براساس آمار اعلامی از سوی وزارت بهداشت تا یکم دی‌ماه 1800 مورد و تا سوم دی‌ماه، حدود 2 هزار مورد مشکوک به اومیکرون در ایران شناسایی شده است. این در حالی است که بیست و هشتم آذرماه بالاخره ورود اومیکرون به ایران تایید شد. هیچ خبری از پروتکل‌های کرونایی خاص برای مقابله با این ویروس اما نیست. سرعت واکسیناسیون در قیاس با روزهای پیش از تایید حضور اومیکرون سرعت چندانی نیافته است. محدودیت‌هایی هم در عبور و مرور و برگزاری تجمعات اعمال نشده است. همین روند نگرانی‌ها را دو چندان کرده است. رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در کنار دیگر کارشناسان درباره رشد «انفجاری» اومیکرون در ایران هشدار داده‌اند.

اولین مورد اومیکرون در ایران بیست‌وهشتم آذرماه تایید شد. مبتلا در تهران بود و براساس گزارش‌های وزارت بهداشت، تازه از سفر امارات برگشته بود. ظرف 5 روز، تعداد مبتلایان به حدود 2 هزار نفر رسید. علاوه بر تهران، شهرهای اصفهان، مشهد و تبریز هم موارد مشکوک را شناسایی کردند. دستگاه بهداشت و درمان این شهرها در شرایطی در حالت آماده باش قرار گرفته که هیچ خبری از تدابیر کرونایی خاص برای مقابله با اومیکرون در ایران نیست. سینماها باز است. روند حضور دانش‌آموزان در مدارس چون پیش از تایید ورود اومیکرون است. دانشجویان هم جسته و گریخته در دانشگاه‌ها حاضر می‌شوند. عبور و مرور در شهرها هم آزاد است. کافه‌ها و رستوران‌ها همچون گذشته به فعالیت مشغولند. رفت و آمد بین شهری هم از طریق هوایی و زمینی بدون کنترل‌های وعده داده شده، در حال انجام است. این در شرایطی است که در شماری از کشورهای جهان محدودیت‌های سختگیرانه‌ای برقرار شده است. هانس کلوگه، مدیر بخش اروپایی سازمان بهداشت جهانی به دولت‌های این قاره هشدار داده که آماده توفان جدید کرونا باشند. بریتانیا، آلمان، فرانسه، پرتغال، اسکاتلند تدابیری را در نظر گرفته‌اند. در چین اما اوضاع به مراتب جدی‌تر است. دولت این کشور شهر «سی ان» با جمعیتی حدود 13 میلیون نفر را برای کنترل اومیکرون قرنطینه کرده است. در ایران جلسه‌ای با حضور سید ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم برگزار شد اما این جلسه تاکنون خروجی روشنی نداشته است.
دُز سوم؛ بهترین راه
در ایران مسئولیت تصمیم گیری درباره مدیریت کرونا بر عهده ستاد ملی است و وزارت بهداشت دست بالا را ندارد. ستادی با ریاست رئیس جمهوری و مصوباتی در حکم مصوبات شورای عالی امنیت ملی. این ستاد برای کنترل سویه جدید تصمیم ملموسی نگرفته است. وزارت بهداشت اما تلاش کرده توصیه‌های بهداشتی را به زبان آورد. بهرام عین‌اللهی، دیروز مردم را به تزریق واکسن به ویژه دُز سوم، تشویق کرد. او گفت: «افرادی که دُز سوم را تزریق میکنند ۸۰ تا ۹۰ درصد در مقابل اُمیکرون مقاوم خواهند بود.» این تاکید در حالی صورت گرفته که روند تزریق دُز سوم واکسن کرونا در ایران چندان سرعت نیافته است. براساس آمار اعلامی از سوی وزارت بهداشت، در 24 ساعت منتهی به سوم دی‌ماه، 343 هزار دُز سوم واکسن در ایران تزریق شده است. این عدد پیش از شیوع اومیکرون در ایران حدود 300 هزار دُز بود. گزارش‌های مردمی نیز در این میان حکایت از بروز برخی مشکلات در جریان تزریق دُز سوم واکسن دارد. برخی مراکز تزریق، برخلاف دستور وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا و البته آخرین تحقیقات صورت گرفته از سوی سازمان بهداشت جهانی، مردم را مجبور به تزریق واکسنی می‌کنند که در دزهای اول و دوم تزریق کرده‌اند. گزارش‌های رسیده به خبرنگار «پیام ما» همچنین حکایت از آن دارد که در برخی مراکز واکسن آسترازنکا برای دُز سوم بازهم در تهران کم است و همین مساله موجب سرگردانی مردم شده است.
توصیه کافی نیست
آنچه تا اینجا عیان است، مقامات مسئول به ارائه توصیه بسنده می‌کنند. در همین حال کارشناسان بر لزوم اتخاذ تصمیمات عملیاتی‌تر تاکید می کنند. تصمیماتی که بتوان بر اساس آن در کوتاه مدت از به وجود آمدن بحران پیشگیری کرد. علیرضا ناجی، ویروس‌شناس و رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به خبرگزاری ایسنا گفته است: «با توجه به این شرایط باید احساس خطر کرده و تمام اقدامات‌مان را جهت پیشگیری از گردش ویروس انجام دهیم. طبق توصیه‌ها مردم باید ماسک استفاده کرده، فاصله اجتماعی را رعایت کرده، در تجمعات وارد نشویم و اگر وارد شدیم، محیط تهویه مناسب داشته باشد، اگر تهویه مناسبی وجود نداشت، فاصله‌ها را حتما رعایت کنیم. در عین حال دولت هم باید محدودیت‌هایی را ایجاد کند که بتواند گردش ویروس را کاهش دهد. در کنار همه این موارد واکسیناسیون هم نکته مهمی است. باید واکسیناسیون را تکمیل کنیم و تزریق دُز بوستر را هم فراموش نکنیم. در شرایط فعلی تزریق دُز بوستر واکسن از نان شب هم واجب‌تر است. مطالعات نشان داده است که هرچند اثربخشی واکسن‌ها کاهش یافته، اما زمانی که دُز سوم یا یادآور تزریق می‌شود، این اثربخشی می‌تواند افزایش یابد. بنابراین تزریق دُز بوستر بسیار مهم است با این اصل که بتوانیم از واکسن‌هایی استفاده کنیم که اثربخشی بالاتری داشته باشند.» این ویروس‌شناس خطر شیوع «انفجاری» اومیکرون در ایران را گوشزد کرده و خواستار توجه مسئولان دولتی به این مهم شده و همزمان گفته است: «دولت برای پیشگیری از شیوع اُمیکرون باید محدودیت‌هایی مانند آموزش مجازی، دورکاری کارکنان و… را بازگرداند. عاقلانه است که این اقدامات انجام شود. در عین حال نباید به این نگاه کنیم که در حال حاضر وضعیت‌مان آبی است. ما یک سناریو و خاطره بسیار بدی را برای آلفا و دلتا در پیک چهارم و پنجم داریم. آن زمان هم می‌دانستیم که واریانت‌های آلفا و دلتا وارد شده‌اند، اما جلوگیری نکردیم و ویروس مانند دومینو تمام شهر و استان‌های کشور را گرفت. در عین حال هشدار می‌دهم که ایمنی مطلوبی که در حال حاضر از کووید تصور می‌کنیم، فقط به دلیل واکسیناسیون هم نیست، بلکه به دلیل گردش بسیار بالای ویروس به قیمت از دست رفتن جان‌های بسیار و آلوده کردن بسیاری از افراد ایجاد شده است. بنابراین تعداد بالای واکسیناسیون و گردش بسیار بالای دلتا در کشور منجر به این وضعیت شده و باید هوشیار باشیم. جان مردم باید برایمان ارزش داشته باشد، باید محدودیت‌ها بازگردد و اجازه ندهیم که اُمیکرون بچرخد.»
انتقاد پارلمان
همین حالا در ایران تورهای مسافرتی به مناطق جنوبی کشور آزادانه در حال تبلیغ است. تورهایی که در اکثر آن‌ها خبری از رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیست. افزون بر این، تبلیغات تورهای خارجی نظیر هند هم آزادانه در حال انجام است. آن هم در شرایطی که این کشور نیز با شیوع اومیکرون دست به گریبان است. آزادی عبور و مرور برون شهری و سهل‌انگاری در سفرهای خارج از کشور سبب شده تا انتقادها به عملکرد دولت دوچندان شود. یکی از این منتقدان نمایندگان مجلس به شمار می‌روند. اسماعیل حسین‌زهی، عضو کمیسیون عمران مجلس گفته است: «متاسفانه شاهد هستیم که قطارها، هواپیما ها و اتوبوس‌ها با ظرفیت کامل به فعالیت خود ادامه می دهند و رعایت پروتکل‌ها به نوعی در سطح جامعه کمرنگ شده است. لازم همه بخش‌ها دست به دست هم داده تا از شیوع گسترده سویه اُمیکرون در کشور جلوگیری شود. به منظور ممانعت از ورود سویه جدید به داخل کشور باید نظارت دقیقی بر روی مبانی ورودی و خروجی کشور اعمال شود. بعضا شاهد هستیم که از مرزهای جنوب شرقی کشور برداران افغان از طریق مبانی غیر رسمی وارد کشور می شوند. باید نظارت دقیق‌تری در مرزهای زمینی و هوایی کشور اعمال شود. نباید اجازه داد رعایت پروتکل‌ها در سطح جامعه کمرنگ شده و همه باید دست به دست هم دهیم تا از شیوع گسترده سویه اُمیکرون در داخل کشور جلوگیری کنیم.»
امید به سندی در حال تدوین
در این شرایط پرسش اصلی این است که دولت چه برنامه مشخصی برای کنترل سویه جدید بیماری کرونا دارد؟ آیا باز هم باید شاهد افزایش همه‌گیری و تغییر رنگ شهرها از آبی و زرد به قرمز و نارنجی باشیم؟ علیرضا اولیایی‌منش، معاون بهداشت ستاد کرونای استان تهران از تدوین سند فاز ششم طرح «شهید سلیمانی» برای کنترل کرونا در ایران خبر داده است. او درباره برخی جزئیات آن گفته است: « این طرح دارای چندین بعد نظارتی، حمایتی و… بود و هر جزء به بخشی سپرده شد. تاکنون ۵ فاز از این طرح عملیاتی شده است و اکنون وزارت بهداشت، ستاد کرونا و وزارت کشور در حال تدوین دستورالعمل فاز ششم هستند. معمولا در هر پیکی یکی از فازها عملیاتی می‌شود البته ان‌شاالله که دیگر پیکی نداشته باشیم اما در صورت وقوع؛ در حال برنامه ریزی برای پیک ششم هستند. فاز مهم طرح شهید سلیمانی ردیابی بیماران است و باید در فاز ششم از روش سنتی ردیابی بیماران خارج شده و به ردیابی و قرنطینه هوشمند برسیم». او در توضیح روش‌های جدید دیگر کشورها افزوده است: «الان در کشور چین با یک دستگاه موبایل فرد آلوده را ردیابی می‌کنند و اگر ما بخواهیم با روش سنتی کار کنیم موفق نخواهیم بود. اضافه کردن ردیابی و قرنطینه هوشمند سبب می‌شود فاز ششم طرح شهید سلیمانی از دوره‌های قبلی موفق‌تر شود. تجربه جهانی می‌گوید هیچ کشوری نمی‌تواند خود را از سویه‌های جدید کرونا دور کند و قطعا به آن دچار می‌شود. سرعت انتقال امیکرون چندین برابر سویه دلتا است و آمارها می‌گوید سرعت انتقالی بیشتر و بین ۲ تا ۱۰ برابر دلتا دارد؛ به همین دلیل در برخی کشورها ظرف چند ساعت آمارها دارد دوبرابر می‌شود. چون فرصت کافی نیست که تزریق دُز سوم واکسن را به سرعت به عدد بالایی برسانیم، بیشترین کاری که در مورد امیکرون می‌توان کرد این است که پروتکل‌ها را رعایت کنیم.»