صد و یکمین روز از سال آبی جاری در حالی پشت سر گذاشته شد که «اتابک جعفری» مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور خبر از تنش آبی در ۲۷۰ شهر ایران داد. اینک که در دوازدهمین روز از زمستان نخستین سال سده جدید هستیم پایتخت ایران نه هوایی برای تنفس دارد و نه آن طور که «محمدرضا بختیاری» مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفت وضعیت آبی مناسبی. توصیف بختیاری چنان است که تهران تا شب عید دچار مشکل است. او گفته «وضع ذخایر آب تهران خوب نیست» و حالا در چنین شرایطی در هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت آب و فاضلاب سخن از آن به میان آمده که صنایع نباید از آب شرب استفاده کنند و ارزان‌بودن آب‌بها سبب شده هیچ‌کس رغبتی به آبچرخانی نداشته باشد. شاید خوب نبودن وضع ذخایر آب تهران را باید به فال نیک بگیریم که موجب شده مدیران ارشد بخش آب کشور به این فکر بیفتند تا آب شرب را به صنعت ندهند.

«اتابک جعفری» مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در یازدهمین روز از زمستان از تنش آبی در حدود ۲۷۰ شهر کشور خبر داد و گفت: استفاده از آب شرب و باکیفیت در صنایع ممنوع شده و در صورت رعایت‌نکردن تدابیر لازم اتخاذ می‌شود.
او که در نشست خبری در هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت آب و فاضلاب در جمع خبرنگاران حاضر شده بود در مورد استفاده از پساب و استفاده از آب خاکستری افزود: بخش‌نامه‌ای صادر و ابلاغ شده که بر اساس آن صنایع ملزم به رعایت آن و در نتیجه استفاده از آب پساب خواهند شد. نظارت‌های جدی در این باره صورت خواهد گرفت تا صنایع نتوانند از آب باکیفیت استفاده کنند.
جعفری همچنین در بخش دیگری از توضیحاتش درباره استفاده از آب خاکستری گفت: گرچه قیمت پایین آب شرب جایی برای رفتن به سمت استفاده از پساب نمی‌گذارد؛ اما اکنون صنایع همکاری خوبی را آغاز کرده‌اند.
او همچنین با اشاره به‌ضرورت مدیریت دستکم ۴ میلیارد مترمکعب پساب برای تأمین آب صنایع از پساب و منابع آب لب‌شور و آب‌های غیرمتعارف، افزود: این اقدام به توجه به نیاز بالای آن برای سرمایه‌گذاری و باتوجه‌به کمبود منابع ابی که کشور با آن دست‌به‌گریبان است به‌سرعت پیش نمی‌رفت.

ایران در شرایطی خشکسالی‌های پیاپی را در کنار بحران مدیریت منابع آب سپری می‌کند که از مجموع ۶.۵ میلیاردمترمکعب آبی که در بخش شرب و بهداشت سالانه در ایران مصرف می‌شود ۴.۳میلیاردمترمکعب پساب حاصل می‌شود

وی همچنین درباره سرمایه‌گذاری صنعت در تأمین خطوط انتقال، گفت: پساب باید با رعایت موارد بهداشتی تأمین و در اختیار صنایع قرار گیرد.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به شروع پروژه‌های خوبی در کشور اظهار داشت: امید است مشکلات را بیشتر احصا و با همفکری و برنامه‌ریزی و استفاده از خرد جمعی و اصحاب رسانه راهبردهای مناسبی اتخاذ کنیم.
جعفری درباره اقتصاد آب نیز تاکید کرد: این امر منجر به این شده که صنعت آب نتواند از محل درآمدهایش مشکلاتش را برطرف کند. عمده پروژه‌ها از محل اعتبارات دولتی است که خیلی خوشایند نیست و لازم است با اصلاح اقتصادی آب بدون فشار واردشدن بر مردم به شکلی منطقی شاهد روند روبه‌رشدی در این زمینه باشیم.
ما فقط پساب را کنترل می‌کنیم
تقریبا ۴۸درصد از جمعیت ایران تحت پوشش سیستم جمع‌آوری فاضلاب هستند. این به معنای تصفیه فاضلاب و آبچرخانی نیست. بنابراین ایران در شرایطی خشکسالی‌های پیاپی را در کنار بحران مدیریت منابع آب سپری می‌کند که از مجموع ۶.۵ میلیاردمترمکعب آبی که در بخش شرب و بهداشت سالانه در ایران مصرف می‌شود ۴.۳میلیاردمترمکعب پساب حاصل می‌شود. این میزان پساب منبعی قطعی و قابل برنامه‌ریزی است اما مهمترین مسئله اینجاست که تاکنون فقط ۱.۲ میلیاردمترمکعب از پساب یادشده جمع آورده شده است. به این معنا که صرفا فاضلاب جمع‌آوری شده تا دیگر منابع آب و خاک را آلوده نکند. ولی هیچ بهره‌برداری از آن نشده است.
اولویت وزارت نیرو همواره تامین آب شرب و بهداشت است. در ایران آب شرب و بهداشتی یکی است در حالی که بسیاری از کشورها آب شرب را از آب بهداشتی تفکیک کرده‌اند زیرا در ساده‌ترین توضیح باید گفت ما هربار که به سرویس بهداشتی می‌رویم و سیفون فلاش‌تانک را می‌کشیم همان آب باکیفیتی که قابل شرب است را به فاضلاب می‌فرستیم. در حالی که در بسیاری از کشورها با جداسازی آب شرب از آب بهداشتی عملا گران‌ترین و با کیفیت‌ترین آب یعنی آب شرب را به هر مصرفی نمی‌رسانند.

تأثیرات تغییر اقلیم در میزان و رژیم آب، موجب شده تا رویکرد منابع آبی و تأمین آب به‌ویژه شرب را داشته باشیم

پیشتر در دولت دوازدهم رضا اردکانیان وزیرنیرو گفته بود:« پساب مطمئن‌ترین منبع آب کشور برای برنامه‌ریزی است».
او توضیح داده بود: در حالی که در دنیا از این پساب به عنوان قطعا منبعی برای صنعت، بعضا منبعی برای آب کشاورزی و جاهایی محدود برای شرب استفاده می‌کنند. در جاهایی مثل سنگاپور تکنولوژی‌هایی هست که از پساب بعد از تصفیه مطمئن برای آب شرب هم استفاده می‌کنند. این روش در اروپا هم انجام می‌گیرد. اما نکته قابل توجه این است که ۲۰میلیون هکتار از اراضی دنیا با پساب در حال کشت است و موادغذایی تولید می‌شود. صنعت کشورمان را می‌توانیم با توجه به توجیه اقتصادی که دارد سرمایه‌گذاری روی تصفیه پساب و سرمایه‌گذاری که بخش صنعت دارد و نیازمند آب مطمئن هست برنامه‌ریزی کنیم که صنایع ما دچار دلهره و دغدغه و مشغولیت ذهنی برای تامین آب نباشند. مساله بازچرخانی آب مساله‌ای مهم است و نیازمند منابع مالی بسیار زیاد است.
آنچه اینک جعفری بر آن تاکید کرده این نکته است که به سبب ارزان‌بودن آب‌بها صنایع به سمت استفاده از پساب نمی‌روند زیرا تامین آب از منابع پساب مستلزم صرف هزینه برای ایجاد شبکه‌جمع‌آوری و تصفیه‌خانه و همین‌طور چرخه توزیع آب حاصل از تصفیه فاضلاب است.
افزایش تعرفه آب در برنامه هفتم
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور همچنین در نشست خبری خود با خبرنگاران درباره آب‌بها نیز توضیح داد: در لایحه بودجه بعید است به‌صورت عددی بحثی در خصوص افزایش تعرفه وجود داشته باشد و قطعاً حکمی خواهد بود؛ اما همان گونه که وزیر اشاره کرد در حوزه کم‌مصرف‌ها و مصرف در حد سرانه خیلی محدود خواهد بود و مردم باتوجه‌به وضعیت اقتصادی دچار نگرانی نشوند.
جعفری همچنین افزود: در خصوص بد مصرف‌ها اتفاق‌های خوبی نه برای بالابردن درآمد که برای اصلاح الگوی مصرف و پایین آوردن مصرف در حد سرانه اتفاق‌های خوبی رخ می‌دهد.
او با اشاره به تأثیرات تغییرات اقلیمی در میزان و رژیم آب، اظهار داشت: باید رویکرد منابع آبی و تأمین آب به‌ویژه شرب را داشته باشیم.
منابع آبی و مخازن سدها روزبه‌روز کمتر شده است
جعفری به سه سال خشکسالی در کشور و تبعات ناشی از آن اشاره کرد و گفت: باعث شده که منابع آبی و مخازن سدها روزبه‌روز کمتر شده و باید بیشتر به سمت تأمین آب از منابع زیرزمینی برویم.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور تاکید کرد: در صنعت با هماهنگی وزارت نیرو و وزارت صمت به سمت استفاده از پساب و آب‌های غیرمتعارف می‌رویم.
جعفری در توضیح دیدگاه‌هایش در زمینه بازچرخانی آب گفت : برنامه کوتاه‌مدت در چهار گروه برای شهرها در حال برنامه‌ریزی هستیم که به‌صورت اضطراری طرح‌های زیادی تعریف شده که تک‌تک شهرها بر اساس برنامه‌ریزی زیرپوشش این طرح‌ها قرار می‌گیرد. برای میان‌مدت هم پروژه‌های مختلفی تعریف شده و در بلندمدت هم ابرپروژه‌هایی اجرا می‌شود تا حداقل نیاز مردم در تمام بخش‌ها را تأمین کنیم.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب درباره تأمین آب روستاها افزود: تمام روستاهایی که به آنها آبرسانی انجام نشده و نیاز به اصلاحاتی در خطوط تأمین دارند شناسایی شده‌اند که تلاش می‌شود با تجهیز گسترده‌ای که تحت جهاد آبرسانی انجام شده تمام روستاهای بالای ۲۰ خانوار را تأمین آب کنیم.
او در این نشست در پاسخ به سؤالی درباره جایگاه طرح جامع آب در برنامه هفتم توسعه و پیشنهادهای شرکت در خصوص پروژه‌های بزرگ، اظهار داشت: یکی از محورهای تعریف شده در برنامه هفتم بحث آب است که قطعاً تمام حساسیت‌های بخش آب کشور که در سال‌های گذشته احصا شده در برنامه باید دیده شود.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور تأکید کرد: حساسیت‌ها باید به شکل علمی دیده شود و تلاش می‌کنیم منطقی دیده شود و با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته عملیاتی شود.
جعفری همچنین درباره طرح‌های بزرگ آبی گفت: وزارت نیرو به دنبال انتقال آب بین حوزه‌ای نیست، مگر در حالت اضطراری و اجتماع مردمی که نیاز به آب شرب باشد. بیشتر روی احکامی که به بخش آب کشور و تأمین آب شرب مربوط می‌شود کار می‌کنیم.
او درباره وضعیت آبی شهرهای کشور نیز افزود: در حال حاضر حدود ۲۷۰ شهر کشور دچار تنش آبی هستند، با برنامه‌ریزی‌های دقیقی که صورت‌گرفته، تعداد شهرهای دارای تنش آبی برای سال آینده کاهش خواهد یافت.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب درباره موقعیت تابستان پیش رو نیز توضیح داد: برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدتی را در چهار مرحله زمستان امسال، بهار و تابستان ۱۴۰۲ و تا انتهای سال بعد، برای همه شهرهای کشور به‌منظور تأمین آب شرب تعریف کرده‌ایم تا مردم در تأمین آب دچار مشکل نشوند.
۴ درصد مشترکان آب، بد مصرف هستند
جعفری با بیان اینکه در سطح کشور ۴ درصد مشترکان آب، بد مصرف هستند، گفت: برای مشترکان بد مصرف، ابتدا اخطار داده می‌شود، اگر روند مصرف خود را اصلاح نکنند، در وهله بعد با ۶ ساعت قطعی آب روبرو می‌شوند.
وی ادامه داد: عموم مردم در سال جاری در اصلاح روند مصرف، همکاری داشتند به‌طوری‌که مشترکان پرمصرف آب در تهران از ۴۸ درصد به ۳۵ درصد و مشترکان بد مصرف تهرانی از ۸ درصد به ۵ درصد کاهش پیدا کرده است‌.
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور خاطرنشان کرد: قیمت تمام شده آب در بخش بهره‌برداری ۴۰۰۰ تومان و در بخش اجرا حدود ۶۰۰۰ تومان است، به عبارتی تأمین هر مترمکعب آب شرب برای دولت ۱۰ هزار تومان هزینه در بردارد؛ اما در بخش خانگی به طور متوسط کمتر از ۱۰۰۰ تومان به‌ازای مصرف هر مترمکعب از مشترکان دریافت می‌شود و متوسط رقم دریافتی از مشترکان در همه بخش‌های مصرفی، ۱۵۰۰ تومان به‌ازای هر مترمکعب است.
جعفری در بخش دیگری از سخنان خود توضیح داد : این فاصله قیمتی که به نامتعادل شدن اقتصاد آب انجامیده، منجر به ۶۵ هزار میلیارد تومان زیان انباشته برای مجموعه آبفای کشور شده است‌.
او میزان هدررفت آب از شبکه توزیع را ۲۵ درصد اعلام کرد و گفت: از صنایعی مثل صنایع غذایی و دارویی که نیاز به مصرف آب از شبکه دارند، خواسته شده تا در زمینه اصلاح شبکه و کاهش هدررفت سرمایه‌گذاری کنند تا ۲۵ درصد از مقداری که از هدررفت جلوگیری شده، به صنعت سرمایه‌گذار تخصیص یابد.