ایران سال ۲۰۲۲ درخواست پیوستن به بریکس را داد؛ شورای همکاری تجاری با پنج عضو که در ابتدای قرن با سریع‌ترین رشد، اقتصادهای «نوظهور» بودند و اکنون دست‌کم یکی از آن‌ها، چین، را باید قدرت اقتصادی تثبیت ‌شده دانست تا نوظهور. در ابتدا نام این گروه بریک نام داشت؛ اما پس از پیوستن آفریقای جنوبی به بریکس تغییر نام یافت. در ۲۴ اوت ۲۰۲۳، اعلام شد که از ۱ ژانویۀ ۲۰۲۴، شش کشور آرژانتین، اتیوپی، امارات متحدۀ عربی، ایران، عربستان سعودی و مصر می‌توانند به جمع این گروه اضافه شوند.

چند روز پیش نخستین مجمع گردشگری بریکس با حضور ۹ کشور از جمله ایران در مسکو برگزار شد تا باتوجه‌به تغییر چشم‌انداز سیاسی در جهان، راه‌کارهای تقویت روابط گـردشگری و چـشم‌انداز هـمکاری بیـن کشورهای عضو بریکس به بحث گذاشته شود.

نخستین مجمع گردشگری بریکس با حضور نمایندگان ۹ کشور عضو از جمله روسیه، برزیل، مصر، هندوستان، ایران، چین، امارات متحدۀ عربی، اتیوپی و آفریقای جنوبی در «هتل کارلتون مسکو» (روسیه) از ۲۰ تا ۲۱ ژوئن  (۳۱ خرداد تا اول تیرماه ۱۴۰۳) برگزار شد.

شرکت‌کنندگان این مجمع همچنین دربارۀ پروژه‌ها، محصولات و خدمات گردشگری مذاکره کردند و چشم‌انداز همکاری را به بحث گذاشتند. توسعۀ گردشگری پایدار، تأثیر فناوری‌های مدرن، دیجیتالی‌شدن صنعت گردشگری، هتل‌داری و اوقات فراغت و هوش مصنوعی، چگونگی توسعۀ سیستم حمل‌ونقل و نگهداری و توسعۀ باغ‌ها و پارک‌های گردشگری از جمله موضوعاتی بود که به بحث گذاشته شد.

در پایان این نشست نقشۀ راه گردشگری بریکس در ۶ مـحور به تـصویب مقامات کشورهای عـضو رسـید. تـوسعۀ تماس‌های مستقیم میان سازمان‌های حوزۀ گردشگری و توریسم کشورهای عضو، مبادلۀ گردشگران و معرفی متقابل جاذبه‌های گردشگری از محورهای کلیدی این نقشۀ راه است. در این نقشۀ راه همچـنین به ضـرورت نوآوری کشورهای عضو بریکس در خدمات‌رسانی به گردشگران، توسعهۀ مهارت‌های مرتبط با صنعت گردشگری و توسعۀ توریسم پایدار پرداخته شده است.

نقشۀ راه و توسعۀ پایدار

وزیر توسعۀ اقتصادی روسیه در این نشست گفت که نقشۀ راه گردشگری بریکس منعکس‌کنندۀ یک طرح توسعۀ پایدار برای چند پروژه به‌طور هم‎زمان است. به‌گفتۀ «ماکسیم رشتنیکوف»، ایجاد بستری برای راه‌حل‌های دیجیتال در زمینۀ گردشگری، توسعۀ برنامه‌ای برای توسعۀ شایستگی‌های اپراتورهای تور، ابتکار سبز بریکس در زمینۀ گردشگری و همچنین تعدادی رویداد برای توسعۀ روابط تجاری در حوزۀ گردشگری در این سند پیش‌بینی شده است.

وزیر توسعۀ اقتصادی روسیه اضافه کرد:‌ « جریان مبادلۀ گردشگری متقابل بین روسیه و کشورهای بریکس در چند سال گذشته رو به افزایش بوده است. در نیمۀ اول سال ۲۰۲۴ میلادی، جریان گردشگران از ۱.۵ میلیون نفر گذشت که چهار برابر بیشتر از سال گذشته است.‌ در بسیاری از مسائل، ما و کشورهای بریکس به روشی مشابه فکر و در یک جهت حرکت می‌کنیم.»

رشتنیکوف تأکید کرد: «در زمینه‌های خاصی ماـنند سـرمایه‌گذاری، دیجیـتالی‌سازی، بازاریابی و پـرسنل، ظرفیت زیـادی برای همکاری وجود دارد. من مطمئن هستم که تمام برنامه‌های مشخص‌شده به‌زودی اجرا می‌شود و پروژه‌های مشترک ما کمک قابل توجهی به توسعۀ نه‌تنها صنعت گردشگری، بلکه صنایع مرتبط مانند آموزش، حمل‌ونقل، نوآوری و فناوری‌های دیجیتال خواهد کرد.»

  پیشنهاد ایران به کشورهای بریکس 

مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعۀ گردشگری خارجی وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، آسان‌کردن ورود گردشگران از کشورهای عضو گروه بریکس را براساس نقشۀ راه این گروه ضروری دانست و گفت: «لغو روادید بین کشورهای عضو به‌ویژه لغو گروهی گردشگری می‌تواند یکی از راه حل‌ها باشد.»

به‌گفتۀ او، عـلاوه‌بر لغو روادید، باید به سازمان‌های هـوایی خـود در کشورها کمک و آن‌هـا را تـشویق کنیم کـه تعـداد پروازهای مستقیم بین کشورها را افزایش دهند.

این مقام وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در ادامه با تأکید بر اهمیت توجه به بخش خصوصی برای توسعۀ گردشگری میان کشورهای عضو گروه بریکس، گفت: «هرچه اپراتورهای تور کشورها با یکدیگر بیشتر آشنا باشند، گردشگران بیشتری بین کشورهای عضو بریکس مبادله خواهند شد.»

مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعۀ گردشگری خارجی وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری توجه به بازاریابی و استفاده از فناوری و دیجیتالی‌کردن محصولات و خدمات گردشگری بین کشورهای عضو بریکس را ضروری دانست و گفت: «سومین پیشنهاد عمل‌گرایانۀ من برای توسعۀ گردشگری در بریکس، تمرکز بر بازاریابی و تولید محتوای گردشگری مناسب است.»

شجاعی در توضیح پیشنهاد خود افزود: «تولید محتوا توسط گردشگران کشورها و انتشار آن‌ها این روزها به اینفلوئنسر مارکتینگ و تور FAM معروف است؛ ما به‌تازگی در بازار چین اقدامی انجام داده‌ایم و تعداد گردشگران این کشور به ایران را نسبت به قبل از کووید ۱۹ بیش از ۳۵ درصد افزایش داده‌ایم. می‌دانیم که همۀ اعضای بریکس از این دست، اقدامات موفق بسیاری دارند.»

او در ادامه به بخشی از ظرفیت‌های ایران در عرصۀ گردشگری اشاره کرد و گفت: «رتبۀ دهم جهان با ۲۷ میراث جهانی ثبت‌شده در یونسکو که تخت‌جمشید یکی از آن‌هاست، رتبۀ پنجم جهان با ۲۴ میراث ناملموس جهان که نوروز یکی از آن‌هاست، تنوع قومیتی و فرهنگی، رویدادـهـا و جـشن‌های فـراوان، مـردمی مهمـان‌نواز به‌عنـوان مزیت رقـابتی مهم، همچنـین امنیت مثال‌زدنی از ظرفیت‌های گـردشـگری ایـران است که در نظـرات و پسـت‌هـای گـردشـگـران (در شـبکه‌های اجتماعی) نیز بازتاب یافته است.»

مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعۀ گردشگری خارجی وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گـردشگـری ادامـه داد: «هـمان ‌طور که رئیس‌جمهوری فقید کشـورمان معتقد بود، میراث‌فرهنگی، گردشگـری و صـنایع‌دستی ایران می‌خواهد ورود گردشگـران به ایران را تسهیل کند. بنابراین ما درها را باز کرده‌ایم؛ امروز گردشگران بیش از ۴۰ کشور می‌توانند بدون ویزا به کشور ما سفر کنند؛ این کشورها بیش از نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و برخی از آن‌ها اعضای بریکس هستند.»

شـجاعی خاطرنشان کرد: «ایران در سال گذشـته توانـست ۶.۴ میلیون گردشگر بین‌المللی جذب کند که نسبت به سال قبل از آن، ۵۰ درصد رشد داشته است.»

 تقویت گردشگری با مشارکت بیشتر

در حاشیۀ این نشست، رئیس کمیتۀ گردشگری مسکو گفت که خواهرخواندگی تهران و مسکو کافی نیست، زیرا این دو پایتخت می‌توانند با روابط نزدیک‌تر، یکدیگر را کامل کنند و برای تقویت گردشگری ضروری است مشارکت جدی‌تر به وجود بیاید.

«اوگنی کوزلوف» (Evgeny Kozlov) در نشست خبری که در حاشیۀ مجمع گردشگری بریکس که با حضور جمعی از خبرنگاران کشورهای عضو بریکس از جمله روسیه، ایران، هند، برزیل، امارات متحده و آفریقای جنوبی در هتل کارلتون مسکو برگزار شد، با تأکید بر اینکه گردشگری یکی از اولویت‌های مسکو است، گفت: «سال گذشته مسکو ۲۴.۵ میلیون گردشگر از سراسر جهان داشت؛ ولی این رقم هنوز کافی نیست و در نظر داریم آن را دو برابر کنیم. انتظار داریم تا سال ۲۰۳۰ این میزان به بیش از ۵۰ میلیون نفر برسد.»

رئیس کمیتۀ گردشگری شهر مسکو ادامه داد: «برای تقویت گردشگری باید در هرکدام از کشورهای عضو بریکس فعالیت کنیم. اولویت‌هایی را در نظر داریم، مثلاً ۱۰ سال قبل از همه‌گیری کوید، ۲۰ درصد مسافرانی که به روسیه می‌آمدند از مسکو دیدن می‌کردند اما این رقم به ۴۰ درصد رسیده است، ولی کافی نیسـت. برای افـزایش توریـست مـسکو مأمـوریت‌هـایی تـعــریـف شـده و در برنامه‌ریـزی‌های سال بعد بر بازار کشورهای آفـریقـای جنوبی و برزیل که عضو بریکس هستند، بیشتر متمرکز خواهیم شد.»

معاون اول شهردار مسکو در پاسخ به سؤالی دربارۀ تأثیر عضویت در بریکس بر رشد همکاری‌های گردشگری تهران و مسکو اظهار کرد: «ما می‌توانیم با روابط نزدیک‌تر یکدیگر را کامل کنیم و ما یکدیگر را در این مسیر کامل می‌کنیم.»

او به دفتر گردشگری روسیه که در سفارت این کشور در تهران برای تقویت روابط دو کشور در این زمینه راه‌اندازی شده و همچنین لغو ویزای گروهی با هدف تسهیل سفر بین دو کشور ایران و روسیه، اظهار کرد: «از زمان لغو ویزای گروهی بین دو کشور، بیشتر از ۵۰ گروه ایرانی به مسکو آمدند. باعث خوشحالی است که در رستوران‌هایی با آشپزی شرقی افراد زیادی را که به زبان فارسی صحبت می‌کنند، ببینیم.»

کوزلوف در ادامه بیان کرد: «بر این باور باشید که باید کشور خود را بیشتر معرفی کنید تا روس‌ها و مسکو جواهرات نهفتۀ ایران در فرهنگ، طبیعت و استراحت‌گاه‌های ایران را کشف کنند تا روابط گردشگری متقابل را تقویت کنند.»

معاون اول شهردار مسکو در پاسخ به سؤال دیگری دربارۀ ارادۀ مسکو برای خواهرخواندگی با شهرهای مختلف ایران و تأثیر آن برای تقویت روابط گردشگری بین مسکو و دیگر شهرهای ایران، با این یادآوری که مسکو و تهران قرارداد خواهرخواندگی دارند، به نخستین سفر تجاری خود از جانب شهرداری مسکو به تهران اشاره کرد و افزود: «اعلام خواهرخواندگی کافی نیست؛ ضروری است که میان این شهرهای خواهرخوانده مشارکت بیشتری وجود داشته باشد. ما با اصفهان نیز ارتباط داریم و وقتی این شهر را دیدم واقعاً شوکه شدم و تحت‌تأثیر قرار گرفتم. این مشارکت‌ها میان شرکت‌های گردشگری شهرها باید به‌طور رسمی و جدی‌تر انجام شود، ضمن اینکه می‌توان شهرهای دیگر را به آن‌ها اضافه کرد. مثلاً در بازدید از مسکو، شهرهای دیگری مثل کازان یا سن‌پترزبورگ نیز که از شهرهای بزرگ روسیه هستند، اضافه شوند.»

او تأکید کرد که تقویت روابط گردشگری مشارکت بیشتر توراپراتورهای گردشگری را می‌طلبد و ما باید در سطح فدرال یا رسمی از آن حمایت کنیم.