«بندر کُنگ»، شهری تاریخی در هرمزگان است که قرار بود ثبت جهانی شود؛ یکی از شهرهای بخش مرکزی شهرستان بندر لنگه در استان هرمزگان که در دوران صفویه یکی از مراکز مهم دولت پرتغال بود و در زمانی‌که پرتغالی‌ها بر خلیج‌فارس و منطقه تسلط داشتند، لنگرگاه و قلعۀ بزرگی داشت که حالا بقایای آن باقی مانده است. شهری که این روزها اقدامات غیرقانونی در جریان است تا نتواند پیشینۀ خود را حفظ کند؛ جاده‌کشی در بافت تاریخی و ساخت پارک بانوان در سایت اکتشاف.

۵۸ هکتار از بافت تاریخی «بندر کُنگ» که تقریباً یک دوازدهم از مساحت کل شهر را شامل می‌شود، در سال 1381 در فهرست آثار ملی ثبت شد. اما درست شش سال بعد و در سال 1387 طرح تفصیلی‌ای برای شهر آماده شد؛ طرحی که با اجرای آن 12 خانۀ ارزشمند تاریخی در بافت تاریخی برای جاده‌کشی تخریب می‌شد. گرچه این طرح چند سال بعد، لغو و طرحی دیگر جایگزین آن شد، اما گویی مسئولان جدید این بندر قصد دارند بار دیگر سراغ همان طرح تفصیلی بایکوت‌شده بروند. آن‌طور که «مرتضی نیک‌نهاد» فیلم‌ساز بندرعباسی در توییت خود به این موضوع اشاره کرد و نوشت: «دو خبر بسیار بد از #بندر_کنگ شنیدم که باید فوراً جلوی اون گرفته شه، شهرداری بندر کنگ تصمیم داره بخشی از بافت تاریخی کنگ رو به بهانۀ احداث خیابان تخریب کنه، و خبر دوم ساختن پارک بانوان بر روی سایت اکتشاف بناهای بازمانده از دورۀ پرتغالی‌هاست.»

«ایوب زارعی» شهردار پیشین بندر: همۀ بازگشایی‌های مورد نیاز و قابل انجام در بافت تاریخی طبق طرح جامع و تفصیلی انجام شده است. در حال حاضر بازگشایی و تعریض جدید طبق طرح تفصیلی امکانپذیر نیست و اگر شهرداری چنین برنامه‌ای داشته باشد،‌ خلاف قانون است

گلایۀ شهروندان
فیلم‌ساز و عکاس اهل بندرعباس که خود را علاقمند به «بندر کُنگ» معرفی می‌کند دربارۀ توییتی که منتشر کرده است، به «پیام ما» می‌گوید: «من اهل کُنگ نیستم، اما به‌دلیل علاقۀ شخصی، عکاسی و فیلم‌سازی، زیاد به این منطقه می‌روم و تحولات آن در سال‌های مختلف را به چشم دیده‌ام. در سفر آخری که سه چهار روز پیش به این شهر داشتم، متوجه شدم اهالی از دو موضوع ناراحتند و دوست داشتند صدایشان شنیده شود. یکی ساخت پارک در محوطۀ سایت اکتشاف بافت تاریخی و دیگر خیابان‌کشی در بافت تاریخی.»
به گفتۀ «مرتضی نیک‌نهاد»، سایت اکتشاف مربوط به کاوش‌ بناهای برجای‌مانده از دوران پرتغالی‌ها بود که در سال‌های گذشته خریداری شد. گویا شهردار جدید و شورای شهر، این محوطه را دیوارکشی کرده‌اند و قصد دارند آن را به پارک بانوان تبدیل کنند.»
به گفۀ او، این زمین در سال‌های قبل برای ایجاد سایت خریداری شد و به‌دلیل اینکه محوطۀ تاریخی بندر وسیع‌تر بود، بعدها یک زمین دیگری هم خریداری و به آن اضافه و تبدیل به یک سایت بزرگ برای کاوش منطقه شد و حالا قرار است محوطۀ سایتی که هنوز مطالعاتش به پایان نرسیده به پارک بانوان تبدیل شود.

مدیرکل میراث‌فرهنگی هرمزگان: شهرداری بندر کنگ بدون توجه به مقررات و دستورکارهای حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی اقدام به صدور مجوز فعالیت ساخت‌وساز کرده که در همین راستا مکاتبه‌هایی با شهرداری کنگ برای توقف فعالیت‌ها انجام شده است و پیگیری این موضوع از طریق مراجع قانونی در دستور کار میراث‌فرهنگی هرمزگان قرار دارد

در تصاویر منتشرشده به‌خوبی مشخص است که این منطقه دیوارکشی شده و حتی مراسمی هم برای آغاز عملیات عمرانی این پارک برگزار شده است. آن‌طور که محلی‌ها می‌گویند اعتراض‌هایشان دراین‌باره همیشه با تهدید غیرمستقیم شورای شهر و شهرداری مواجه شده است.
نیک‌نهاد موضوع دوم نگرانی کُنگی‌ها را تخریب بخشی از بافت تاریخی و خیابان‌کشی می‌داند و توضیح می‌دهد:‌ «بهانۀ مسئولان دراین‌باره این است که اگر در بافت تاریخی کسی حالش بد بود چطور آمبولانس در این منطقه تردد کند. در سراسر بافت‌های تاریخی جهان فکر دیگری برای این مشکل می‌شود، نه اینکه بافت تاریخی از بین برود.»
استناد به طرح بایکوت‌شده
کُنگی‌ها البته به‌صورت کلی هم از شهرداری و شورای شهر فعلی رضایت ندارند و معتقدند نه تنها در مسئلۀ بافت تاریخی که حتی در امور شهری چون جمع‌آوری زباله هم کار خود را به‌درستی انجام نمی‌دهند و کوچه‌ها و معابر پر از زباله‌ است.
«حسان قربان»، از اهالی و فعال گردشگری هم این موضوع را تأیید می‌کند. او ماجرای اعتراض مردم به ساخت پارک بانوان را مربوط به یک سال گذشته می‌داند، اما به «پیام ما» توضیح می‌دهد که هیچ‌وقت اعتراض مردم به این اندازه رسانه‌ای نشده بود.
او با بیان اینکه طرح تفصیلی «بندر کُنگ» در سال 1387 تصویب شده بود، می‌گوید:‌ «با پیگیری‌های فعالان میراث‌فرهنگی و برخی مسئولان دلسوز، طرح قبلی لغو و یک طرح تفصیلی ویژه جایگزین آن شد که بافت تاریخی را حفظ می‌کرد. در دورۀ جدید شورای شهر و شهرداری اما زمزمه‌هایی مطرح شده است که طرح جدید تفصیلی تأییدیۀ نهایی ندارد و ازاین‌رو، شهرداری طبق طرح بایکوت‌شدۀ قبلی قصد دارد در این بافت جاده‌کشی کند. آن‌ها هیچ‌وقت دراین‌باره اظهارنظر نکرد‌ه‌اند و فقط حرف و حدیث‌هایی به بیرون درز پیدا می‌کند.»
آن‌طور که قربان توضیح می‌دهد، موضوع پارک بانوان هم طی یک‌سال اخیر مطرح شده و کارهایش در حال انجام است و حتی کلنگ‌زنی این پارک با حضور تیم شهرداری و شورای شهر اتفاق افتاده است.
پیگیری وزارتخانه
«ملامحمد» از اهالی بندر به «پیام ما» می‌گوید که گویا با پیگیری‌های وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قرار است ساخت پارک و جاده‌کشی لغو شود. او «ایوب زارعی» را به ما معرفی می‌کند که پیش‌تر شهردار بندر بود و حالا به‌عنوان مدیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سازمان منطقۀ آزاد قشم فعالیت می‌کند.
زارعی همان شهرداری است که به گفتۀ اهالی پیگیری ثبت ملی بافت تاریخی بوده و طرح تفصیلی جدید در دوره‌اش تدوین شده. او با بیان اینکه همۀ بازگشایی‌های مورد نیاز و قابل انجام در بافت تاریخی طبق طرح جامع و تفصیلی انجام شده است به «پیام ما» می‌گوید: «در حال حاضر بازگشایی و تعریض جدید طبق طرح تفصیلی امکانپذیر نیست و اگر شهرداری چنین برنامه‌ای داشته باشد،‌ خلاف قانون است.»
او دربارۀ جاده‌کشی و احداث پارک بانوان، حرف «ملامحمد» را تأیید می‌کند که وزارتخانه از نظر حقوقی قرار بوده جلوی چنین اتفاقی را بگیرد.
زارعی از اینکه پیگیری حقوقی وزارتخانه به کجا رسیده،‌ اطلاعی ندارد، اما معتقد است بافت تاریخی «بندر کُنگ» نیاز به رسیدگی بیشتری دارد؛ درحالی‌که سایت‌های آن تعطیل هستند و گویی شهرداری فقط جمع‌آوری پسماند را وظیفۀ خود می‌داند.
تخلف شهرداری
مدیرکل میراث‌فرهنگی هرمزگان در واکنش به اخبار منتشرشده دربارۀ «بندر کُنگ» کار شهرداری بندر را غیرقانونی می‌داند و می‌گوید:‌ «شهرداری بندر به‌تازگی اقدام به تعریض معبر و ایجاد پارک بانوان در بافت تاریخی این منطقه کرده که بدون استعلام و هماهنگی با این اداره‌کل بوده و مکاتبه‌ها برای توقف این فعالیت‌ها انجام شده است.»
به گفتۀ «محمد محسنی»، مسئولان محلی شهرستان بندرلنگه به تصور اینکه شهرداری کنگ اقدامات و استعلامات قانونی را در ساخت‌وسازها انجام داده است، براساس حسن اعتماد اداری بین‌دستگاهی، بعضاً در مراسم‌های شهرداری همراهی کرده‌اند.
او توضیح می‌دهد: «بی‌توجهی و کم‌دقتی در رعایت الزامات از سوی شهرداری کنگ در سال ۱۴۰۱ رخ داده است که این روند به اطلاع معاون عمرانی و مدیرکل شهر و روستای استانداری هرمزگان رسانده شد و متعاقب آن مدیران یادشده تذکرهای لازم را به شهردار و مسئولان شهری این شهر تاریخی دادند، اما بی‌توجهی شهردار کنگ به موضوع، به اقدام‌های اخیر منجر شده است. شهرداری بندر کنگ بدون توجه به مقررات و دستورکارهای حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی اقدام به صدور مجوز فعالیت ساخت‌وساز کرده که در همین راستا مکاتبه‌هایی با شهرداری کنگ برای توقف فعالیت‌ها انجام شده است و پیگیری این موضوع از طریق مراجع قانونی در دستور کار میراث‌فرهنگی هرمزگان قرار دارد.»
به گفتۀ او، هرگونه ساخت‌وساز در بافت تاریخی «بندر کُنگ» که موجب تغییر یا تأثیر در معماری بافت و معابر شود باید با هماهنگی و نظر کارشناسی این اداره‌کل باشد، اما متأسفانه فعالیت‌های ساخت‌وساز در بافت تاریخی کنگ بدون مجوز و نظر کارشناسی این اداره بوده است.
محسنی می‌گوید: «شهرداری بندرکنگ دفتر بافت تاریخی این شهر تاریخی را تعطیل کرده است، اما براساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، شهرداری‌های دارای بافت تاریخی باید نسبت به تأسیس دفتر بافت و استخدام نیروی متخصص برای حفاظت از بافت تاریخی اقدام کنند.»
**
پیگیری «پیام ما» از فرمانداری و شهرداری برای بررسی بیشتر این موضوع بی‌نتیجه ماند. «بندر کُنگ» یک شهر تاریخی است و از قدیمی‌ترین بندرهای ایران محسوب می‌شود و تخلف آشکار شهرداری که مسئولان استان هم آن را تأیید می‌کنند، هویت این شهر را در معرض خطر قرار داده است. شنیده‌های محلی‌ها نشان می‌دهد احتمال برکناری شهردار وجود دارد،‌ اما نگرانی شهروندان این است که برکناری شهردار نمی‌تواند ضامن بقای هویت شهر باشد و باید فکری جدی دراین‌باره کرد.