یک عضو تحریریهٔ روزنامهٔ «خراسان» دیروز خبر به‌نمایش درآمدن تصاویر شناسنامه‌ای شهروندانی را که از مقابل دوربین‌های مداربستهٔ ایستگاه متروی شریعتی مشهد رد شده بودند، منتشر کرد. خبری که از لحظهٔ انتشار با اعتراض‌های زیاد دربارهٔ نقض علنی حقوق شهروندان رو‌به‌رو شد. 

پس از انتشار این خبر، اخبار ضدونقیضی دربارهٔ نحوهٔ فعالیت این دوربین‌ها منتشر شد. به‌طوری‌که ابتدا پایگاه خبری «شهرآرا» بدون ذکر منبع مدعی شد که پیگیری‌هایش نشان می‌دهد «این دوربین‌ها صرفاً تصویر افراد را نشان می‌داده و قابلیت شناسایی افراد (مشخصات) را ندارد.» این درحالی‌است که دبیر گروه جامعهٔ روزنامهٔ خراسان در مطلبی که در اینستاگرام خود منتشر کرده، آورده بود: «مشخصاتی شامل سن و جنسیت روی مانیتور‌ها نمایش داده می‌شود.» 

 

همچنین، «شهرآرا» نوشته بود «نصب دوربین‌ها ظاهراً شش ماه است که در راه‌آهن مشهد و یک ماه است که در فرودگاه به‌منظور بازدارندگی امنیتی در این شهر آغاز شده است. چراکه با توجه به اتفاقات تروریستی در برخی شهر‌های کشور این کار می‌تواند به برقراری امنیت در محل‌های مهم شهر کمک کند.» 

اما پس از انتشار این خبر، بعدازظهر دیروز کانال تلگرامی «آخرین اخبار» ادعا کرد این دوربین‌ها در ایستگاه متروی شریعتی مشهد غیرفعالند. درحالی‌که بعضی دیگر از کاربران شبکه‌های مجازی هم ادعا کرده‌اند که چنین دوربین‌هایی با قابلیت شناسایی چهره در ایستگاه «غدیر» نیز نصب و فعال هستند.

 

پس از همهٔ این اخبار ضدونقیض «سکینه سادات پاد»، دستیار رئیس‌جمهور در اولین واکنش رسمی به این اتفاق به ایرنا گفت که نمایش چهرهٔ شهروندان، نقض حقوق شهروندی است:‌ «این اقدام کرامت انسانی و حریم خصوصی را نقض می‌کند و درواقع ناقض اصول ۲ و ۲۵ قانون اساسی است. هیچ فرد و مقامی حق ندارد با هر بهانه‌ای به حقوق شهروندان تعرض کند و رفتار فراقانونی داشته باشد. استاندار خراسان رضوی با ناقضین حقوق مردم و مرتکبین رفتارهای فراقانونی برخورد کند.»

 

هدف دوربین‌ها شناسایی تروریست‌ها است

«موسی‌الرضا حاجی‌بگلو»، سخنگوی شورای شهر مشهد در گفت‌وگو با «پیام ما» این اتفاق را «سهوی» خواند و اعلام کرد: «قرار نیست این اتفاق به رویه تبدیل شود، چراکه نقض حقوق شهروندی است و ما نه اجازهٔ این اقدام را داریم و نه از سوی قانونگذار چنین دستوری برای ما صادر شده است.» آن‌طور که سخنگوی شورای شهر مشهد گفت: «اشکالی در شبکه‌های فناوری مترو پیش آمده بوده که این تصاویر سهوی منتشر شده است.» او همچنین در صحبت‌هایش چندین‌بار بر اهداف هوشمندسازی شهر مشهد اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «این دوربین‌ها پیروی هوشمندسازی شهر و در راستای پدافند غیرعامل نصب شده و هدفش شناسایی دشمنان نظام است که هر لحظه به‌دنبال ضربه زدن به ما هستند. همچنین، پیروی رخ دادن عملیات تروریستی در برخی شهرهای کشور، واجب بود که این دوربین‌ها نصب شود. بااین‌حال انتشار این تصاویر عمدی نبود و به‌طور سهوی رخ داده و ما از ارگان مسئول پیگیری کرده‌ایم و خواستار ارائهٔ توضیحات شده‌ایم.»

 

ناوگان حمل‌ونقل عمومی چرا به داده‌های شخصی دسترسی دارد؟

این‌همه درحالی‌است که براساس مصوبهٔ کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در سال ۹۸ و تغییرات بعدی آن در آبان سال جاری به‌صراحت آمده است که مؤسسات عمومی تنها درصورتی اجازهٔ دسترسی به داده‌های شخصی را دارند که آن داده‌ها مستقیماً برای انجام «وظایف» آنها لازم باشد و بدون آن داده‌ها نتوانند وظایف خود را انجام دهند. همچنین، در تغییرات این قانون در سال جاری در فصل چهارم به استثنائات دسترسی به اطلاعات در بند دوم اشاره شده و در راستای حمایت از حریم خصوصی، همین بند عیناً تکرار شده است. 

با این حساب، سؤال اینجاست که از اساس مترو و قطارشهری که به‌عنوان حمل‌و‌نقل عمومی برای عموم مردم در دسترس است، چرا باید به چنین اطلاعاتی دسترسی داشته باشد که به‌طور «سهوی» آن را منتشر کند؟