فاطمه باباخانی

دبیر محیط زیست و منابع طبیعی

پاسخ محیط‌زیست فارس به انتقاد خبررسانی دیرهنگام دربارهٔ شیوع «تب برفکی» در پارک ملی «بمو»:

مخفی‌کاری نکرده‌ایم

بدون اعلام‌نظر دامپزشکی نمی‌‌توانستیم تنها براساس حدس و گمان اطلاع‌رسانی کنیم

۱۷ فروردین ۱۴۰۳، ۲۳:۵۳

چهارشنبه،‌ ۲۳ اسفندماه ۱۴۰۲ روز خوبی برای محیطبانان پارک ملی «بمو» نبود. آنها در گشت و پایش خود به لاشهٔ یک بز کوهی رسیدند. دلیل مرگ نه حمله یک گونهٔ گوشتخوار بود و نه تیر شکارچی! بیماری این بز کوهی را تلف کرده بود، اما کدام بیماری؟ نگرانی همه این بود که بار دیگر طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) به جان حیات‌وحش «بمو» افتاده باشد، اما آزمایش‌های دامپزشکی این گزینه را منتفی دانست و نتیجه را اینطور اعلام کرد؛‌ تب برفکی!

پارک ملی بمو در شمال استان فارس و شمال‌شرقی شیراز قرار گرفته و فاصله‌ای حدود چهار تا پنج کیلومتر تا این شهر دارد. نام این پارک از بلندترین نقطهٔ ارتفاعی در جنوب‌غربی یعنی کوه بمو گرفته شده که ارتفاعش به دو هزار و ۸۰۰ متر می‌رسد. کانون شکار ایران، سال ۱۳۴۱ منطقه‌ای به مساحت صد هزار هکتار را تحت‌عنوان منطقهٔ شکارممنوع معرفی کرد. سال ۱۳۴۶ که سازمان شکاربانی و نظارت بر صید شکل گرفت، «بمو» به منطقهٔ حفاظت‌شده و کمی بعد به «پارک‌وحش بمو» ارتقا پیدا کرد. پوشش گیاهی و جانوری بمو از تنوع بالایی برخوردار است. اختلاف ارتفاع ۵۰۰ تا دو هزار و ۸۰۰ متری باعث شده است ۳۰۰ گونه گیاه، ۹۱ گونه پرنده، ۱۹ گونه خزنده، ۳۲ گونه پستاندار و سه گونه دوزیست در این محدوده پراکنش داشته باشند. آن زمان هنوز «پارک ملی» به‌عنوان یکی از مناطق چهارگانه تعریف نشده بود و پارک‌های وحش، بالاترین درجهٔ حفاظتی مناطق محسوب می‌شد. در این دوره مساحت منطقه هم کاهش یافت، به‌طوری‌که با تشکیل سازمان محیط‌زیست و ارزیابی حدود آن،‌ مساحت بمو را ۴۸ هزار و ۶۷۸ هکتار اعلام کردند. علت این کاهش مساحت، رشد سریع شهر شیراز بود.

در پارک‌های ملی نباید دام تردد یا حضور داشته باشد، اما نمی‌توانید بگویید که صد درصد می‌توانیم جلوی ورود دام را بگیریم. ممکن است دام عشایر در «بمو» تردد داشته باشند

آن زمان رودخانهٔ خشک که امروز از میان شهر شیراز می‌گذرد، مرز پارک‌وحش بمو بود که اصلاح و به‌همین دلیل بخش زیادی از مساحت آن کم شد. از آن زمان تاکنون پارک ملی «بمو» شاهد روزهای سخت زیادی بوده‌، از تصرف اراضی پارک به‌واسطهٔ شهرک‌سازی گرفته تا شکار غیرمجاز، اپیدمی بیماری به‌واسطهٔ حضور دام و… «تب برفکی» که این روزها به جان حیات‌‌وحش افتاده و قربانی می‌گیرد آخرین نمونه از چالش‌ها است؛ هرچند «لیلا جولایی»، رئیس ادارهٔ حفاظت و مدیریت حیات‌وحش محیط‌زیست فارس می‌گوید شیوع این بیماری چندان گسترده نبوده و تعداد تلفات از ۱۰ فرد هم کمتر است.

به‌گفتهٔ جولایی نگرانی اولیهٔ کارشناسان این بود که طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) به جان حیات‌وحش افتاده باشد، اما این مورد درنتیجهٔ آزمایش‌ها رد شد. «در تعطیلات نوروز در روزهای پنجم و ششم دو مورد تلفات داشتیم‌، اولین مورد یک کل تلف شده و دومین مورد بزغاله بود که در مسیر انتقال به شیراز بر اثر بیماری از دست رفت. هر دو مورد به دامپزشکی ارجاع شدند که تب برفکی آنها مثبت و PPR منفی اعلام شد.»

به‌گفتهٔ رئیس ادارهٔ حفاظت و مدیریت حیات‌وحش محیط‌زیست فارس تعداد تلفات پارک ملی بمو از ۲۳ اسفند تا ۱۶ فروردین، هفت مورد است. «البته نمی‌توان تأیید کرد که هر هفت مورد بر اثر تب برفکی تلف شده‌اند. دو مورد لاشهٔ سالم داشتیم و بقیه مشخص نبود طعمهٔ گوشتخوار شده و یا توسط تب برفکی تلف شده‌اند.»

چندسال است مدیران این جهادکشاورزی از تبدیل دامداری سنتی به صنعتی صحبت می‌کنند. گرچه این موضوع زمان‌بر است، اما آیا اقداماتی در این زمینه انجام شده است؟ تا زمانی که دام در مناطق حضور داشته باشد، ما شاهد مشکلات این بخش برای حیات‌وحش خواهیم بود که یکی از آنها شیوع بیماری است

این روزها بارها جولایی و همکارانش متهم شده‌اند که دربارهٔ اعلام این بیماری در پارک ملی «بمو» مخفی‌کاری کرده‌اند. او این اتهام را درست نمی‌داند. «ما بدون اعلام‌نظر دامپزشکی نمی‌‌توانستیم تنها براساس حدس و گمان اطلاع‌رسانی کنیم. بنابراین، با اعلام نظر آنها اطلاعات را جهت خبررسانی به جامعه، به روابط‌عمومی منتقل کردیم. دربارهٔ طاعون نشخوارکنندگان کوچک هم سال گذشته به ما این اتهام وارد شد که تعداد تلفات را کم اعلام کرده‌ایم و ما را زیر سؤال بردند. این درحالی‌است که شیوع این بیماری در منطقه‌ای در حوالی پادگان بود که جمعیت کمتری از سم‌داران را نسبت به سایر مناطق داریم و همین امر آمار تلفات را کاهش داد.»

به‌گفتهٔ رئیس ادارهٔ حفاظت و مدیریت حیات‌وحش محیط‌زیست فارس،‌ تب برفکی انتشار سریع و تلفات سنگین ندارد. «چهارشنبه ۱۵ فروردین چند گروه با کمک محلی‌ها منطقه را پایش کردند و تنها یک مورد تلفات گزارش شد. مجموع تصاویری که از نوروز تا چهارشنبه به دست ما رسیده همان هفت فرد است».

«دام اهلی» متهم اصلی در انتشار تب برفکی است؛ همچنان که دربارهٔ طاعون نشخوارکنندگان کوچک نیز این عامل در صدر متهمان قرار دارد. این درحالی‌است که همین روزها فیلمی از «بمو» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که حضور گستردهٔ دام را در این منطقه نشان می‌داد. چرا در «بمو» که عنوان پارک ملی دارد،‌ حضور دام را شاهدیم؟ «در پارک‌های ملی نباید دام تردد یا حضور داشته باشد، اما نمی‌توانید بگویید که صد درصد می‌توانیم جلوی ورود دام را بگیریم. ممکن است دام عشایر در «بمو» تردد داشته باشند. دربارهٔ دامی هم که ۱۲ فروردین به «بمو» وارد و فیلم آن به‌سرعت پخش شد،‌ همان روز صورت‌جلسه کردیم و دام از منطقه خارج شد.»

جولایی هم دام را عامل قطعی تب برفکی که این روزها به جان سم‌داران «بمو» افتاده است، می‌داند. اما حل آن از نظر او فراتر از مسئولیت سازمان حفاظت محیط‌زیست است. «بارها به این موضوع اشاره کرده‌ام که باید برای دامداری در کشورمان فکری شود. متأسفانه ما محیط‌زیستی‌ها انتقاد را اشتباه نشانه می‌گیریم و تا مشکلی پیش می‌آید تنها سازمان حفاظت محیط‌زیست را مقصر می‌دانیم؛ در‌حالی‌که تا وقتی دامداری سنتی وجود داشته باشد، این مشکلات نیز تکرار خواهد شد. بنابراین، فراتر از انتقاد به محیط‌زیست، بایستی خواستار پاسخگویی جهادکشاورزی در این زمینه بود؛‌ اینکه برنامهٔ آنها برای دام چیست؟ چند سال است که مدیران جهادکشاورزی از تبدیل دامداری سنتی به صنعتی صحبت می‌کنند، گرچه این موضوع زمان‌بر است، اما آیا اقداماتی در این زمینه انجام شده است؟ تا زمانی که دام در مناطق حضور داشته باشد، ما شاهد مشکلات این بخش برای حیات‌وحش خواهیم بود که یکی از آنها شیوع بیماری است.»

یکی از اقداماتی که محیط‌زیست باید برای جلوگیری از شیوع بیماری انجام دهد،‌ واکسیناسیون دام است. در این باره آیا قصوری متوجه محیط زیست نیست؟ «دامپزشکی اعلام کرده دام‌های اطراف پارک واکسینه شده‌اند. با‌این‌حال در مواردی شاهدیم که دامدار، با دام قاچاق هم دام خود و هم حیات‌وحش را دچار بیماری می‌کند. به‌عنوان مثال در طاعون نشخوارکنندگان کوچک سال گذشته دام قاچاق عامل اصلی انتقال بیماری بود. این دامدار تعدادی دام به‌شکل قاچاق به یکی از مراکز اطراف پارک منتقل کرد و باعث شد در مرحلهٔ اول دام‌های خودش تلف و در مرحلهٔ دوم حیات‌وحش درگیر شود. آن زمان همکاران ما با کمک کارشناسان دامپزشکی به‌دنبال منشأ بیماری بودند و به این دامدار رسیدند. او دام‌ها را به شهرستان دیگری فرستاده بود که ما با ردیابی توانستیم مشکل را در آنجا هم برطرف کنیم.»

به‌گفتهٔ جولایی این روزها محیطبانان پارک ملی بمو در حال ضدعفونی کردن تمام آبشخورها هستند. ضمن آنکه کانون بیماری را هم جست‌وجو می‌کنند. «به‌واسطهٔ جلوگیری از سرایت بیماری هرگونه مجوزی برای بازدید از پارک را هم لغو کرده‌‌ایم و امیدواریم به‌زودی این چالش در بمو کنترل شود.»

به اشتراک بگذارید:

برچسب ها:

پارک ملی، پارک‌های ملی، حیات وحش، طاعون نشخوارکنندگان کوچک، محیط زیست