همچنان‌که رهبران جهان برای COP28 در دوبی گرد هم جمع می‌شوند، ارزیابی‌های اولیه از این ذخیرهٔ جهانی به‌شکل شگفت‌آوری مثبت به‌نظر می‌رسد. زمان برگزاری اجلاس پاریس، انتظار می‌رفت اگر سیاست‌ها تغییر نکند، دمای عمومی کره زمین تا سال ۲۱۰۰ بیش از ۳ درجهٔ سانتی‌گراد نسبت به دوران پیش از انقلاب صنعتی افزایش یابد. بااین‌حال، امروز پیش‌بینی می‌شود که با همین سیاست‌های موجود، افزایش دما چیزی حدود ۲.۵ درجه تا ۲.۹ درجهٔ سانتی‌گراد باشد. هرچند همین موضوع هم با یک عدم اعتماد بزرگ روبه‌روست، اما این عدد آنقدر بالاست که برای میلیاردها نفر فاجعه‌بار خواهد بود. ولی همین، خودش یک پیشرفت قابل‌توجه است. 

بخش عمده‌ای از این پیشرفت در پی به‌کارگیری گسترده‌تر انرژی‌های تجدیدپذیر ارزان حاصل شده است. در سال ۲۰۱۵ ظرفیت تولید انرژی خورشیدی در جهان ۲۳۰ گیگاوات بود، درحالی‌که سال گذشته به یک‌هزار و ۵۰ گیگاوات رسید. از سوی دیگر، سیاستگذاری‌های جدید برای شرایط بهتر نیز افزایش داشته است. در سال ۲۰۱۴ تنها ۱۲ درصد از انتشار دی‌اکسیدکربن با منشأ تولید انرژی تحت‌پوشش طرح‌های قیمت‌گذاری کربن قرار گرفته بود و میانگین قیمت نیز برای هر تن هفت دلار بود. امروز ۲۳ درصد از انتشار دی‌اکسیدکربن با قیمت ۳۲ دلار تحت‌پوشش این طرح‌هاست.
 

همین گام‌ها و گام‌های پیش‌ رو توضیح می‌دهند که چرا آژانس بین‌المللی انرژی به‌عنوان یک اندیشکدهٔ بین‌دولتی که در زمان اجلاس پاریس معتقد بود افزایش انتشار دی‌اکسیدکربن تا سال ۲۰۴۰ ادامه خواهد یافت، امروز می‌گوید انتشار این گاز احتمالاً تا چند سال آینده به اوج می‌رسد (و پس از آن کاهش می‌یابد). به اوج رسیدن کافی نیست، بلکه انتشار گازهای گلخانه‌ای باید به‌سرعت کاهش یابد تا افزایش پیش‌بینی‌شدهٔ دما در ۲ درجهٔ سانتی‌گراد متوقف شود. اما افزایش تقریباً بی‌وقفهٔ انتشار گازهای گلخانه‌ای برای دو قرن، یک واقعیت در رشد اقتصادی بوده است. معکوس کردن آن می‌تواند به‌عنوان پایانِ شروع مبارزه‌ها برای اقلیم پایدار در نظر گرفته شود. 

نسبت دادن تمام این پیشرفت‌ها به توافق پاریس احمقانه خواهد بود. اما فرایندی که این توافق به‌حرکت درآورد، انتظارات جدیدی را ایجاد کرد. اقلیم را به چیزی تبدیل کرد که کشورها باید در مورد آن صحبت کنند و با تشریح اینکه اقلیم پایدار نیازمند تعادل‌بخشی منابع باقیماندهٔ دی‌اکسیدکربن با «ترسیب» و حذف آن از جو زمین است، ایدهٔ هدف‌گذاری برای کربن-صفر را به جریان اصلی آورد. در ۲۰۱۵ تنها یک کشور چنین هدفی را دنبال می‌کرد، اما حالا تعداد کشورهای به ۱۰۱ رسیده است.
 

در دنیایی که اختلاف فصل‌ها به‌طور فزاینده‌ای از بین می‌روند و هفتهٔ گذشته در برزیل شاهد موج گرمای فوق‌العادهٔ بهاری بودیم، اجلاس یک فضای سالانه و قابل پیش‌بینی در تقویم بین‌المللی برای توافقات جانبی و مقاصد جدید فراهم می‌کند. بیانیهٔ اخیر «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری آمریکا و همتای چینی او، «شی جین پینگ» به ایجاد یک حرکت برای تشکیل توافقی جنبی در اجلاس در مورد انتشار متان کمک کرد. آنها همچنین کشورهای خود را به سه‌برابر شدن ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ متعهد کردند، هدف دیگری که امارات متحدهٔ عربی قصد دارد در اجلاس خود آن را یادآوری کند.
 

هیچ‌یک از این موارد به‌معنی آن نیست که اجلاس‌ها جهان را نجات نداده‌اند. پاریس زمینه‌ای برای رونق انرژی‌های تجدیدپذیر فراهم کرد، اما شرایط سرمایه‌گذاری برای آن را فراهم نکرد. دو برابر شدن سطح سرمایه‌گذاری  باید از بخش خصوصی باشد. هرچند «بلومبرگنف» (یک گروه داده‌پردازی) سه برابر شدن ظرفیت این سرمایه‌گذاری را پیشنهادی ضروری می‌داند. در این میان، توافق پاریس جور این سرمایه‌گذاری‌ها را به‌هیچ‌وجه نمی‌کشد. برای جذب بودجه، کشورها باید بازارهای انرژی را دوباره طراحی کنند، مجوزها و مقررات را باعجله تنظیم کنند، شبکه‌ها را به‌جدیت بهبود بخشند و سیاست‌هایی را که هنوز به‌نفع سوخت‌های فسیلی هستند، حذف کنند.
 

هیچ‌کدام از اینها مانع بدتر شدن شرایط اقلیمی نشده است. همچنان هم نمی‌تواند چنین مانعی باشد. پیشران اصلی گرم‌ شدن کره‌زمین، میزان دی‌اکسیدکربن تجمع‌یافته در جو است. تا زمانی که انتشار ادامه یابد، دما نیز افزایش خواهد داشت. از زمان توافق پاریس، این گرمایش اجتناب‌ناپذیر به سطحی رسیده است که دیگر نمی‌توان به‌دنبال درمان آن به‌عنوان یک مشکل آینده بود. امسال تغییراقلیم به‌طور خاص بسیار جدی است: رکورد داغ‌ترین ماه آگوست (مرداد و شهریور) پس از داغ‌ترین جولای (خرداد و تیر)، داغ‌ترین سپتامبر (شهریور و مهر)، داغ‌ترین آگوست، داغ‌ترین اکتبر (مهر و آبان) و داغ‌ترین سپتامبر.
 

این سرعت برای همیشه ادامه نخواهد داشت. اما تنها راه برای جلوگیری از گرم‌ شدن قبل از رسیدن به انتشار صفر، کاهش میزان آفتابی است که جذب سیاره می‌شود که شاید با قرار دادن ذرات معلق در استراتوسفر یا سفید کردن ابرها بر روی اقیانوس بتوان این کار را کرد. ایدهٔ «مهندسی جغرافیایی خورشیدی»، صدای بسیاری از اقلیم‌شناسان، فعالان و سیاستمداران را درآورد، اما عده‌ای آن را فقط به‌عنوان یک تحقیق ارزشمند دیدند. این تحقیق نیاز به یک مباحثهٔ بین‌المللی در مورد محدودیت‌ها و فرصت‌های آن دارد. جلسات پرتعداد و جلسات محدودشده به نهادهای خاص‌، جای مطر‌ح‌شدن این بحث‌ها نیستند. اما قبل از اجلاس بعدی که برای سال ۲۰۲۸ تنظیم شده است، باید برخی از این نشست‌ها تشکیل شوند.
 

مکانیسم‌های حذف دی‌اکسیدکربن راحت‌تر در مباحث اجلاس‌ها می‌گنجند. مواردی مانند مهندسی جغرافیایی خورشیدی نیز بسیاری را نگران می‌کند. به‌ویژه، شنیده می‌شود شرکت‌های نفتی، از حذف دی‌اکسیدکربن به‌عنوان توجیهی برای حفظ تولیدشان صحبت می‌کنند که این رویه، جهانی را می‌سازد که در آن انتشار گازهای گلخانه‌ای ادامه می‌یابند؛ درحالی‌که فقط مقدار کمی از گازهای منتشرشده، از جو حذف می‌شوند. با توجه به پیشینهٔ صنعت، این غیرمنطقی نیست.
 

برای کاهش چنین ترس‌هایی، کشورها باید در مورد برنامه‌های حذف کربن خود در دور بعدی «مشارکت‌های تعیین‌شدهٔ ملی» صراحت داشته باشند، پیشنهادهایی برای اقدامات بیشتر که باید تا سال ۲۰۲۵ ارائه دهند. به‌منظور مقابله با فریب و جلوگیری از آسیب‌های آن، همچنین لازم است کشورها اهداف خود را برای حذف و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌طور جداگانه نگه دارند.
 

اگرچه ممکن است این در مقایسه با موضوع انتشار گازهای گلخانه‌ای و سازگاری با شرایط تغییراقلیم اولویت کمتری داشته باشد، اما باید گفت که حذف گازهای گلخانه‌ای از جو تنها زمانی اولویت پیدا می‌کند که انتشار گازهای گلخانه‌ای بسیار کاهش یافته باشد. اما در چنین نقطه‌ای نیز، میزانی که برای حذف گازها احتیاج است، هزاران برابر بیشتر از میزانی است که امروز درحال انجام است. بهتر است این موضوعات را فراموش کنیم و در مورد این واقعیت که درنهایت آلوده‌کننده‌ها برای حذف آلودگی خود پول پرداخت می‌کنند، صریح باشیم. این پرداخت پول می‌تواند جهان فنآوری را برای تحقیقات بیشتر و روش‌های کارآمدتر حذف گازها از جو تحریک کند و از طرف دیگر ذهن منتشرکننده‌ها را نیز به سوی کاهش انتشار متمرکز کند. فرایندهای سازمان ملل متحد نمی‌توانند تغییراتی که جهان به آنها نیاز دارد، تحمیل کنند. اما با تنظیم عاقلانهٔ مقررات و مباحث می‌تواند به پیشرفت این موارد کمک کند. این نیز خوب است و باید دید چه‌میزان مناسب است.