آرام در زمین فرو خواهیم رفت
سولماز خیاطی 
پدیده فرونشست سطح زمین ناشی از عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی در نقاط مختلف دنیا و در طی سال‌های اخیر در کشور ایران به علت برداشت بی‌رویه از آب های زیرزمینی، خشکسالی، مدیریت نادرست و عوامل دیگر پدیدار شده است و سبب آسیب‌های جدی به زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌های مسکونی، جاده‌ها و دیگر سازندها و بروز خسارت‌های محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی شده است. فرونشست زمین ناشی از نبود تعادل بین تغذیه و برداشت از سفرههای آب زیر زمینی است كه رخ می‌دهد؛ تقریبا دو سوم كل دشت‌های كشور دشت‌های ممنوعه اعلام شدند و متاسفانه در بخش قابل‌توجهی از این دشت‌ها میزان تراز منفی آبخوان‌ها به بیش از 2 متر در سال رسیده است. فرونشست زمین محصول فقدان نگرش دراز مدت، مدیریت غیر هوشمندانه و توسعه ناپایدار است.
فرونشست زمین، زلزله خاموش است و هر ساله زنگ خطر آن بیشتر به گوش می‌رسد. دشت‌های استان اصفهان سالانه بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر فرو می‌نشیند و میزان سفرههای آب زیرزمینی در این مناطق سالانه ۱.۵ متر کاهش می‌یابد. در استان اصفهان در مناطقی از شهر و شمال شهر اصفهان فرونشست به یک معضل عمده تبدیل شده به طوری‌که در مجاورت فرودگاه و حتی در حاشیه ورزشگاه نقش جهان شکاف‌های حاصل از فرونشست روی زمین خود را نمایان کرده و فرونشست برای این شهر یک خطر بسیار جدی است. دشت‌های خوی، سلماس و ارومیه نیز در معرض تهدیدند. در حوزه سرزمینی آذربایجان غربی عامل انسانی و تقاضاهای بیش از حد بشر از ظرفیت و پتانسیل زمین عمدتاً موجب پیدایش فرونشست زمین شده است. 405 دشت در کشور دچار فرونشست زمین شده است. در حد فاصل بین دشت فسا و جهرم شاهد فرونشست زمین تا 54 سانتی‌متر یعنی چیزی حدود 140 برابر حد بحران هستیم. این پدیده در دشت‌های دیگر ایران چون اراک، نهاوند، خمین، نطنز، یزد، ابرکوه، دشت کاشمر در استان خراسان رضوی، مشهد، و سیستان، دشت نیشابور، نیز مشاهده شده و در حال توسعه است. مطابق گزارش‌های موجود میزان فرونشست زمین ناشی از افت سطح آبخوان در برخی مناطق کشور به 50 سانتی‌متر در سال هم رسیده است که بسیار خطرناک و کم نظیر در سطح جهان است. فرونشست در حالت سریع، باعث آسیب به سازه‌ها و تلفات انسانی می‌شود. پدیده نشست زمین باعث بروز مشکلاتی مانند تخریب ابنیه، لوله‌زایی ( بالا آمدن لوله‌های آب از سطح زمین)، ریزش جداره چاه‌ها، ایجاد درز و شکاف در زمین، تغییر شیب زمین، افزایش سیل خیزی و زلزله در منطقه، فرو رفتن تدریجی دکل‌ها و سازه‌ها، تغییر شیب رودخانه‌ها و جاده‌های منطقه می‌شود. از سیاست‌گذار انتظار می‌رود با درک و پیش‌بینی پیامدهای مخاطرات، خطر این پیامدها را به حداقل برساند. فراموش نکنیم در شرایط بی‌اطلاعی و بی‌توجهی، آسیب‌پذیری به واسطه فقدان اقدامات تعدیلی در خطر‌پذیری، با ظرفیت حداکثری رخ می‌دهد. پدیده فرونشست واقعیت پیش روی ماست که هر ساله میزان آن شدید‌تر و مشهود‌تر شده است. در این شرایط باید با کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی و پیش‌بینی سایر اقدامات از شدت پیامدهای این بحران کم کنیم.
مریم سرخوش 
فروغ فکری 
اکبر پورداج
ارسال پاسخ