در تعریف صنایع‌دستی در ماده یک قانون حمایت از هنرمندان و استادکاران و فعالان صنایع‌دستی آمده است: «صنایع‌دستی ایران مجموعه‌ای از صنایع هنری و سنتی است که با محوریت خلاقیت، ذوق و زیباشناسی با بهره‌گیری از مواد اولیه قابل دسترس تولید می‌شود و فرایند ساخت و تولید محصول به‌صورت فردی یا گروهی، عمدتا با دست و با کمک ابزار مورد نیاز انجام می‌شود.» در شرایطی که تغییر سلیقه، به‌روز نشدن، گرانی هزینه‌های تولید و مواد اولیه موجب نابودی بسیاری از این هنرها شده و بسیاری از آن‌ها را هم در معرض فراموش قرار داده است، حذف معافیت مالیاتی، ضربۀ نهایی بر پیکر بی‌جان این حوزه است. طبق آمار وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی 16 رشته در این حوزه باززنده‌سازی‌ شده است که این اتفاق نه‌تنها این رشته‌ها که رشته‌های دیگر را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

انتقادها دربارۀ لایحۀ برنامۀ هفتم توسعه همچنان ادامه دارد؛ لایحه‌ای که به گفتۀ «مریم جلالی»، معاون صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، «نویدبخش رونق صنایع‌دستی است» و از نگاه فعالان و هنرمندان، نقطۀ پایانی بر همۀ امیدهای این بخش و پایانی بر فعالیت بسیاری از آن‌ها. حالا بعد از چند هفته نقد و نظر به‌ویژه دربارۀ حذف معافیت‌های مالیاتی در لایحۀ این برنامه، بیش از ۳۰۰ هنرمند و تولیدکنندۀ صنایع‌دستی در نامه‌ای از رئیس‌جمهوری درخواست کردند تحت قانون حمایت از هنرمندان صنایع‌دستی، آنان را از پرداخت مالیات معاف کند.
ماجرای حذف معافیت مالیاتی چیست؟
معافیت مالیاتی یکی از قوانین مالیاتی است که با استناد به آن برخی مشاغل با شرایط خاص از پرداخت مالیات معاف می‌شوند. این قانون شامل حال شاغلان صنایع‌دستی و فرش نیز می‌شود.
عضو هیأت مدیرۀ اتحادیۀ تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران دراین‌باره به «ایسنا» گفته است که حذف معافیت مالیاتی آسیب‌های جدی اجتماعی و اقتصادی به‌دنبال خواهد داشت و موجب می‌شود آخرین مشوق‌هایی که از منظر قانونی برای فعالان این حوزه در نظر گرفته شده است، از بین برود.

هنرمندان صنایع‌دستی امضا‌کنندۀ نامۀ خطاب به «ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهوری خواستار حذف بند مربوط به پرداخت مالیات مستقیم هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع‌دستی از برنامۀ هفتم توسعۀ کشور و اجرای کامل تمامی بندهای قانون حمایت از هنرمندان و استادکاران هستند

«مرتضی میری» نتیجۀ این حذف را تعطیلی کارگاه‌ها دانسته بود تا این اشتغال ارزان‌قیمت که توسط بخش خصوصی تأمین می‌شود و دولت ریالی بابت آن هزینه نمی‌کند، از بین برود.
به گفتۀ او، حذف معافیت مالیاتی موجب می‌شود شاغلان این حوزه که اغلب در روستا زندگی می‌کنند به شهرها مهاجرت کنند و به جمعیت حاشیه‌نشین شهری افزوده شود، ضمن اینکه دولت باید برای شغل هر یک از این افراد 500 میلیون تا یک میلیارد تومان هزینه کند و این عددی است که به‌نظر می‌رسد دولت نتواند پرداخت کند.
از نگاه عضو هیأت مدیرۀ اتحادیۀ تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران، حذف معافیت مالیاتی هنرمندان درواقع باعث افزایش هزینه‌های دولت می‌شود؛ درحالی‌که پولی که می‌خواهند از حذف معافیت مالیات اخذ کنند، بسیار کمتر از هزینه‌هایی است که برای ساختن اشتغال بر دولت تحمیل می‌شود.
او تأکید می‌کند در حال حاضر معافیت مالیاتی تنها مشوقی است که برای فعالان حوزۀ فرش و صنایع دستی برقرار مانده است و اگر این را هم بگیرند، بار مالی فعالیت در این حوزه سنگین می‌شود و تولید فرش و صنایع‌دستی عملاً توجیه اقتصادی نخواهد داشت.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی تهران: اهمیت حذف معافیت مالیاتی برای هنرمندان صنایع‌دستی به‌قدری زیاد بود که بقیه مشکلات کمتر دیده شد. پیگیری‌ها اما برای بازگشت معافیت مالیاتی همچنان ادامه دارد

هنرمندان در نامۀ خود چه گفتند؟
هنرمندان صنایع‌دستی امضا‌کنندۀ نامۀ خطاب به «ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهوری نوشته‌اند: «از جمله بندهای تأثیرگذار در اساسنامۀ وزارت میراث ‌فرهنگ، صنایع‌دستی و گردشگری، معافیت هنرمندان صنایع‌دستی از شمول پرداخت مالیات‌های مستقیم بود. این معافیت طی پنج‌دهۀ گذشته عاملی تأثیرگذار در روند تولید محسوب می‌شد. مضاف بر این، قانونگذار (مجلس شورای اسلامی) در سال 1396 با تصویب قانون حمایت از هنرمندان و استادکاران، بار دیگر بر معافیت هنرمندان حوزه صنایع‌دستی از پرداخت مالیات مستقیم صحه گذاشت. حالا باتوجه‌به افزایش نجومی قیمت مواد اولیه و هزینه‌ها از یک‌سو و کاهش توان خرید صنایع‌دستی از سوی مردم و از سوی دیگر، قطع بیمۀ هنرمندان و عدم برقراری بیمه برای بیش از ۴۵۰ هزار هنرمند دارای مجوز، حذف معافیت مالیاتی هنرمندان صنایع‌دستی تیر خلاص بر پیکر نحیف و بی‌جان صنایع‌دستی کشور با بیش از ۲ میلیون شاغل است.
بنابراین، ما فعالان حوزۀ صنایع‌دستی کشور با تدوین و امضای این نامه از دولت و مجلس درخواست داریم بند مربوط به پرداخت مالیات مستقیم هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع‌دستی از برنامۀ هفتم توسعه کشور حذف شود. همچنین خواستار اجرای کامل تمامی بندهای قانون حمایت از هنرمندان و استادکاران هستیم.»
مشکلات دیگر به حاشیه رفت
موضوع حذف معافیت مالیاتی برای هنرمندان صنایع‌دستی آنقدر جدی بود که سایر مشکلات به حاشیه رفت. پیش از این، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که از سوی «دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ» منتشر شده است، در قالب سلسله‌‌گزارش‌های کارشناسی با موضوع بررسی لایحۀ برنامۀ هفتم توسعه به حوزۀ میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی پرداخته بود؛ گزارشی که نشان می‌داد موضوع فقط حذف معافیت مالی نیست و در واقع، صنایع‌دستی در لایحۀ برنامۀ هفتم توسعه دیده نشده است. طبق گزارش مجلس شورای اسلامی در هفت بخش و ۱۱۷ ماده لایحۀ برنامۀ هفتم توسعه، فقط دو ماده یعنی ماده‌های ۸۲ و ۸۳ به حوزه‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مربوط است: «ماده ۸۲ لایحۀ برنامۀ هفتم توسعه به ارائۀ اهداف کمی اختصاص دارد و ماده ۸۳ شامل هشت بند در راستای توسعۀ گردشگری داخلی و جذب گردشگری خارجی و همچنین حفظ میراث‌فرهنگی کشور تدوین شده است. احکام ماده ۸۳ آن‌طور که گزارش‌ مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد به تفکیک ۷۰ درصد مربوط به حوزۀ گردشگری، ۳۰ درصد میراث‌فرهنگی و صفر درصد صنایع‌دستی است. حوزۀ صنایع‌دستی در این فصل فاقد حکم است، اما بررسی نشان می‌دهد حمایت از آن در جزء «۱» بند «الف» ماده شش فقط در قالب تکلیفی به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای تهیۀ برنامه کمی به تفکیک وزارتخانه‌ها برای ایجاد و توسعۀ کسب‌وکارهای خرد خانگی، کارگاه‌های خرد و کوچک، و بند «خ» ماده ۴۸ دربارۀ امکان ایجاد مجتمع‌های صنایع‌دستی در داخل حریم شهری مطرح شده است.»
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان دراین‌باره به «پیام ما» گفته بود تاکنون به‌جز معافیت مالیاتی هیچ مزیتی به هنرمندان صنایع‌دستی داده نشده بود که آن هم طبق این لایحه طی چند سال حذف می‌شود. به گفتۀ «مریم حاجی ابراهیمی»، در لایحۀ برنامۀ هفتم توسعه عملاً صنایع‌دستی دیده نشده است و فقط این حوزه‌ را ضعیف‌تر از قبل می‌کند.
«خاطره استادرضایی»، مدیرعامل و عضو هیأت مدیرۀ اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی تهران، نیز تأکید کرده بود لایحۀ برنامۀ هفتم در حوزۀ زنان و کسب‌وکارهاشان، صنایع‌دستی و همچنین مشاغل خانگی دچار نقص ویژه است و نه‌تنها، حمایتی که انتظار می‌رفت دیده نشد،‌ بلکه حتی مشوق‌های موجود هم حذف شده.
در انتظار پاسخ مجلس
در هفته‌های اخیر نشست‌های متعددی دربارۀ نواقص لایحۀ برنامۀ هفتم توسعه برگزار شده است؛ نشست‌هایی دربارۀ همۀ بخش‌ها و نهادهای مرتبط. فعالان صنایع‌دستی هم بیکار ننشسته‌اند و آن‌طور که مدیرعامل و عضو هیأت مدیرۀ اتحادیۀ تعاونی‌های صنایع‌دستی تهران به «پیام ما» می‌گوید این نشست‌ها و پیگیری‌ها همچنان ادامه دارد.
اما استادرضایی با اشاره به نامۀ هنرمندان صنایع‌دستی به رئیس‌جمهوری تصریح می‌کند که اهمیت حذف معافیت مالیاتی به‌قدری زیاد بود که بقیه مشکلات کمتر دیده شد.
او توضیح می‌دهد: «پیگری ما به‌ویژه در حوزۀ معافیت مالیاتی بود ‌که در لایحه حذف شده است و متن لایحه بر دریافت مالیات مستقیم تأکید می‌کند. حذف معافیت مالیاتی یک ضربۀ بزرگ به حوزۀ صنایع‌دستی است و تولید را نابود می‌کند و به‌هیچ عنوان به‌نفع جامعه نیست.»
به گفتۀ استادرضایی، دلیل تأکید و توجه بر موضوع مالیات این است که بیشتر کار جامعۀ هدف صنایع‌دستی بر پرداخت‌های خرد می‌چرخد و جریمه‌های مالیاتی بر آنها تأثیرگذار است.
او تأکید می‌کند انتقادها وارد سیستم پیگیری مجلس شورای اسلامی شده است و فعالان این حوزه در حال حاضر در انتظار پاسخ نمایندگان هستند.
**
معاون صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چندی پیش گفته بود که در برنامۀ ششم حرفی از صنایع‌دستی نیست، اما به یمن توجه مقام معظم رهبری در برنامۀ هفتم فصل جداگانه‌ای به صنایع‌دستی اختصاص پیدا کرد. مشخص نیست آنچه «مریم جلالی» می‌گوید در کدام‌یک از بخش‌های لایحه گنجانده شده، اما آنچه از متن لایحه مشخص است و آن‌طور که فعالان این حوزه می‌گویند صنایع‌دستی با تصویب و اجرای لایحۀ برنامه هفتم توسعه از بین خواهد رفت.