آتش‌سوزی، چرای دام، قاچاق چوب‌، آفات و غیره هرکدام تهدیدی برای جنگل‌های ایران هستند‌. اگر به آنها «تغییراقلیم» را هم بیفزاییم، شرایط دشوار عرصه‌های طبیعی و جنگل‌های ایران بهتر درک می‌شود. برای مقابله با این وضعیت سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری تصمیم به کاشت یک میلیارد نهال گرفته است. گزینه‌ای که به نظر آنها می‌تواند بخشی از تعهدات ایران برای کاهش گازهای گلخانه‌ای را عملی کند و باعث «ترسیب کربن» شود. این درحالی‌است که کارشناسانی مانند «مظفر شیروانی» مشاور بین‌المللی جنگل و محیط زیست معتقدند احیای جنگل‌ها گزینه‌ای مطلوب‌تر و کاراتر خواهد بود، ضمن آنکه بایستی به تهدیدهایی مانند چرای دام به‌سرعت رسیدگی شود.

تغییراقلیم چه اثری بر عرصه‌های طبیعی دارد؟
تغییراقلیم پدیده‌ای است که با صنعتی‌شدن جوامع و استفادۀ گسترده از مواد فسیلی شروع و منجر به افزایش گازهایی تحت عنوان گاز‌های گلخانه‌ای شده است. افزایش حجم این گازها در اتمسفر از یک‌طرف باعث ذوب‌شدن یخچال‌های طبیعی، بالاآمدن سطح آب دریا‌ها، باران‌های غیرفصلی در محل‌های نامناسب و متعاقب آن سیلاب‌های ویران‌کننده، فرسایش شدید خاک، پرشدن سدها می‌شود و از طرف دیگر خشکسالی‌های بلندمدت، تضعیف درختان جنگلی، طغیان آفات، امراض و نابودی محصولات کشاورزی و آتش‌سوزی‌های پراکنده را به‌همراه دارد.
آیا شدت این تغییر در کشورهای مختلف مشابه است؟ و راهکار مقابله با آن چیست؟
تغییراقلیم در تمام نقاط جهان یکسان نیست. کشور‌هایی که در شرایط آب‌وهوایی مناسب قرار دارند، کمتر آسیب می‌پذیرند و کشور‌هایی که در آب‌وهوای نامناسب خشک و نیمه‌خشک قرار دارند و پوشش گیاهی در آنها به تدریج از بین رفته است، بیشترین آسیب‌ها را متحمل می‌شوند. جامعۀ جهانی باتوجه‌به اتخاذ تدابیر مختلف در مورد کم‌کردن اثرات تخریبی تغییراقلیم،‌ به این نتیجه رسیده است که یکی از مهمترین گزینه‌ها به‌منظور کاهش افزایش درجه حرارت کره زمین، توسعه و احیای جنگل‌ها است. در این مورد اقدامات گسترده‌ای به‌ویژه در کشور‌های مختلف اروپایی، آفریقایی، ‌آسیایی و امریکا و استرالیا به عمل آمده است. جهانیان به این امر واقف شده‌اند که توسعۀ جنگل‌ها اثربخش‌پذیرترین گزینۀ بیولوژی در مورد کم‌کردن میزان «انیدرید کربنیک» هوا و «ترسیب کربن» است. جنگل‌ها به‌منظور فعالیت‌های فتوسنتزی خود نیاز فوری به انیدرید کربنیک دارند. هرچه جنگل‌ها سالم‌تر و جوان‌تر باشند و میزان رشد سالانۀ آنها بیشتر باشد، به همان نسبت هم میزان جذب انیدرید کربنیک هوا در آنها بیشتر است.
برای مقابله با تغییراقلیم سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری تصمیم به کاشت یک میلیارد نهال گرفته است؟
کشور ایران به‌رغم قوانین محدودکنندۀ دخالت در مدیریت جنگل تحت عنوان «استراحت جنگل» به این واقعیت مهم پی برده است که برون‌رفت از وضعیت اسفناک کنونی تغییراقلیم ‌و تأمین نیازمندی‌های غذایی کشور منوط به دخالت در جنگل‌ها به‌منظور توسعه و احیای آنها است. درک درست از نقش اساسی و اهمیت جنگل‌ها توأم با انجام تعهدات بین‌المللی، موجب اتخاذ تصمیم کشت یک میلیارد نهال در چهار سال آینده شده است. در این رابطه بیش از 60 بخش مهم دولتی و غیردولتی نیز موظف یا داوطلب به همکاری گسترده با سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور شده‌اند.

مشاور بین‌المللی جنگل و محیط زیست: سازمان منابع‌طبیعی کشور به‌عنوان متولی این منابع موظف است باتوجه‌به نیاز مبرمی‌ که به احیای این منابع وجود دارد اقدامات ضروری را در این زمینه انجام دهد

این اقدام می‌تواند وضعیت ما را در این زمینه بهبود دهد؟
موضوع نهال‌کاری گرچه به نوبۀ خود کار ارزنده‌ای است، اما یک کار زیر بنایی محسوب نمی‌شود. نهال‌های کاشته‌شده در شرایط آب‌وهوایی خشک و نیمه‌خشک کشور نیاز به آبیاری و مراقبت‌های شدید دارند که اجرایی‌کردن آنها در وضعیت کنونی کشور امری دشوار و هزینه‌بر است. شرط لازم به‌منظور رشد دائمی‌ و بدون آبیاری نهال‌های کاشته‌شده، فراهم‌کردن بسترهای مناسب رشدی است. این بسترها تنها از طریق توسعه و احیای بیش از 14 میلیون هکتار جنگل‌های طبیعی کشور میسر است. گسترش و احیای این منابع جنگلی می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن متوسط درجه حرارت مناطق مختلف کشور را به پایین‌ترین سطح ممکن کاهش و میزان بارندگی سالانه را افزایش دهند و بستر‌های مناسبی را برای نهال‌کاری فراهم کنند. در این راستا، ضمن آنکه توجه مقامات مسئول کشور پس از گذشت مدت زمانی طولانی به امر جنگل‌کاری قابل تقدیر است، اما بایستی سازمان منابع‌طبیعی از این شرایط به‌وجودآمده استفادۀ مبسوطی به عمل آورد و هرچه سریع‌تر پیشنهاد اصلاح قوانینی را که مانع دخالت جنگلبانان به داخل عرصه‌های جنگلی است، در دولت مطرح و در مجلس به تصویب برساند. حفظ جنگل‌ها می‌تواند سرنوشت بحران‌زده و به حال خود رهاشدۀ جنگل‌ها و محیط زیست کشور را از قعر وضعیت اسفناک کنونی نجات دهد، خشکسالی را از میان بردارد و تغییرات اساسی در شرایط آب‌وهوایی کشور را سبب شود.
در این زمینه برنامۀ هفتم چه جایگاهی دارد؟
برنامۀ هفتم توسعۀ کشور در دست بررسی و تصویب در مجلس است. این فرصت ارزنده‌ای است که تدابیر قانونی صحیحی وضع و از جمله به‌منظور خروج بدون قید و شرط دام به‌عنوان مهمترین عامل تخریب جنگل تصمیم جدی گرفته شود. خروج دام از عرصه‌های جنگلی باعث تحول عظیمی ‌در وضعیت کنونی بیش از 70% جنگل‌های تخریبی کشور می‌شود و انجام آن تنها از مجرای تصویب قانون مناسب، قابل اجرا است. راهی که اکثر کشور‌های مترقی جهان طی کرده و موفق شده‌اند، ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. بررسی‌های تاریخی و طبیعی نشان می‌دهند که کشور ایران در ادوار گذشته هرگز سرزمین خشک و بی‌آب‌وعلف نبوده است. استفاده‌های نابخردانه کشاورزی و دامپروری وضعیت را به‌سمت‌و‌سوی کنونی سوق داده است. ازاین‌رو، برگشت به شرایط اولیۀ جوامع گیاهی امری زمان‌بر ولی ضروری و حیاتی است.
وظیفۀ سازمان منابع‌طبیعی چگونه تعریف می‌شود؟
سازمان منابع‌طبیعی کشور به‌عنوان متولی این منابع موظف است باتوجه‌به نیاز مبرمی‌ که به احیای این منابع وجود دارد، اقدامات ضروری را در این زمینه انجام دهد. مسئولان سازمان نباید فراموش کنند که در این راه تنها دولت، پشتیبان اهداف آنها نیست بلکه جامعه جهانی و تمامی افرادی که به عواقب فاجعه‌بار و جبران‌ناپذیر افزایش تغییرات اقلیمی‌ واقف هستند، تلاش بی‌دریغ خود را در همکاری با سازمان مدنظر قرار داده‌اند. اکثر قریب‌به‌اتفاق کشور‌های جهان، متعهد به اقدامات لازم به‌منظور کم‌کردن گاز‌های گلخانه‌ای هستند. در این مورد برخی از آنها اقدامات چشمگیری را هم در این زمینه انجام داده‌اند. تلاش لازم به‌منظور فاصله‌گرفتن از مصرف مواد فسیلی و رفتن به‌سمت انرژی‌های مفید، بخش دیگری از فعالیت‌های جامعۀ جهانی است. در این میان کشور‌هایی که اقتصاد تک‌محصولی آنها به نفت و محصولات کشاورزی وابسته است، با مشکلات متعدد مواجه هستند. کشور ایران در زمرۀ یکی از این کشور‌ها است که با بیشترین مشکلات ناشی از تغییراقلیم ‌مواجه است. اقتصاد وابسته به نفت و صنایع نفتی از یک طرف و از طرف دیگر سیاست خودکفایی کشور از طریق توسعۀ کشاورزی مشکلات زیادی را برای کشور فراهم آورده است. برای برون‌رفت از وضعیت کنونی لازم است به پتانسیل‌های موجود در کشور توجه ضروری شود. ایران کشوری است کوهستانی با آب‌وهوای متنوع. وضعیت توپوگرافی موجود زمینه‌های مناسبی را به‌منظور گسترش جنگل‌ها فراهم کرده است. بااستفاده از این امکانات طبیعی و به‌کارگرفتن دانش پیشرفتۀ جنگل‌شناسی می‌توان زمینه‌های توسعۀ هرچه بیشتر جنگل‌های طبیعی را فراهم کرد. توسعۀ جنگل‌های طبیعی نیازی به جنگل‌کاری و عملیات فیزیکی هزینه‌بر ندارد. گونه‌های مستقرشده از زادآوری طبیعی، توانایی سازگاری با شرایط محیطی را دارا هستند و قادرند خود را کاملاً با تغییرات محیطی مطابقت دهند.
احیا و توسع‌ جنگل‌ها کاری هزینه‌بر است، این هزینه‌ها از کجا و چگونه باید تأمین شوند؟
نخست باید دید علل تغییراقلیم که منجر به افزایش گازهای گلخانه‌ای می‌شود، کدامند. همان‌طور که می‌دانید مهمترین عامل افزایش این گازها نخست مصرف سوخت‌های فسیلی است که از سوخت آنها گاز انیدرید کربنیک در هوا متصاعد می‌شود. بیشترین مصرف‌کنندگان این مواد و عامل اصلی افزایش این گاز در کشور، صنایع سنگین و سبک هستند. این صنایع به‌عنوان تولیدکنندگان عمده این گاز باید هزینۀ خساراتی را که به‌وجود آورده‌اند، بپردازند. این وظیفه نباید تنها به کاشتن چندین نهال در اطراف این کارخانه‌ها محدود شود، بلکه بخش عمده‌ای از هزینۀ احیای جنگل‌ها که رشد درختان آنها می‌تواند مقدار این گاز را در هوا کم کند، باید از جانب بخش صنعت تأمین شود. دومین تولیدکنندۀ مهم گازهای گلخانه‌ای فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری است که باعث افزایش بیش از حد گاز متان و دی اکسید ازت می‌شود، در این بخش نیز باید تغییرات اساسی در سیاست کشاورزی به عمل آید و قسمت دیگری از هزینه‌های احیای جنگل‌ها را بخش کشاورزی تقبل کنند. سومین امکان موجود به‌منظور تأمین هزینه‌های احیای جنگل‌ها را می‌توان از طریق ارگان‌ها و بانک‌های بین‌المللی به‌عنوان کمک‌های بلاعوض و یا قرض‌های بلندمدت با بهرۀ ناچیز تأمین کرد و باید از این فرصت موجود در سطح جهانی حداکثر استفاده شود. یکی دیگر از منابع تولید‌کنندۀ هزینه‌ها خود دولت است که با سرمایه‌گذاری در این منابع تولیدی، در کوتاه و یا بلندمدت از آنها بهره‌مند می‌شود. به هرجهت اکنون که اهمیت این جنگل‌ها به‌منظور فراهم‌کردن زمینۀ اسکان و زندگی بهتر در عرصه‌های مختلف کشور محرز شده است، نباید فرصت مناسب به‌هیچ‌رو از دست برود.
و اگر همچنان روی نهال‌کاری تکیه داشته باشیم، چه خواهد شد؟
توجه‌نکردن به جنگل به‌عنوان یکی از مهمترین منابع زیربنایی کشور و واگذارکردن سرنوشت آنها به حال خود موجب ضعیف‌شدن بیشتر این منابع و آسیب‌پذیری شدید آنها در مقابل حملۀ آفات و عوامل بیماری‌زا است. اتفاقی که در سال‌های اخیر به دفعات متعدد تکرار شده است. جنگل‌ها باتوجه‌به انتظاراتی که در مقابل تغییراقلیم ‌از آنها می‌رود، نیاز شدید به احیا و دخالت‌های پرورشی دارند. درمان آنها بخش مهمی ‌از اولویت‌ها و وظایف ارگان‌های مسئول و در صدر آنها سازمان منابع‌طبیعی کشور است. برخی اساتید دانشکده‌های منابع‌طبیعی کشور همراه با سایر دیگر متخصصین و کارشناسان که وظیفۀ دفاع از حقوق طبیعی این جنگل‌های در حال نابودی را به‌عهده دارند، علیرغم انتظار عمومی، آسودگی به گوشۀ عزلت نشستن را برگزیده و فراموش کرده‌اند که امروز جهانیان منتظر اقدامات آنها در مورد احیا و توسعۀ جنگل‌ها هستند. در این شرایط بحرانی که بر جهان و به‌ویژه در کشور باتوجه‌به افزایش بی‌سابقۀ گرم‌شدن هوا چیره شده است، لازم است این گروه از بی‌تفاوتی نسبت به سرنوشت این منابع دوری گزینند و نسبت به مهمترین وظیفه‌ای که جامعه برعهدۀ آنها محول کرده است، احساس مسئولیت بیشتری داشته باشند. هرگونه بی‌تفاوتی و تعلل در امر احیا و پرورش جنگل منجر به افزایش سریعتر درجه حرارت هوا، طولانی‌تر شدن مدت زمان دوره‌های خشکسالی می‌شود که نتایج فاجعه‌بار آن دامنگیر همۀ آحاد انسانی، حیوانی و گیاهی می‌شود.