اخبار از تلاش ایرانیان برای برگزاری آیین اربعین و سفر به عراق می‌گویند و آمارهای رسمی و غیر رسمی از ورود گردشگران سلامت به کشور، در مجموع به نظر می‌رسد بخش‌هایی از گردشگری به فعالیت مشغول شده‌اند اما دست ویزای توریستی همچنان زیر تیغ ستاد کرونا است. وزارت خارجه از آمادگی خود برای صدور ویزای توریستی می‌گوید، اما این اقدام را منوط به صدور مجوز از سوی ستاد کرونا کرده است. ستاد کرونا هم همچنان این مجوز را به بهانه‌هایی به تعویق می‌اندازد. این دیگر خبر جدیدی نیست که گردشگری ایران نزدیک به دو سال است که در رکودی بی‌سابقه به سر می‌برد و بسیاری از فعالان این حوزه به هر امیدی برای حفظ کسب و کار خود متوسل شده‌اند، اما گویی اراده‌ای جدی برای تداوم این رکود در بخش‌های تصمیم‌گیر وجود دارد که هر بار چالشی نو برای گردشگری ایران خلق می‌کند. فعالان گردشگری ماه‌هاست پیگیر از سرگیری صدور ویزا برای گردشگران به ویژه طبیعت‌گردانی هستند که قصد سفر به ایران دارند. اما تلاش‌هاشان تا کنون بی‌ثمر بوده و گویا باز هم وعده رسیدگی به موضوع در جلسه امروز ستاد کرونا داده شده است.

بسیاری از کشورهای دنیا به وضعیت نسبتا عادی در حوزه گردشگری بازگشته‌اند. حالا دیگر مفهوم «گذرنامه واکسن» در گردشگری دنیا یک مفهوم پذیرفته شده است. بسیاری از کشورها میزبانی مسافران را با رعایت اصول بهداشتی از سر گرفته‌اند. واکسیناسیون در دنیا به داد صنعت گردشگری رسیده و تا حدودی بخش‌هایی از آن را احیا کرده است. در ایران اما همچنان این موضوع پشت سدی ضخیم از مخالفت‌ها معطل مانده است. هر چند معاون گردشگری کشور معتقد است: «خسارت‌های وارده به گردشگری کشور بخشی از جریان بحران جهانی بوده است» و گردشگری دنیا از پاندمی کرونا متضرر شد، اما اخبار و آمارهای موجود نشان می‌دهد خسارات وارد شده به بخش گردشگری ایران، از نظر کمیت و از بعد کیفیت تفاوت‌های معناداری با خسارات وارده به صنعت گردشگری دنیا دارد.
خرداد ماه بود که تعدادی از فعالان و شاغلان بخش گردشگری کشور با راه‌اندازی کارزاری، از وزارت امور خارجه خواستند تا صدور ویزای توریستی را از سر گیرد.
چند روز بعد ولی تیموری معاون گردشگری اعلام کرد: «صدور ویزای گردشگری ایران برای گردشگران خارجی، به دنبال توافق‌های اولیه، از نیمه دوم تیرماه ۱۴۰۰ از سر گرفته می‌شود.توافق اولیه برای بازگشایی مرزهای ایران به روی گردشگران خارجی با وزارتخانه‌های امور خارجه، کشور و بهداشت شده است که پس از تهیه و تایید نهایی مقررات و پروتکل سفر، صدور ویزای توریستی ایران نیز از سرگرفته می‌شود.» اما باز هم پیک جدید کرونا این موضوع را به تعویق انداخت. بیش از یک سال است مرزهای ایران به روی گردشگران خارجی بسته است. در حالی که گردشگران سلامت به راحتی موفق به اخذ ویزا می‌شوند و مسافران ایرانی راهی کشورهای همسایه می‌شوند.
اما ورود گردشگران –حتی با گذرنامه واکسن- به ایران همچنان ممنوع است.
ابراهیم پورفرج رئیس جامعه تورگردانان ایران بارها در اظهارات خود، راه برون رفت از بحران فعلی گردشگری کشور را صدور ویزا برای گردشگرانی عنوان کرده است که برای طبیعت گردی خواهان سفر به ایران هستند. او معتقد است این گردشگران واکسیناسیون خود را انجام داده و تنها برای طبیعت گردی قصد سفر به ایران را دارند و وارد شهرهای ما نمی‌شود، پس نمی‌توانند از نظر محدودیت‌های کرونایی خطری برای مردم محسوب شوند. بسیاری از فعالان گردشگری کشور با این رویکرد هم نظر هستند، اما ستاد کرونا نظر دیگری دارد.
ویزا فروشی در گردشگری سلامت
ممنوعیت ورود گردشگران به کشور در حالی تداوم دارد که از بخش گردشگری سلامت اخباری غیررسمی در مورد سودجویی‌ها منتشر می‌شود. اخباری که از بازار گرم واسطه‌گرانی می‌گویند که به خوبی از آب گل‌آلود گردشگری کشور و فرصت صدور ویزا برای گردشگران سلامت بهره برده و بازاری جدید برای خود ایجاد کرده‌اند. بازاری سیاه که در آن با دریافت مبالغی ویزای گردشگری سلامت برای هر کسی که خواهان سفر به ایران است، صادر می‌شود. موضوعی که حرمت‌الله رفیعی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی در گفت و گو با ایلنا آن را تایید کرده و می‌گوید: «در حال حاضر به نام گردشگری سلامت شاهد ویزا فروشی هستیم.
از دو کشور عراق و افغانستان افرادی را تحت عنوان گردشگر سلامت وارد کشور می‌کنند و بدون آنکه نظارتی وجود داشته باشد، بسیاری از آنها گردشگر سلامت نیستند. این یعنی ویزافروشی انجام شده و افراد با انگیزه‌های منفعت شخصی درصدد این کار برآمده‌اند. تنها تعداد معدودی از دفاتر خدمات مسافرتی اجازه دریافت و صدور ویزای گردشگری سلامت را دارند، باند مافیایی در این حوزه وجود دارد و برخی افراد خاص از این امر منفعت می‌برند. این در شرایطی است که هنوز انحصار در معاونت گردشگری وجود دارد و تنها برای عده‌ای مجوز گردشگری سلامت صادر می‌شود.» ولی تیموری بدون اشاره به وجود این مافیا از تلاش برای حفظ صدور ویزای گردشگری سلامت می‌گوید: « بیش از 230 دفتر خدمات مسافرتی که در زمینه صدور روادید گردشگری سلامت فعال بودند، توانستند علی‌رغم شرایط موجود به فعالیت خود ادامه دهند و در فرآیند جذب و حفظ گردشگران خارجی به عنوان مشتریان خود به ایفای نقش بپردازند» به این آمار و اظهارات باید این را اضافه کرد که در ایران حدود 5 هزار دفتر خدمات مسافرتی مجوز فعالیت دارند و تنها نزدیک به 300 دفتر که مجوز بند (ب) وزارت گردشگری را دریافت کرده‌اند، موفق به انعقاد تفاهم‌نامه با بیمارستان‌های دارای IPD شده و گواهینامه حرفه‌ای ورود گردشگر سلامت را دریافت کرده‌اند. درباره صدور مجوز فعالیت برای این دفاتر هم انتقادات و مشکلات بسیاری وجود دارد. از جمله اینکه وزارت بهداشت خود را متولی گردشگری سلامت می‌داند و فرایندی پیچیده برای صدور مجوز تعریف کرده است.
از طرفی وزارتخانه‌های گردشگری و بهداشت، در این حوزه تضاد منافع دارند و هماهنگ عمل نمی‌کنند. دست‌های پشت پرده هم به تمام این مسائل دامن می‌زند تا چالشی جدی میان فعالان بخش گردشگری سلامت و دیگر شاغلان بخش گردشگری کشور به وجود آید.
بسیاری از فعالان گردشگری معتقدند اگر استدلال ستاد کرونا برای مخالفت با صدور ویزای گردشگری، حفظ سلامت شهروندان است، ورود بیمارانی که حتی در مورد واکسیناسیون آنها هم تردید وجود دارد، به عنوان بیمار به کشور، خطری بالفعل است که از آن غفلت می‌شود. بر اساس اظهاراتی که در جلسات مجازی با حضور گروه‌های مختلف فعالان گردشگری به ویژه در شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس بیان می‌شود، بسیاری از این فعالان معتقدند در حالی که پیک‌های متعدد کرونا باعث شده کشور در بسیاری شهرها با کمبود تخت درمانی مواجه شود، پذیرش بیمارانی که به قصد درمان یا انجام جراحی‌های زیبایی وارد کشور می‌شوند، سیاستی اشتباه است. آنها مقاومت ستاد کرونا را برای صدور ویزا برای گردشگران بدون استدلال منطقی و امری بی‌پایه تلقی می‌کنند. هیچکس در مورد این مافیا، نظارت بر بخش گردشگری سلامت و چگونگی فعالیت افرادی که مجوزهایی دارند و از آن سواستفاده می‌کنند، توضیحی نمی‌دهد و سوالی نمی‌پرسد.
انزوای خودساخته
مقاومت‌ها برای پذیرش گردشگران به کشور در حالی ادامه دارد که بسیاری از دفاتر خدمات مسافرتی عنوان می‌کنند درخواست‌هایی از سوی کشورهایی که شهروندان آنها گذرنامه واکسن دریافت کرده‌اند، به دستشان می‌رسد. تداوم این ممانعت‌ها در بلند مدت می‌تواند ایران را از فهرست مقاصد گردشگری حذف کند. مرداد ماه امسال مجله تایم گزارشی منتشر کرد که در آن فهرست 100 مقصد برتر گردشگری جهان در سال 2021 را اعلام کرد. فهرستی که در آن نامی از ایران برده نشده بود.
در اقدامی مشابه Explore که پلتفرم آمازون برای گردشگری و معرفی و بازدید از اماکن دیدنی دنیاست، عربستان را به بسته‌های سفر خود اضافه و نام ایران را از این فهرست حذف کرد. بسیاری از منابع معتبر بین‌المللی به مرور نام ایران و تمام جاذبه‌های آنرا از فهرست خود حذف می‌کنند و این در کنار تمام اتفاقاتی که در دو سال اخیر از سر گردشگری ایران گذشته، می‌تواند ایران را در صنعت گردشگری دنیا به انزوا بکشاند، انزوایی که با اصرار بر ممنوعیت صدور ویزا برای گردشگران می‌تواند تبدیل به امری خودساخته شود.
مجید حسینی‌نژاد، بنیان‌گذار علی بابا و عضو هیات نمایندگان اتاق تهران معتقد است: «ایران در شبکه بین‌المللی گردشگری جهان و نقشه جغرافیایی این بخش از اقتصاد جهانی، عملا وجود ندارد. هرچند که در واقعیت، ایران از مقاصد گردشگری ناب و شناخته‌شده‌ای برخوردار است اما به دلیل کم‌کاری‌ها و عدم تدوین استراتژی درست برای معرفی و جذب گردشگر، امروز در ذهن یک فرد خارجی و علاقمند به گردشگری، تمایزی بین ایران و افغانستان یا سومالی وجود ندارد» حال ناخوش گردشگری کشور اظهر من الشمس است، اما انفعال مدیران این حوزه یک سوال بزرگ. در دو سالی که از رکود گردشگری ایران می‌گذرد، وزارت گردشگری در منفعل‌ترین شکل خود ظاهر شده است. باید دید ضرغامی چه نگاهی به شاغلان این حوزه خواهد داشت. کسانی که در دو سال گذشته و در پی حوادث متعدد خسارات بسیاری را متحمل شدند و راهکارهای حمایتی دولت هم نه تنها پشتیبانشان نبود که باری مضاعف بر دوششان بود.