استحکام‌بخشی «فلک‌الافلاک»

پروندهٔ ثبت جهانی «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» به‌جز استحکام‌بخشی و آزادسازی چند پلاک در ضلع شمالی تکمیل شده است

۳۱ فروردین ۱۴۰۳، ۲۲:۱۹

|پیام ما| پروندهٔ «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» یکی از چهار پروندهٔ ایران برای ثبت جهانی در یونسکو در سال جدید میلادی (۲۰۲۴) است؛ قلعه‌ای که از حدود ۳۰ سال پیش تا کنون در مسیر جهانی شدن‌ قرار گرفته است و جهانی شدن آن بالاخره پس از قطعی شدن آزادسازی حریم شکل جدی‌تری یافت. گرچه قلعهٔ «فلک‌الافلاک» ثبت ملی شده است، اما حدود سه دهه یکی از مهمترین چالش‌های این اثر تاریخی برای ثبت جهانی آزادسازی حریم بود و حالا خبرها حاکی است که این آزادسازی به‌جز چند پلاک در ضلع شمالی، انجام شده و قلعه برای ورود ارزیاب‌های یونسکو در تابستان امسال آماده است.

«زهرا بهاروند»، معاون میراث‌فرهنگی لرستان در تازه‌ترین خبر اعلام کرده است قلعهٔ «فلک الافلاک» خرم‌آباد در سال‌های اخیر بر اثر رخداد‌های طبیعی همانند سیل و زلزله دچار آسیب شده بود که بعد از استحکام‌بخشی و مرمت آمادهٔ ثبت جهانی است. مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان نیز گفته است از محل اعتبار سفر رئیس‌جمهوری به استان حدود صد میلیارد تومان برای تملک و آزادسازی قلعه اختصاص یافت که تمام این اعتبار در آزادسازی ضلع‌های جنوبی و شمالی هزینه شده است. او اعلام کرد کارشناسان یونسکو امسال از این اثر بی‌نظیر بازدید خواهند کرد.

اقدامات موردنیاز برای ثبت جهانی

درهٔ خرم‌آباد با عنوان کلی پروندهٔ «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» از نخستین سکونتگاه‌های بشر است؛ جایی که انبوهی از آثار باستانی از «فلک‌الافلاک» تا سنگ‌نوشته را در خود جای داده. در واقع پروندهٔ درهٔ خرم‌آباد با ۲۱ اثر تاریخی و طبیعی ارزشمند به‌عنوان سهمیهٔ ایران در سال ۲۰۲۴ برای ثبت در میراث جهانی یونسکو انتخاب شده و شامل غار‌های پارینه‌سنگی، قلعهٔ فلک‌الافلاک، پل‌ها، رودخانهٔ خرم‌آباد و کوهستان است.

مسئول پروندهٔ «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد»: حفاظت، استحکام‌بخشی و مرمت پل‌های تاریخی بعد از ۱۵ سال توقف آغاز شده است که آن هم تا تابستان تمام می‌شود

درهٔ خرم‌آباد در صد سال اخیر مورد پژوهش‌های باستان‌شناختی قرار گرفته است. سهم مطالعات باستانی و تاریخی که به دوران سنگ و مس مربوط می‌شود، بسیار اندک است و بیشتر مطالعات به دوران پارینه‌سنگی، کاوش در غارها، پناهگاه‌های صخره‌ای و نیز حول محور شهر «شاپورخواست» و قلعه مربوط می‌شود.

گرچه قلعهٔ «فلک‌الافلاک» ثبت ملی استاما حدود سه دهه یکی از مهمترین چالش‌های این اثر تاریخی برای ثبت جهانی آزادسازی حریم بود. پس از انقلاب ۱۳۵۷، سپاه پاسداران با ایجاد یک پادگان نظامی در جنوب قلعه ضمن اشغال اطراف این بنای ملی در روند آزادسازی حریم قلعه و ثبت جهانی آن اخلال ایجاد کرده‌ بود، تا اینکه پس از پیگیری‌های طولانی‌مدت، چندماه پیش خبر رسید پادگان سپاه با دستور رئیس‌جمهوری پس از ۳۰ سال از حریم قلعهٔ «فلک‌الافلاک» جابه‌جا می‌شود. در این خبر گفته شد با دستور رئیس‌جمهوری، پادگان سپاه از حریم قلعهٔ «فلک‌الافلاک» تا پایان سال تخلیه و به‌منظور توسعه و رونق گردشگری به وزارت میراث‌فرهنگی و گردشگری تحویل می‌شود.

پروندهٔ درهٔ خرم‌آباد با ۲۱ اثر تاریخی و طبیعی ارزشمند به‌عنوان سهمیهٔ ایران در سال ۲۰۲۴ برای ثبت در میراث جهانی یونسکو انتخاب شده و شامل غار‌های پارینه‌سنگی، قلعهٔ فلک‌الافلاک، پل‌ها، رودخانهٔ خرم‌آباد و کوهستان است

علاوه‌بر آن ‌اقداماتی چون اسکن‌لیزر غارها، قلعهٔ فلک‌الافلاک، تعیین حریم و عرصه، ‌عکس‌برداری هوایی، نوشتار، ترجمه، اصلاح مسیرهای دسترسی ورودی برخی غارهای تاریخی که از حدود ۲۰ سال مسدود شده بود، کاوش باستان‌شناسی، بررسی چهار گمانه به وسعت ۴۰۰ مترمربع شهر شاپورخواست، تکمیل زیرساخت‌های راهسازی، مرمت اشیا و دیگر مرمت‌های، تملک حریم، کاوش محوطه‌های پیش از تاریخ در محدودهٔ ضلع جنوب قلعه، تعریض چند خیابان و تخریب و سنگ‌فرش خیابان افلاک نیز انجام شده است یا در حال انجام است.

استحکام‌بخشی در حال انجام است

مسئول پروندهٔ «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» هم با بیان اینکه تقریباً همهٔ اقدامات برای ثبت جهانی پرونده انجام شده است تا قلعه طی تیرماه آمادهٔ حضور ارزیابان باشد، به «پیام ما» می‌گوید:‌ «حفاظت، استحکام‌بخشی و مرمت پل‌های تاریخی بعد از ۱۵ سال توقف آغاز شده است که آن‌هم تا تابستان تمام می‌شود. این عملیات با استفاده از مصالح سنتی و سنگ در راستای جلوگیری از رانش و ریزش تپه، حفاظت از آب شستگی و حفظ بستر تاریخی تپه و بنای قلعه انجام می‌شود.»

به‌گفتهٔ «عطا حسن‌پور»، به‌جز استحکام‌بخشی فقط آزادسازی چند پلاک مغازه در ضلع شمالی قلعه باقی مانده که باید انجام شود.

قلعهٔ فلک الافلاک یکی از آثار تاریخی دوران ساسانی است که سال ۱۳۴۸ به شمارهٔ ۸۸۳ ثبت ملی شده. تاریخ‌شناسان، باستان‌شناسان و محققان زیادی در طی سال‌های متمادی به مطالعه و بررسی تمدن ایرانی در درهٔ خرم‌آباد مشغول بوده‌اند؛ نتایجی که از همهٔ این یافته‌ها به‌دست آمده، بیانگر ویژگی‌های خاص خرم‌آباد است. «هنری فیلد» در سال ۱۹۵۰ میلادی، ابزارهای سنگی مربوط به دورهٔ پارینه‌سنگی را در غار کنجی خرم‌آباد جمع‌آوری کرد. رایت و همکارانش در سال ۱۹۷۵ میلادی موفق به کشف آثار سفالی در غار کنجی خرم‌آباد شدند. طبق نظر این گروه تحقیقاتی، این آثار به دوران گودین مربوط می‌شود.

شواهد باستان‌شناسی در طول دورهٔ مس و سنگ در درهٔ خرم‌آباد نشان می‌دهد این منطقه با گسست‌های کوتاه‌مدت همراه بوده است. این منطقه دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که موجب شده است در دوران قدیم با نواحی دیگر زاگرس متفاوت باشد و فرهنگ خاص خود را با ویژگی‌های محلی به نمایش بگذارد.

به اشتراک بگذارید:

برچسب ها:

گردشگری، میراث جهانی یونسکو، میراث‌فرهنگی، وزارت میراث