورد نقد قرار داده بود. بدون دسترسی به آمارهای دقیق آیا می‌توان مسیر مناسب و ساختار نظام‌مند برای این حوزه ترسیم کرد؟

آمار و اطلاعات در تمام حوزه‌ها و در سطح ملی معضل بزرگی به شمار می‌رود و صنایع‌دستی هم تافته جدا بافته نیست. به تولیدات صنایع دستی، اعم از شهری و روستایی و حوزه عشایری و کارگاه‌های سنتی تنوع بسیار بالایی دارند و تکفیکی هم در این باره رخ نداده است. به همین دلیل جامعه جامعه هدف تولیدکننده هم نامعین و حتی ارائه خدمات رفاهی هم ناقص بوده.

 

آسیب این در سایه ماندن هنرمندان و فعالان حوزه صنایع دستی چیست؟

این مسئله به صورت همزمان بلاتکلیفی برای دو گروه رخ می‌دهد؛ مدیران و هنرمندان. مدیران نمی‌دانند با چه جامعه آماری در این حوزه مواجه هستند و فعالان حوزه صنایع دستی هم هیچ خدمات حمایتی ندارند، به دلیل ترس از تبعات بعدی از خوداظهاری پرهیز می‌کنند. این مسئله باعث ایجاد فاصله بین این دو گروه است و شناسایی جامعه هنرمندان و تولیدکنندگان را با چالش مواجه می‌کند. ما این موارد را با مرکز پژوهش‌های مجلس به صورت مفصل مطرح کردیم. از جمله ضرورت شناسایی جامعه هنرمندان برای ارائه خدمات و مشاوره‌های حقوقی برای قراردادها، تامین مواد اولیه، مجوزهای کمک‌کننده تولید و دسترسی بازارو… است. تمام این موارد به هم متصلند. در جایی که ما آمار اولیه، بسته حمایت و مشوق قانونی همچنین خدمات پیوسته و معین را نداریم، قطعا در خروجی اصلی به مشکل برمی‌خوریم.

 

دسترسی به این آمارها چطور محقق خواهد شد؟

برای این که به یک آمار نهایی برسیم باید تمام ابزارهای حمایتی و مشوق‌ها فعال شود. یک بخش عمده آن به خدمات تعریف شده دولت برمی‌گردد و بخش دیگر هم مطالبه جامعهٔ هنرمندان مربوط است. باید هر دو وضعیت را در نظر گرفت. اگر قرار است نتیجه بگیریم، تغییری در ساختار و آمار صحیح و بانک اطلاعاتی دقیق داشته باشیم، باید از مشارکت بخش مردمی استفاده کنیم. یعنی تشکل‌ها، اتحادیه‌ها و گروه‌های مختلف مردمی پای کار بیایند تا اشکالات رفع شود.

 

در این حوزه دو مسئله مهم دیگر هم مطرح است؛ تدوین سند ملی صنایع دستی و شرکت‌ توسعه صنایع دستی، تحقق این دو چه آثاری خواهد داشت؟

دقیقا و دو ابزار اصلی هم هستند. در بحث تنظیم سند ملی صنایع دستی ما در جلسات حضور داریم و به طور مکرر موارد مهم حوزه‌های تخصصی را تاکید می‌کنیم. از حوزهٔ ما در بخش تعاون برای ایجاد تشکل‌های قوی در حوزه تولید، فروش، صادرات، بازرگانی، آموزش، تامین مواد اولیه، پشتیبانی نقاط پراکنده (هنرمندانی که نقاط مختلف کشور حضور دارند و فعال هستند) در تدوین این سند تاکید کرده‌ایم. همچنین به نقش اتاق‌های سه‌گانه تجاری؛ تعاون، بازرگانی و اصناف اشاره شده است. در این‌باره همکاری‌های خوبی هم از سوی معاونت صنایع دستی وجود داشته است. تاکنون این سند وجود نداشته و زمانی که تدوین و ابلاغ شود، یک نقشه راه است و جامعه هدف را از سردرگمی نجات می‌دهد. مساله دوم در بخش شرکت توسعه صنایع دستی می‌توانیم امیدوار باشیم که دو ابزار جدی و واقعی که قبلا وجود نداشته و اگر هم بوده به صورت ناقص اجرایی شده، به شکل کامل عملیاتی شود. این اتفاق منجر به رغبت بیشتر فعالان این حوزه در کنار بازوهای اجرایی و حاکمیت شود و نتیجه آن خروج از بلاتکلیفی تمام گروه‌های فعال در این حوزه است.