ماجرا با پخش یک خبر در شبکه‌های اجتماعی آغاز شد: « قرار است ۶۰ تا۸۰ رأس قوچ و میش تپال زنده‌گیری! و به بخشی از توران انتقال یابند.» هر جا مطلبی دربارهٔ توران و یوز باشد، مشابه ویروسی که به‌سرعت تکثیر می‌شود،‌ خبرش به همهٔ تلفن‌های همراه نفوذ می‌‌کند. این‌بار هم همینطور بود و بار دیگر شاهد صف‌بندی موافقان و مخالفان شدیم.

 

حفاظت زیستگاه به‌جای زنده‌گیری

«امیرحسین ولیان»، رئیس جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود، در زمرهٔ مخالفان این اقدام است. به گفتهٔ او، مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست نگاه‌شان به موضوع تئوریک است و تبعات چنین تصمیم‌گیری‌هایی را لحاظ نمی‌کنند. «۸۰ مرغ را هم بدون بیهوشی نمی‌توان گرفت. اگر قرار باشد این زنده‌گیری با تور انجام شود، بسیاری از این قوچ و میش‌ها صدمه می‌بینند و تلف می‌شوند.»

به گفتهٔ این فعال محیط زیست، پارک ملی و منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ توران با وجود محیطبانان و فعالیت‌های حفاظتی نتوانسته جمعیت حیات‌وحش خود را حفظ کند. «چه تضمینی است جمعیت جدید از قوچ و میش‌های منطقهٔ شکارممنوع تپال به‌جای یوز‌، طعمهٔ شکارچیان غیرمجاز نشوند. همین حالا ما در منطقهٔ عباس‌آباد متخلفان زیادی داریم که شغل برخی از آنها گوشت‌فروشی است.»

او از سازمان حفاظت محیط زیست بابت حرف‌های ضد‌ونقیض گله‌مند و خواستار شفافیت بیشتر، هم در این ماجرا و هم در سایر برنامه‌های حفاظتی است. « آنقدر حرف‌های مختلف شنیده‌ام که تشخیص راست و دروغ دشوار شده. متأسفانه سازمان حفاظت محیط زیست پشت درهای بسته کارهایش را انجام می‌دهد و در فضای غیرشفاف تصمیم‌گیری می‌کند.»

از نظر ولیان سازمان حفاظت محیط زیست به حیات‌‌وحش نگاه دامداری دارد و همین باعث شده شاهد جابه‌جایی‌های متعدد باشیم. «قوچ و میش تپال زیرگونهٔ متفاوتی از قوچ و میش توران است و این تبادلات ژنتیک را به‌هم می‌زند. درواقع، سازمان محیط زیست در حال انجام پروژه‌ای است که نتیجه‌اش درهم‌آمیزی قوچ و میش اوریال با قوچ و میش البرز مرکزی می‌شود. همچنین، آب‌وهوای دو منطقهٔ توران و تپال هم  متفاوت است و همین موضوع سازگاری را برای قوچ و میش‌های انتقالی از تپال سخت می‌کند.»

راهکار از نظر این فعال محیط زیست انجام اصلاحات در حفاظت در پارک ملی توران به جای انتقال و جابه‌جایی قوچ و میش‌هاست. «ما در توران فراتر از شکار غیرمجاز، با حضور بی‌رویهٔ شترها و… مواجهیم. چنانچه تغییری در حفاظت توران انجام نشود‌، این قوچ‌ها سرنوشت بهتری از سایرین نخواهند نداشت.»

 

آهو به‌جای قوچ و میش

«یکی-دو ماه پیش جلسه‌ای برگزار و قرار شد تکثیر آهو در جنوب‌شرق توران یعنی در اسب‌کشان انجام شود»، اینها گفته‌های یک منبع آگاه است. به گفتهٔ او، برای گسترش محدودهٔ زیستگاه و جلوگیری از تلفات جاده‌ای یوز، منطقهٔ «کوه پیغمبر» به‌لحاظ جمعیت حیات‌وحش بایستی تقویت شود، اما این موضوع مرتبط با گونهٔ «آهو» است و نه «قوچ» و «میش».

این منبع آگاه از صدور مجوزهای این انتقال در زمان امیرعبدوس خبر می‌دهد، بااین‌حال موضوع مسکوت ماند و اجرایی نشد تا اینکه درنهایت این روزها به‌شکل دیگری کلید خورد.

 

سکوت اداره‌کل سمنان

«بهرامعلی ظاهری»، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان دربارهٔ برنامهٔ انتقال و جزئیات آن، هیچ اطلاعاتی نمی‌دهد و هرگونه پیگیری دربارهٔ این موضوع را به سازمان حفاظت محیط زیست مرتبط می‌داند، آنهم در روزی که به‌واسطهٔ سومین جلسهٔ شورای‌عالی محیط زیست در دولت ابراهیم رئیسی مدیران سازمان حفاظت محیط زیست از دسترس خارج‌اند.

 

گزارش علمی ارائه دهید

«حسین آخانی»، استاد گیاه‌شناسی دانشگاه تهران، هم در زمرهٔ مخالفان این جابه‌جایی است. او دربارهٔ این موضوع در شبکهٔ اجتماعی خود نوشت: «انتقال جمعیت‌های حیات‌وحش درصورتی‌که جمعیتی کاملاً منقرض‌شده باشد، با انجام مطالعات دقیق ممکن است توجیه داشته باشد. ولی انتقال قوچ و میش آن‌هم در منطقهٔ حساسی مانند توران که تفاوت‌های ژنتیکی می‌توان در سازش گونه تأثیر زیادی داشته باشد، کار درستی نیست. آیا گزارش علمی و دقیق توجیهی توسط مراجع مستقل وجود دارد.»

  

ایجاد استرس با زنده‌گیری

«حنیف‌رضا گلزار»، فعال محیط زیست و از دیگر مخالفان این پروژه،‌ نتیجهٔ چنین کاری را نابودی زیستگاه تازه‌احیاشدهٔ تپال به‌بهانهٔ احیای زیستگاه یوز آسیایی در توران می‌داند. «تپال اگر وضع امروز را دارد و شاهد گله‌های ۱۰۰ تا ۱۵۰ تایی قوچ و میش در آن هستیم، به‌واسطهٔ فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد است. ما سال‌ها برای بهبود شرایط زیستگاه تلاش کرده‌ایم.»

هم از نظر گلزار و هم از دیدگاه ولیان،‌ زنده‌گیری این تعداد قوچ و میش می‌‌تواند استرس زیادی به جمعیت وارد کرده و باعث آسیب فراوان به منطقه‌ای شود که شاهد حضور پلنگ‌های جوان به‌واسطهٔ جمعیت بالای سم‌داران در آن هستیم.

 

تردید در جمعیت طعمه

«مرتضی پورمیرزایی»، مدیرعامل انجمن یوز، دربارهٔ کمبود طعمه در پارک ملی توران تردید دارد. او معتقد است مطالعاتی که این گزاره را تأیید می‌کنند، باید عرضه شود تا شاهد شفاف بودن روند زنده‌گیری و اقناع افکار عمومی باشیم.

 

به یوز بیندیشیم

یک مقام آگاه در سازمان حفاظت محیط زیست این جابه‌جایی را ضروری می‌داند. به گفتهٔ او، برای حفاظت از یوز آسیایی زمانی باقی نمانده است و ما باید هرچه در توان داریم برای این کار انجام دهیم. «اگر قرار بود یوز با اقداماتی که تابه‌حال انجام داده‌ایم نجات پیدا کند، نجات پیدا کرده بود و ما نیاز به اقدامات مکمل نداشتیم.»

او آمار سرشماری توران را شامل هزار و ۵۰۰ قوچ و میش، ۹۰۰ کل و بز، ۵۰۰ آهو و ۱۰۰ جبیر عنوان می‌کند. «ما با یک عرصهٔ یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتاری با این جمعیت طعمه مواجهیم‌، طبیعی است در این شرایط باید جمعیت طعمه را افزایش دهیم.»

 این منبع آگاه دربارهٔ شیوهٔ زنده‌گیری سکوت می‌کند. «فردی که قرار است این کار را انجام دهد، پیش‌تر سابقهٔ انتقال گور از کرمان به پارک ملی کویر را داشته و در این پروژه‌ها بسیار خوب عمل کرده است.»