سایت خبری پیام ما آنلاین | فراموشی حقوق هامو‌ن‌نشینان

فراموشی حقوق هامو‌ن‌نشینان





فراموشی حقوق هامو‌ن‌نشینان

۹ بهمن ۱۴۰۰، ۰:۰۰

آنچه ۵ روز مانده به روز جهانی تالاب‌ها صدای اعتراض مردمان همجوار با هفتمین تالاب‌ بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران را بلند کرد ریشه در همه غفلت‌های سه دهه اخیر به ویژه توسط مسئولان و برنامه‌ریزی کلان ایران داشته است. هیچ‌کس گمان نمی‌کرد ۷ سال بعد از آنکه روزجهانی تالاب‌ها در جوار کوه‌خواجه در میان تالاب‌‌های بین‌المللی هامون برگزار شود و علاوه بر سفرای آلمان، .. و افغانستان خبرنگاران هم در آن حضور داشتند مشکلات آبی این منطقه و دخالت‌های انسانی در اکوسیستم کار را به جایی بکشاند که مردم هامون‌نشین راهی جز تجمع و برآوردن صدایشان در اعتراض به این شیوه مدیریت منابع آب نیابند.

«آب» که می‌توانست فرصت نزدیک‌ترشدن و بهبود فضای گفتگو میان دو کشور همزبان با فرهنگ‌های نزدیک به هم و همچنین دین و تاریخی مشترک شود به سبب ضعف دیپلماسی عمومی دولتمردان دو کشور اینک تبدیل به موقعیتی برای بروز بحث‌هایی شده است. ۲۱۰ روز قبل از این تجمع یعنی در ۴ فروردین ۱۴۰۰ «اشرف غنی» رییس‌جمهور متواری افغانستان سدی را افتتاح کرد که به تعبیر بیشتر کارشناسان حاصل الگوبرداری از سیاست ترکیه در قبال رودخانه‌های جاری در این کشور و استفاده آن برای ایجاد برتری نسبت به کشورهای پایین‌دست است. گرچه با وجود بحث‌های مختلف افغانستان بر حقابه قانونی ایران از رودخانه هیرمند تأکید کرد اما دیری نپایید که عکس‌های ماهواره‌ای نشان داد افغان‌ها آب هیرمند را از مسیر اصلی خود که به داخل تالاب‌های بین‌المللی هامون سرازیر می‌شد منحرف کرده و به داخل این کشور برگردانده‌اند و به این ترتیب هفتمین تالاب‌ جهان که در کنوانسیون بین‌المللی رامسر نیز به ثبت رسیده را از حقابه خود محروم کرده‌اند.
این وضعیت یعنی دستکاری در جریان اصلی رودخانه و آب در کوتاه‌مدت و بلندمدت چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد؟ پیش از آنکه به چنین آثاری بپردازیم باید برای دولتمردان هر دو کشور دوست و مسلمان ایران و افغانستان تأسف خورد که با وجود ریشه‌های عمیق تاریخی، فرهنگی و دینی و مهمتر از آن زبان مشترک به جای گفتگو و همکاری مؤثر راه افتراق پیش گرفتند. به ویژه سیاستمداران افغانستانی که الگویی چون ترکیه را برای خود برگزیدند و بسیاری عوامل دیگر سیاست‌ورزی با همسایه خود را نادیده گرفتند.
واقعیت این است که بیشترین و کمترین آسیب در این ماجرا را ایران و به طور مشخص دشت سیستان خواهد دید زیرا از سه‌دهه قبل نسخه عاقلان و کارشناسان، قطع وابستگی به آب با منشاء خارجی بوده و دیر یا زود منطقه سیستان با تغییر کارکرد از کشاورزی و دامداری به مشاغل و فعالیت‌های کم‌آب‌خواه و کم‌آب‌بر، مشکلات خود را مدیریت خواهد کرد. اما افغان‌ها با این اقدام علاوه بر ایجاد تنش به شیوه ترکیه در منطقه یک گام مشخص در نابودکردن هفتمین تالاب‌بین‌المللی یعنی تالاب‌های بین‌المللی هامون و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره برمی‌دارند. خشک‌شدن تالاب‌‌های بین‌المللی هامون شاید در نگاه اول مسأله ایران باشد اما دیری نمی‌پاید که با آثار و تبعات برجای مانده از این اتفاق و رفتن گرد و خاک به چشم افغان‌ها و تنگ شدن نفس آن‌ها به مسأله‌ای مشترک تبدیل شود.
شاید الگوبرداری از کشورهای بالادستی که سدسازی را اهرم دیپلماسی خود قرارداده‌اند در ظاهر و روی کاغذ همراه با دستاوردهایی در کوتاه مدت باشد اما از آنجا که به شدت با توسعه پایدار ضدیت دارد در کنار تغییرات اقلیمی که روز به روز آثار و تبعات آن عمیق‌تر می‌شود می‌تواند دو کشور را درگیر مسائل پیچیده‌تری کند.
بنابراین بهتر است دولتمردان هر دو کشور هرچه سریعتر با محور قراردادن آب حل مسأله را از طریق گفتگو پیش ببرند تا اینکه ناچار شوند تبعات زیست‌محیطی و اقلیمی این قبیل تصمیمات را حل و فصل کنند.
از سوی دیگر مردمانی که در جوار تالاب‌های بین‌المللی هامون زندگی کرده و می‌کنند دستکم سه تا ۴ دهه است که روی خوش ندیده‌اند. آن‌ها از یک سو به دلیل قهر طبیعت با بی‌آبی عمیقی دست به گریبان بوده‌اند. درعین حال کمتر دولتمردی اولویت خود را در این سال‌ها حل و فصل تبعات ناشی از قهر طبیعت در دشت سیستان قرار داده است. دهه‌ها قبل وضعیت هامون‌نشینان به آنجا رسید که مجبور به مهاجرت شدند و سکونت آن‌ها در استان گلستان بدون دردسر نبوده است. اینک نیز آن‌ها صبورانه سه دهه است که با کم‌آبی و خشکسالی‌های پی‌درپی زندگی گذرانده‌اند و انتظار دارند که حرف‌هایشان شنیده شود. حق این مردمان صبور تدبیر و سرعت عمل در اجرای راه‌حل های عاقلانه و همخوان با توسعه پایدار است.

به اشتراک بگذارید:





نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *