در مقاله‌ای که اخیراً در نشست «انجمن تکامل انسان اروپا» ارائه شد، محققان به نقاشی‌های 25 هزارساله در فرانسه و اسپانیا اشاره کرده‌اند که در آنها سایهٔ دست‌ها به تصویر کشیده شده است. در بیش از ۲۰۰ مورد از این تصویر، دست‌هایی دیده می‌شوند که حداقل یک انگشت یا بخشی از آن از دست رفته است. در برخی موارد نیز چندین انگشت وجود ندارد. پیش از این، فقدان انگشت در این آثار، به مسائلی همچون دشواری‌های زندگی انسان‌ها در آن دوران از جمله یخ‌زدگی نسبت داده می‌شد. 

 

اما گروهی از پژوهشگران به سرپرستی «مارک کولارد» (Mark Collard) باستان‌شناس از دانشگاه فریزر ونکوور می‌گویند واقعیت ممکن است بسیار وحشتناک‌تر باشد. کولارد می‌گوید: «شواهد قانع‌کننده‌ای وجود دارد از اینکه این افراد ممکن است در مراسمی که برای جلب کمک نیروهای ماوراءالطبیعه برپا شده، انگشتان خود را عمداً قطع کرده باشند.» و اضافه می‌کند: «این عادت فقط مختص یک دوره یا یک مکان خاص نبوده است. حتی امروزه هم در معدودی از جوامع انسانی، مردم انگشتان دست خود را قطع می‌کنند و در طول تاریخ نیز این کار را انجام می‌داده‌اند.» 

 

کولارد به قوم «دنی» (Dani) که در ارتفاعات گینهٔ نو زندگی می‌کنند، اشاره می‌کند. زنان این قوم پس از مرگ یکی از عزیزانشان، خصوصاً فرزندانشان، یک یا چند انگشت خود را به نشان احترام به فرد از دست رفته، قطع می‌کنند: «ما معتقدیم که اروپایی‌ها هم در دوران دیرینه‌سنگی همین کار را انجام می‌دادند. هرچند که اعتقادات و باورها ممکن است متفاوت بوده باشند. این کاری است که لزوماً معمول نبوده است اما ما معتقدیم که در زمان‌های مختلف در طول تاریخ رخ داده است.» 

 

البته این نخستین بار نیست که کولارد و همکارانش نظریهٔ خود را ارائه می‌دهند. آنها چند سال قبل رساله‌شان دربارهٔ قطع انگشت را منتشر کردند اما مورد انتقاد پژوهشگران دیگر قرار گرفت چراکه منتقدان استدلال می‌کردند که قطع انگشتان برای انسان‌هایی که در آن شرایط زندگی می‌کردند، فاجعه‌بار است. مردان و زنانی که دست آنها فاقد کارآمدی لازم است، قادر نخواهند بود به مقابله با شرایط دشواری بپردازند که هزاران سال پیش بر زندگی آنها حاکم بوده است. 

 

همین باعث شد تا از آن زمان، کولارد با همکاری «بری مک‌کاولی» (Brea McCauley) که دانشجوی دکترای باستان‌شناسی است، داده‌های بیشتری را برای حمایت از رسالهٔ قطع انگشتان خود جمع‌آوری کنند. آنها در مقاله‌ای که در کنفرانس انجمن اروپا ارائه دادند، گفتند که آخرین تحقیقاتشان شواهد قانع‌کننده‌تری را در اختیارشان قرار داده که در تصاویر دست در غارهای فرانسه و اسپانیا، حذف انگشت برای دلجویی از خدایان را توضیح می‌دهد. 

 

این نقاشی‌ها به دو روش تهیه شده‌اند؛ چاپ و استنسیل. در روش اول، فرد دست خود را در مادهٔ رنگی قرار می‌دهد، سپس دست رنگی خود را به دیوار فشار می‌دهد و تصویر دستش روی دیوار چاپ می‌شود. اما در روش استنسیل، ابتدا دست را روی دیوار قرار می‌دهد و بعد از آن با مادهٔ رنگی روی دست و دیوار اطراف دست را رنگ‌آمیزی می‌کند. به‌این‌ترتیب سایهٔ دست او روی دیوار باقی می‌ماند. دست با انگشتان از دست‌رفته در آثاری که با هر دو روش تهیه شده‌اند در چهار سایت اصلی مطالعاتی یافت می‌شوند. غارهای «مالتراویسو» (Maltravieso) و «فوئنت دل تروکو» (Fuente del Trucho) در اسپانیا و «گارگاس» (Gargas) و «کاسکوئه» (Cosquer) در فرانسه چهار سایت مطالعاتی اصلی هستند. غارهای کاسکو در نزدیکی شهر مارسی جزء آخرین غارهای کشف‌شده بودند که یک غواص به‌نام «هنری کاسکوئه» در سال ۱۹۸۵ آنها را کشف کرد. 

 

این تیم پژوهشی به‌دنبال یافتن شواهدی از قطع عمدی انگشتان، بیش از ۱۰۰ مورد دیگر را هم پیدا کردند: «واضح است که این‌کار چندین‌بار به‌طور مستقل ابداع شده است. همین کار را در برخی جوامع شکارچی-گردآور که تا سال‌های اخیر هم وجود داشتند می‌توان دید. بنابراین ممکن است که گروه انسان‌هایی که در گارگاس و غارهای دیگر حضور داشته‌اند همچنین کاری کرده باشند.» 

آنها می‌گویند که نمونه‌های آنها محدود به اروپا نیست. از چهار سایت در آفریقا، ۹ سایت در آمریکای شمالی، پنج سایت در جنوب آسیا و یک سایت در جنوب شرقی آسیا شواهدی از قطع انگشتان دست به‌دست آمده است. کولارد می‌گوید: «این شکل از آسیب‌زدن به‌خود توسط گروه‌های دیگری از انسان‌ها در تمام قاره‌های مسکونی دیده می‌شود. علاوه‌بر این، هنوز هم چنین کاری انجام می‌شود، همانطور که می‌توانیم آن را در بین دنی‌ها در گینهٔ نو ببینیم.» 

 

کولارد همچنین به مراسم‌هایی مانند راه‌رفتن در آتش، سوراخ‌کردن صورت با سیخ و قراردادن قلاب در پوست برای اینکه بتواند زنجیرهای سنگین را پشت سرخود بکشد اشاره می‌کند؛ مراسم‌های که هنوز در نقاط مختلف جهان مانند جزیرهٔ «موریس» وجود دارد: «انسان‌ها پس از انجام چنین مراسمی، بیشتر با سایر اعضای جامعهٔ خود همکاری می‌کنند. قطع انگشتان دست ممکن است فقط یک نسخهٔ افراطی‌تر از همین نوع مراسم باشد.» 

منبع:

متن اصلی این گزارش با عنوان اصلی Many prehistoric handprints show a finger missing. What if this was not accidental? روز ۲ دی‌ماه در گاردین منتشر شده است.