نتایج یک مطالعهٔ جدید از سوی مجمع جهانی اقتصاد (WEF) نشان می‌دهد تغییراقلیم تا سال ۲۰۵۰ خسارت قابل‌توجهی بر جهان خواهد داشت. این مطالعه شش پیامد عمدهٔ تغییراقلیم را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده که عبارتند از سیل، خشکسالی، افزایش گرما، طوفان‌های استوایی، آتش‌سوزی‌های جنگلی و بالا آمدن سطح آب دریاها که به تأکید کارشناسان، آسیب جدی بر میراث تاریخی و فرهنگی جهان هم خواهد داشت. همین حالا هم بخشی از سایت‌های تاریخی در کشورهای مختلف در معرض این پیامدها قرار گرفته‌اند و به‌گفتهٔ «بهلول علیجانی»، اقلیم‌شناس، همین حالا هم کشور ما در شرایط بحرانی قرار دارد و پیامدهای آن میراث تاریخی را هم تهدید می‌کند.

فرونشست زمین یک موضوع گسترده در سطح جهانی و دغدغهٔ مهم در این باره، آسیبی است که برای بناهای تاریخی وجود دارد. ایران در میان پنج کشور اول جهان قرار دارد که هم بیشترین میانگین فرونشست و هم بیشترین وسعت مناطق تحت‌تأثیر این پدیده در آن رخ داده است. نکتهٔ مهم اینکه فرونشست تنها بحران زمین‌شناسی است که قابل برگشت نیست و اگر آبخوان از بین برود، بیابان تشکیل می‌شود. چیزی شبیه کویر لوت که بارندگی دارد، اما آب در آن نفوذ نمی‌کند یا رودخانهٔ شیراز که آب به کف آن نفوذ نمی‌کند و در برابر بارش‌ها سیلاب راه می‌افتد. به همین دلیل اقدامات مختلفی در سطح جهانی برای مقابله و جلوگیری از فرونشست زمین در حال انجام است، اما به تأکید متخصصان هنوز این سیاستگذاری‌های نوین در کشور ما جای خود را باز نکرده. البته به‌گفتهٔ «علی بیت‌اللهی»، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کلید استفاده از فناوری نوین برای کاهش اثرات بحران‌های طبیعی از جمله فرونشست بر بناهای تاریخی در کشور زده شده است و این امیدواری وجود دارد که با تأمین بودجه بتوان براساس اولویت خطر فرونشست در سایت‌ها و بناهای تاریخی، کاهش آسیب‌ها را رقم زد.

بناها و بافت تاریخی ایران با یک چالش مداوم مواجهند؛ سیل که هم روند تخریب‌شان را تسریع کرده و هم منجر به تضعیفشان در مقابل دیگر فاکتورهای خطرساز از جمله زلزله و فرونشست شده است. طی همین چندروز اخیر نیز به‌دلیل بارندگی‌ها سیل‌آسا کرمان، یزد، اصفهان و سیستان‌وبلوچستان در آستانهٔ ویرانی دوبارهٔ بناها و آثار تاریخی‌شان قرار گرفته‌اند. متولیان میراث‌فرهنگی سیستان‌و‌بلوچستان از خسارت‌های حدود ۲۰ میلیارد تومانی خبر می‌دهند و اینکه برخی بناها ۱۵ تا ۹۰ درصد آسیب دیده‌اند. در برخی شهرهای اصفهان نیز شماری از خانه‌های قدیمی تحریب شده‌اند و بافت تاریخی یزد و کرمان نیز همین وضعیت را دارند. البته دیگر کشورهای آسیایی هم با این وضعیت دست‌وپنجه نرم می‌کنند و بناهای تاریخی‌شان را به‌دلیل همین سیلاب‌ها از دست داده‌اند؛ اما سوی دیگر ماجرا هم سیلی است که چندروز پیش در امارات رخ داد و بررسی‌ها نشان می‌دهد که هیچ آسیبی برای بناهای تاریخی این منطقه نداشته است.

هنرمندان صنایع دستی این روزها بیش از هر زمان دیگری به حاشیه رفته‌اند و بدون حضور در آمارهای رسمی فعالیت‌هایشان ادامه دارد. کارشناسان مهم‌ترین دلیل این کنج‌نشینی هنرمندان را نبود حمایت‌های خدماتی و تبعات متعددی می‌دانند که در صورت خوداظهاری آن‌ها می‌تواند رقم بخورد. این در حالی است که از سال گذشته و همین روزهای ابتدایی سال ابلاغیه‌هایی صادر و برنامه‌های متعددی در حوزه صنایع دستی اجرا شد که می‌تواند به تقویت صادرات محصولات این بخش یاری رساند. البته بدون وجود آمار و اطلاعات دقیق درباره جامعه فعالان صنایع دستی، نمی‌توان انتظار چندان بالایی از تحقق این برنامه‌ها به نفع هنرمندان داشت. «خاطره استاد رضایی»، مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی تهران و عضو میز تخصصی صنایع‌دستی در گفت‌وگو با «پیام ما» دربارهٔ مصوباتی که اخیرا در حوزهٔ صنایع دستی و راهکارهایی که بتواند فعالان صنایع دستی را از انزوا خارج کند، به نکات مهمی اشاره می‌کند.

عوامل متعددی این روزها دست‌به‌دست هم داده‌اند که آمار اقامت مسافران در هتل‌ها را کاهش دهند؛ آماری که روند نزولی آن دقیقاً از تابستان و مهر ۱۴۰۲ تشدید شد. هتل‌ها از اواسط سال گذشته ۲۵ درصد گران‌تر شدند و همچنین رقبای جدی برای فعالیت پیدا کردند؛ وضعیتی که در نوروز امسال هم ادامه داشت. براساس آمارهای ارائه‌شده هتل‌های چهار و پنج ستاره با حداقل ظرفیت پر شدند و هتل‌های دو و سه ستاره هم خالی ماندند. البته هنوز وضعیت هتل‌داری در کشور به آستانهٔ خطر نرسیده، اما فعالان این حوزه تأکید می‌کنند درصورت تداوم این وضعیت، قطعاً می‌تواند آسیب جدی برای این بخش از صنعت گردشگری کشور رقم بخورد.

تصویب لایحهٔ اصلاحی دربارهٔ یکی از حوزه‌های صنایع‌دستی می‌تواند به نقطه‌ای روشن از توسعهٔ صادرات و افزایش حضور تولیدکنندگان در عرصه‌های بین‌المللی بدل شود؛ حوزه‌ای که به‌نظر می‌رسد طی سال‌های گذشته ظرفیتش به دلایل متعدد به حاشیه رانده شده و حتی با وجود نقش قابل‌توجهش در رشد صادرات غیرنفتی هنوز در جایگاه واقعی قرار نگرفته است. حتی آخرین گزارش راهبردی مرکز پژوهش‌های مجلس دربارهٔ وضعیت صنایع‌دستی هم مؤید همین ادعاست و اینکه آمارهای دقیق و مبنامحوری در حوزهٔ صنایع‌دستی وجود ندارد. حالا اما یه گام رو به جلو برداشته شده و پس از دو سال پیگیری دو نکتهٔ مهم در حمایت از صنایع دستی رخ داده است حذف سقف خروج مصنوعات نقره‌ای دست‌ساز و ضمانت‌نامه‌های بانکی.

نبض کاوش‌های باستان‌شناسی در ایران کند نمی‌زند، بلکه تقریباً ایستاده؛ سال‌هاست هیچ برنامهٔ منظم و منسجمی برای انجام این فعالیت‌های فرهنگی در کشور وجود ندارد و معدود کارهای انجام‌شده هم در ابعاد بسیار کوچک یا برای مقاطع زمانی کوتاه‌مدت صورت می‌گیرد. همان‌ها هم با وجود تأثیر قابل‌توجه در جهان باستان‌شناسی اما در ایران یا کوچک دیده می‌شوند یا اصلاً دیده نمی‌شوند. هم‌زمان با این عقب‌ماندگی‌ها که حالا به تأکید برخی کارشناسان به ۵۰ سال هم رسیده، کشورهای همسایه ایران از شمال تا جنوب به‌دنبال تحریف واژه‌ها و ثبت فرهنگ به‌نام خود هستند. از سوی دیگر آمار حفاری‌های غیرمجاز هم ایران را جزو کشورهای در وضعیت قرمز قرار داده است و سودجویان بیشترین آسیب‌ها را به لایه‌های فرهنگی کشور وارد می‌کنند.

«شرایط جوی هوا آنقدر بد بود که امکان پرواز برای بررسی منظر هوایی ماسوله از سوی دو کارشناس اعزامی ایکوموس جهانی (شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها و نهاد مشورتی یونسکو) فراهم نشد، اما در عوض آنها میان مردم منطقه حضور پیدا کردند و برای اولین‌بار در روند بررسی پروندهٔ ثبت جهانی ماسوله مشارکت مردم هم رقم خورد.» این صحبت‌های «علی شرفی»، یکی از حامیان ثبت جهانی ماسوله است که یکی از جنبه‌های جذاب حضور کارشناسان جهانی در ماسوله را همین مسئله می‌داند و دربارهٔ آنچه میان مردم و این کارشناسان رخ داده، صحبت‌های جالبی دارد.