گزارش پیام ما از ماجرای فیلمی که اخیرا جنجالی شده است
زخم پیکور بر پیکر گنبد جبلیه

اخیرا فیلمی مبنی بر استفاده از پیکور در مرمت گنبد جبیلیه در شبکه های اجتماعی و نرم افزارهای موبایلی پیام رسان پخش و موجب نگرانی کرمانی ها شده است.
بنایی به قدمت تاریخ
در شرق کرمان بنایی تاریخی وجود دارد که دست روزگار هم از تخریب آن کوتاه مانده است. گنبد جبلیه که در کتب تاریخی به نام گنبد گبری هم شناخته می شود، در شرق کرمان و نزدیک به آرامستان کرمان قرار دارد. از سبک معماری این بنا استنباط می‌شود یا مربوط به اواخر دوره ساسانی است و اوائل اسلام مرمت شده و یا اینکه در اوائل اسلام با الهام از معماری ساسانی بنا شده است. گفته می شود در ساخت این گنبد به جای آب از شیر شتر استفاده شده که مورخان و معماران دلیل استحکام این بنا را همین امر می‌دانند. این گنبد 8 ضلعی تماما از سنگ است و عرض پی آن نیز در پایه به 3 متر می‌رسد. در 8 طرف گنبد جبلیه، 8 در به عرض 2متر قرار دارد که امروزه تنها یکی از آنها باز است. سقف گنبد از آجر ساخته شده و داخل آن ظاهرا دارای تزیینات گچبری بوده که قسمت بالای آن ریخته و قسمت پایین بنا اگر تزییناتی هم داشته از بین رفته است. مصالح به کار رفته در دیوارها سنگ لاشه با ملات گچ از بیرون و آهک از داخل است. گنبد جبلیه در سال ‪ ۱۳۱۶‬ توسط وزارت فرهنگ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال ‪۱۳۸۳‬ پس از مرمت به گنجینه جبلیه (کتیبه‌های تاریخی) تبدیل شد. از کتیبه‌های موجود در این گنجینه می‌توان به کتیبه مسجد آبدر اشکان رابر بافت اشاره کرد. سرپرسی سایکس در کتاب هشت سال در ایران در ارتباط با این گنبد می‌نویسد: «از قبرستان که رد می‌شوید، یک ساختمان هشت ضلعی سنگی خواهید دید که گنبدی به شکل دو هلال بر آن قرار گرفته و قطر داخل آن ۱۸ فوت (۵.۵ متر) و هر یال آن نیز ۱۸ فوت (۵.۵ متر) و پوشش آن آجری و منتهی‌الیه آن دایره می‌باشد. این محل را جبلیه می‌نامند و تنها ساختمان سنگی کرمان همین گنبد جبلیه‌ است.» این نویسنده و جغرافی‌دان انگلیسی، می‌افزاید: «ایرانیان معتقدند که این محل مقبره یکی از زرتشتیان بوده و برخی نیز عقیده دارند که مزار سید محمد تباشیری است، ولی نسبت اخیر را در بعضی نقاط تکذیب می‌کنند، بدیهی است در زمانی که این قبرستان را ویران کرده‌اند سنگ این مقبره را برداشته و برای نمایی به کار برده‌اند، البته برخی این گنبد را متعلق به سلجوقیان می‌دانند». ولی این ادعا درست نیست، زیرا «جبلی» تحریف یافته کلمه «گبری» است و بر طبق قواعد اشتقاق‌های فارسی «گ» به «ج» بدل شده است و قدمت گنبد جبلیه کرمان را از این کلمه که آن را گنبد «گبر» نیز گفته‌اند، می‌توان حدس زد که شاید مربوط به پیش از اسلام باشد و از بناهای زرتشتی و گبری است، اگر چه استیل آن با استیل آتشکده تطابق ندارد. حالا انتشار فیلمی مبنی بر استفاده از پیکور در مرمت این بنای ارزشمند تاریخی باعث شد تا صدای کرمانی ها درآید و در فضای مجازی انتقاداتی را نسبت به مسئولان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان مطرح کنند. ‬‬‬‬‬
تشکیل جلسه ویژه در دفتر مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان
دیروز برای اطلاع از چند و چون ماجرا با مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان تماس گرفتم. محمود وفایی پس از شنیدن ماجرا از من خواست تا به دفتر وی بروم. وقتی به اداره کل میراث فرهنگی رفتم متوجه شدم این موضوع از اهمیت زیادی برای وفایی برخوردار است. چرا که وی محسن موحدی معاون اداره و شفیعی کارشناس و مسئول کارگاه های این اداره را در اتاق خودش جمع کرده بود تا در ارتباط با این مسئله صحبت شود.
معاون میراث فرهنگی کرمان: با توجه به شرایط مجبور بودیم از پیکور استفاده کنیم
محمود وفایی از معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان خواست در این رابطه توضیح دهد. محسن موحدی هم گفت: ببینید اول باید بدانید که قسمت بالایی گنبد جبلیه قبل از انقلاب بازسازی شده و در آن بازسازی از سیمان و معماری روز استفاده شده و این نبوده که ما با پیکور به جان سنگ های قدیمی بیفتیم. وی ادامه داد: ما هیچوقت در مرمت آثار باستانی از پیکور استفاده نمی کنیم و در این جا با توجه به اینکه در پاگرد بالایی گنبد قبلا بتن ریخته شده، ما مجبور بودیم برای اینکه راه را برای خارج شدن آب و برف از این قسمت آب را به سمت ناودان ها هدایت کنیم،
از پیکور استفاده کنیم. موحدی در پاسخ به این سوال که نمی شد از قلم و چکش استفاده کرد اظهار داشت: پتک ضرر بیشتری داشت و با قلم و چکش هم نمی شود روی رینگ بتنی کار کرد. موحدی با تایید این حرف که بهتر است هیچوقت از پیکور در مرمت آثار باستانی استفاده شود گفت: ما هم در اینجا مجبور بودیم از پیکور استفاده کنیم. وی در واکنش به اینکه ارتعاش ناشی از پیکور باعث تخریب دیواره بنا می شود هم گفت: این اتفاق نمی افتد و مطمئن باشید مشکلی پیش نمی آید گرچه که میراث فرهنگی در مرمت آثار باستانی از پیکور استفاده نمی کند و این بار هم مجبور به استفاده شدیم.
مدیرکل میراث فرهنگی کرمان: استفاده از وسایلی که ارتعاش ایجاد می کنند صحیح نیست
مدیرکل میراث فرهنگی کرمان هم پس از توضیحات معاون خود گفت: از نظر میراث فرهنگی و از این نظر که به بنا ضربه ای وارد شود، استفاده از پیکور در این جا مشکلی ندارد چون این قسمت از بنا قبلا با بتن و سیمان بازسازی شده است.
محمود وفایی افزود: به طور کلی اما استفاده از ابزاری که باعث ایجاد ارتعاشات سنگین می شوند صحیح نیست و بهتر بود در این جا هم استفاده نمی شد. وی با تایید این قسمت از صحبت های معاون خود که امکان استفاده از قلم و چکش در این بنا نبود اظهار داشت: در اینجا راهی جز استفاده از پیکور نبوده است اما در مجموع با استفاده از ابزاری که ارتعاش ایجاد می کنند مخالف هستیم.
یک کارشناس مرمت: اگر استفاده از پیکور مداوم نباشد، مشکلی ندارد
یک کارشناس مرمت آثار باستانی در این رابطه به «پیام ما» گفت: استفاده از پیکور خواه ناخواه بر روی هر بنایی اثر می گذارد و نمی توان گفت بی تاثیر است. کیوان برومند افزود: اما نکته ای که در این میان مهم است، مدت استفاده از پیکور است. اگر به صورت مداوم از پیکور استفاده نشود و فقط چند ساعت برای ناودان از پیکور استفاده کرده باشند، مشکلی وجود ندارد اما اگر استفاده از پیکور مداوم باشد قطعا بنا آسیب می بیند.