از دو روز پیش، ماشین‌های حمل زباله اجازه رفتن به دل جنگل‌های سراوان را نداشته‌اند. مقابل این ماشین‌ها اما نه فرمانداری، نه استانداری و نه شهرداری ایستادگی کرده، باز هم مردم بودند که بار دیگر خونشان به جوش آمده و نمی‌گذارند هیچ ماشین حمل زباله‌ای برای تخلیه برود. سراوان هنوز غرق در زباله است و با وجود آنکه سال 98 قرار بود وضعیت این منطقه ساماندهی شود و دیگر خبری از ماشین‌های حمل زباله به سمت جنگل نباشد، اما آنطور که محلی‌ها می‌گویند تابلوی روزشماری که آبان 98 را برای ساماندهی نشان می‌داد، برداشته شد و بعد هم در اتفاقی عجیب پایان سال 1401 برای رفع این معضل اعلام شد. انتخاب این زمان هم بنا به گفته محلی‌ها محصول روابطی بود که شورای قبلی روستای سراوان با مسئولان استانی برقرار کرد و در عوض دریافت امتیازاتی، ساماندهی زباله‌های سراوان به تاخیر انداخته شد. حالا محلی‌ها دو روز است که مقابل ماشین‌های حمل زباله به صورت شیفتی نگهبانی می‌دهند و می‌گویند «از وعده و وعید خسته شده‌اند.»

سال 1396 بود که اعتراضات گسترده اهالی سراوان و سایر روستاهای اطراف عاملی شد تا مصوبه‌ای میان شورای تامین استان و مردم سراوان تصویب شود و فرماندار طی ۱۱ بند به روستاییان قول داد تا کارهایی در طول دو‌ سال برای روستا انجام دهد. آبان ماه سال 98 پایان این زمان بود. همان سال تابلوی روزشمار در منطقه نصب شد و با آنکه هیچکدام از مصوبات شورای تامین استان طی سال‌های 96 تا 98 عملیاتی نشده بود اما همچنان محلی‌ها امیدوار بودند این روزشمار اثری داشته باشد. آبان ماه سال 98 به پایان رسید و اهالی سراوان بار دیگر تجمع کردند. اما در نهایت پاسخی نگرفتند. حالا بعد از گذشت بیش از دو سال همچنان کوه زباله که حالا به صد متر می‌رسد جنگل‌های سراوان را نابود می‌کند و اثرات ناشی از آن و شیرابه‌هایش از رشت گذشته و تالاب انزلی را هم درگیر کرده است.
یکی از مواردی که محلی‌ها بر آن تاکید داشتند، نیامدن ماشین‌های حمل زباله از دیگر شهرستان‌های استان به منطقه بود؛ اما این اتفاق هم نیفتاد و عاملی شد تا در روزهای اخیر بار دیگر صدای سراوانی‌ها بلند شود. ماجرای تجمع جدید و اجازه ندادن به ماشین‌های حمل زباله برای رفتن به دل جنگل از 19 فروردین شروع شد. زمانی که یکی از محلی‌ها به ماشینی برخورد که از تالش زباله‌ها را به آنجا آورده بود. بعد از آن بود که باز هم فعالان دست به کار شدند. مرتضی یکی از آنهاست. او در سال‌های اخیر بارها برای گرفتن حق زندگی سراوانی‌ها و جنگل‌ و آب و خاک مورد بازخواست قرار گرفته و حالا می‌گوید بعد از بستن جاده بار دیگر تهدید شده‌اند. «اینها مهم نیست. ما اینجا به دنیا آمده‌ایم. دلمان برای این خاک می‌سوزد. به ما می‌گویند آشغال را به خانه‌ات می‌آوریم اما تو ساکت باش. به ما می‌گویند بروید. تجمع نکنید. کجا برویم؟»
از یک سال گذشته ماجرای آمدن زباله‌های کل استان به سراوان شروع شده اما مردم رمقشان برای مقابله کم بود و آنطور که مرتضی می‌گوید شیوع کرونا و مشکلات دیگر زندگی مردم را بیش از پیش خسته کرده بود. «زمستان سال قبل بود که هیئت دولت سفری به منطقه داشت. در همین سایت زباله سراوان جلسه برگزار کردند. وزیر کشور آمد و مسئولان ارشد استانی را ملزم کرد و فرصت یک ماهه‌ای برای حل معضل داد اما باز هم هیچ. ما خوشحال بودیم که مقام ارشد کشور وارد ماجرا شده و حتما نتیجه خواهیم گرفت. اما چطور ممکن است هیچ اتفاقی نیفتد؟ چه کسانی پشت این ماجرا هستند و نمی‌گذارند این اتفاق عملی شود؟»
آنها شکایت هم کرده‌اند. پارسال نامه‌ای با امضای بیش از هزار نفر از محلی‌ها خطاب به رئیس قوه قضائیه که آن زمان ابراهیم رئیسی بود نوشتند و بعد هم در کارزاری بیش از 6 هزار نفر از آنها حمایت کردند. «اما هنوز هم پاسخی از آن نامه نگرفتیم و منتظر رای دیوان عدالت اداری هستیم. ما گفتیم روزانه 1200 تا 1300 تُن زباله به سراوان می‌آید و مردم از وعده و وعید خسته شده‌اند.»
ماشین‌های حمل زباله متفرق شدند
مردان در دو روز گذشته به صورت شیفتی نگهبانی داده‌اند. ساعت‌های اول که راه را بر ماشین‌های حمل زباله بستند، ماشین‌ها پشت هم ماندند اما بعد از چند ساعت آنطور که یکی دیگر از حاضران در منطقه می‌گوید ماشین‌ها متفرق شدند. او نمی‌خواهد نامش در این گزارش بیاید و تاکید می‌کند که این بار دیگر با وجود تهدیدهای مدام نمی‌گذارند زباله‌ها به جنگل برسد. «برای جلوگیری از درگیری یا تجمع و یا هر چیز دیگر، خیلی سریع ماشین‌ها متفرق شدند اما ما متفرق نمی‌شویم.» آنها برای اینکه مانند گذشته همراهی اهالی سراوان و دیگر روستاها را جلب کنند اجازه عبور ماشین‌های حمل زباله خود سراوان را هم نمی‌دهند.
روستای سراوان از شرق با روستای قاضیان، از شمال با روستای دهبنه، از غرب با روستای جکلبندان و از جنوب با امامزاده ‌هاشم هم‌مرز است. روستای گلسرک و کچا هم از دیگر روستاهای کوچک منطقه است که همگی درگیر مشکلند؛ شالیزارهایشان خشکیده و درختان‌شان هم در این سال‌ها با شیرابه آب خورده شده و از بین رفته‌اند. وضعیت بهداشت و سلامت مردم منطقه هم سال‌هاست که وخیم است. «ماه قبل همسایه روبه‌رویی ما دخترش را برای عمل به تهران برد. دکتر گفته این مشکل فقط به خاطر زندگی در منطقه‌ای آلوده به وجود می‌آید.»
اما ماجرای به تاخیر افتادن رسیدگی به وضعیت سراوان هم عجیب است. محلی‌ها می‌گویند یکی از دلایل این اتفاق امکاناتی است که برخی از افراد دریافت کردند و در عوض کار را به تاخیر انداختند. آنها به تمدید مجوز «معدن شن و ماسه نگین سازه سراوان» اشاره می‌کنند؛ معدنی که مجوزش کوهی بوده و حالا و در تخلفی آشکار از بستر رودخانه سفیدرود برداشت می‌کند.
فعالیت معدن سراوان، «خیانت به مردم» است
«در مهر 98 که اواخر روزشمار رسیدگی به وضعیت سراوان بود، جلسه‌های متعددی برگزار شد. مسئولان بسیاری حاضر شدند و شورای روستای سراوان هم حاضر بود. در آن جلسه معاون عمرانی استاندار از محلی‌های حاضر در جلسه هم خواست در جلسات دیگر حاضر شوند اما شورا اجازه نداد و در نهایت بیش از دو سال رسیدگی به وضعیت سراوان را به تاخیر انداختند.» اینها جملات یکی از سراوانی‌های حاضر در جلسات دو سال قبل است. او هم نمی‌خواهد نامش در این گزارش بیاید. آنها در سال‌های گذشته تحت فشارهای مختلف بودند و حالا فقط می‌خواهند وضعیت زباله سامان بگیرد. «این توافق غیراخلاقی و بدون درنظر گرفتن خیر مردم سراوان بود. در عین حال تخلف محیط زیستی آشکاری از سوی معدن شن و ماسه نگین سازه سراوان در حال رخ دادن است. آنها بستر سفیدرود را می‌کَنند در حالی که مجوز فعالیتشان برداشت از کوه است. اما برای تمدید مجوز و تغییر کاربری اجازه دادند زباله‌ها هم در منطقه همچنان باقی بماند.»
او می‌گوید برداشت از بستر سفیدرود خیانت بزرگی به تمام مردم استان است و باید مقابل آن ایستاد اما گویا هیچ قدرتی نمی‌تواند چنین کاری انجام دهد. «هیئت دولت جدید در سال 1400 به گیلان آمد مصوبات عجیبی داشت. نمونه‌اش ساماندهی رودخانه‌های زرجوب و گوهررود رشت بود. اما اینها نمی‌گویند شیرابه‌های سراوان است که رودخانه را نابود کرده. منبع مشکل را نمی‌بینند و فقط با دریافت اعتباراتی کار را سمبل می‌کنند. اگر مشکل سراوان حل شود. مشکل زرجوب و گوهررود و بسیاری از رودها حل می‌شود.»
آنطور که او می‌گوید اعتباراتی که در دولت قبل برای این سایت تامین شده به دلیل جانمایی نشدن مکان جدید خرج موارد دیگر شد. «به ما گفتند باید این پول را خرج کنیم. در غیر این صورت سوخت می‌شود. خبرهایی شنیدیم مبنی بر اینکه خرج پیاده‌روهای رشت شده است. اما دقیق نمی‌دانیم.»
خبری از مکان‌یابی سایت زباله نیست
همچنان مکان جدید برای انتقال سایت زباله سراوان طراحی نشده و هنور خبری از زباله‌سوز نیست. مسعود عباس‌نژاد، عضو شورای شهر رشت هم به «پیام‌ما» می‌گوید: «مردم باید صبور باشند. وزیر کشور به منطقه آمده و قول تامین اعتبار در سال پیش رو داده شده است. اما باید بدانیم این طرح ملی است. مجموعه شورا یا شهرداری و بسیاری دیگر از سازمان‌ها چندان توانایی رسیدگی به آن را ندارند. باید تامین اعتبار از سوی مرکز انجام گیرد و کارها پیش رود.»
عباس‌نژاد در پاسخ به این سوال که مدت‌هاست بومیان سراوان معترضند و چرا با وجود صحبت‌های بسیاری حتی هنوز خبری از جانمایی جدید نیست هم می‌گوید: «مکان‌های مختلفی تعیین شده اما هیچکدام قطعی نیستند. ما حتی ظرفیت کارخانه کود عالی رشت را بالا بردیم تا بخشی از زباله به آنجا برده شود اما کافی نیست. در رشت همین یک کارخانه است و استان‌های دیگر هم کارخانه‌های خوبی در این زمینه ندارند. در نتیجه مردم باید صبور باشند تا با آرامش این کار پیگیری شود.»
سراوانی‌ها اما می گویند بیش از سه دهه سکوت کردند و حالا دیگر نمی‌خواهند این وضع ادامه یابد. نمی خواهند هر کجا که سر برمی‌گردانند به جای جنگل، کوه زباله مقابلشان ببینند و بیماری رمقی برایشان باقی نگذارد. آنها دوست دارند شالیزارهایشان جان بگیرد و شیرابه‌ها دیگر در میان آب روان سفیدرود خانه نکنند.