100 درصد از مساحت برخی استان‌های کشور از جمله هرمزگان، کرمانشاه، همدان و چهارمحال و بختیاری تحت تاثیر پدیده خشکسالی قرار دارند. این یعنی مردم این استان‌ها با تبعات خشکسالی در ابعاد مختلف زندگی خود از وضعیت کشاورزی و دامداری تا آب شرب درگیر هستند. وضعیت در استان‌های دیگر هم چندان مطلوب نیست. شرایط سفره‌های آب زیرزمینی و مخازن سدها، وضعیت رودخانه‌ها و… همه مصادیقی هستند بر گسترش خشکسالی در تمام نقاط کشور. در روزهای اخیر گزارشی با عنوان «وضعیت خشکسالی کشور منتهی به خرداد ۱۴۰۰» از سوی مرکز پایش و مدیریت هوشمند کشاورزی ایران، وزارت جهاد کشاورزی منتشر شده و وضعیت مساحت تحت تاثیر خشکسالی را در دوره یک ساله در 30 استان کشور بررسی کرده است، نشان می‌دهد تقریبا 100 درصد مساحت کل کشور با تبعات خشکسالی دست به گریبان است.

در اقلیم گرم و خشک ایران، بروز پدیده خشکسالی اتفاق تازه‌ای نیست. اما در طول سالیان این پدیده نتیجه عوامل مختلفی بوده است که یکی از آنها کاهش بارش‌ها در طول سال عنوان می‌شود. در سال‌های اخیر تغییر اقلیم هم به فهرست عوامل بروز خشکسالی اضافه شد. چندی پیش اما مطالعات چند پژوهشگر در مجله نیچر نشان داد درصد بالایی از علت خشکسالی در ایران ناشی از فعالیت انسانی و عامل اصلی آن تخلیه سفره‌های آب زیرزمینی است.
نقشه‌ها و جداولی که از سوی وزارت جهاد کشاورزی منتشر شده، نشان می‌دهد تقریبا 100 درصد مساحت کشور دچار خشکسالی است و همه استان‌های کشور با این پدیده درگیر هستند.
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در گفت‌و‌گو با «پیام ما» در خصوص تبعات این پدیده می‌گوید: «هرچه زمان بروز پدیده خشکسالی طولانی‌تر شود آثار آن بیشتر نمایان می‌شود. آثار کم بارشی را در بلند مدت می‌توان در کشاورزی و چرخه هیدرولوژی مشاهده کرد. تداوم این شرایط می‌تواند در تامین انرژی‌ از طریق نیروگاه‌های برق‌آبی بروز پیدا کند. این روند شاید در ابتدا چندان در زندگی مردم ملموس نباشد، چرا که با سدسازی‌های صورت گرفته آب شرب از طریق ذخیره سدها تامین می‌شود و شاید مردم چندان پدیده خشکسالی را لمس نکنند، به ویژه کسانی که در شهرها زندگی می‌کنند و همیشه آب از طریق لوله کشی منازل در دسترس آنهاست، شاید درک درستی از خشکسالی نداشته باشند.
اما در روزهای اخیر شاهد هستیم که این پدیده به قدری پیش رفته است که زندگی اجتماعی و حتی روحی مردم را هم تحت تاثیر قرار داده است» وظیفه معتقد است خشکسالی به صورت خزنده و فراگیر می‌تواند به کل کشور سرایت کند و اثرات آن را می‌توان در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی و کمیت و کیفیت محصولات و اختلال در معیشت و بیکاری‌های گسترده مشاهده کرد.
اما شرایطی که کشور امروز با آن روبه‌رو است، به یک باره حادث نشده است، احد وظیفه می‌گوید: «متوسط آمار بارش‌ها در ده سال گذشته نشان می‌دهد که اغلب نقاط کشور ما دچار خشکسالی در حد شرایط بحرانی هستند. درصد زیادی از کم‌بارشی را در بسیاری از استان‌ها به خصوص استان‌های بخش مرکزی و جنوب نیمه شرقی کشور شاهد هستیم. مفهوم این آمار این است که ما یک خشکسالی انباشته در طبیعت داریم که در طول سال‌های مختلف وجود داشته، بارش کمتر از حد نرمال بوده و طبیعت آنطور که باید سهم نرمال خود را دریافت نکرده است. اما مسئله دیگری که وجود دارد، این است که سیاست‌هایی که در زمینه تولید کشاورزی و خودکفایی در محصولات کشاورزی در پیش گرفتیم، سبب تشدید این پدیده شده و فشار مضاعفی بر سفره‌های زیرزمینی وارد کرده که نتیجه آن فرونشست زمین و مسائل دیگر است.
برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای تا به حال چه در صنعت و چه در بارگذاری جمعیت و چه در کشاورزی در برخی موارد فاجعه‌بار بوده است. آثار این تصمیمات و برنامه‌ریزی‌ها را در محیط زیست شاهد هستیم. چاره این است که معقولانه فکر کنیم و برنامه‌هایی که طراحی و اجرا می‌کنیم با توجه به ظرفیت‌های موجود در طبیعت هر منطقه است و بار مضاعف به طبیعت تحمیل نکنیم» رئیس مرکز ملی خشکسالی با اشاره به اینکه موضوع آب امری نیست که بتوانیم در مقیاس بزرگ در آن تغییرات ایجاد کنیم، می‌گوید: « اگر در طبیعت مداخله کنیم، باید برای تامین آب مناطق خشک آب را منتقل کنیم که نتیجه آن همین اختلافاتی می‌شود که در حال حاضر بروز کرده است. این کار نه تنها موجب بهبود در منطقه هدف نمی‌شود که سرچشمه را هم به نابودی می‌کشاند. اما با عملیاتی کردن آمایش سرزمین می‌توان راهکارهای عقلانی‌تری در پیش گرفت. در حال حاضر اصول و مبانی آمایش سرزمین تنها به صورت کتاب منتشر شده و چندان مورد توجه تصمیم‌گیران نیست.
نتیجه این است که در بسیاری از استان‌ها علی‌رغم کم‌آبی بسیار شدید، برنج یا محصولات آب‌بر دیگر کشت می‌شود. طبیعت توان تحمل این برداشت‌ها از سفره‌های آب زیرزمینی و منابع سطحی را ندارد. این نشان می‌دهد که نمی‌توانیم مشکلات مربوط به آب را با مهندسی و ساخت سازه حل کنیم.
تنها چاره ما سازگاری با طبیعت است.» وظیفه به نقش تغییر اقلیم هم اشاره کرده و می‌گوید: «متاسفانه تغییر اقلیم هم این شرایط را به سمت ناخوشایندی می‌برد. روند کاهشی بارندگی‌ها و افزایش دما، کمابیش در نقاط مختلف دنیا وجود دارد. در کشور ما این روند سرعت و شدت بیشتری دارد. ما یک سوم تا یک چهارم متوسط جهانی بارندگی داریم و این مقدار دائم در حال کمتر شدن است»
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در خصوص شرایط بارش در فصول پیش رو می‌گوید: «برای فصل آینده و در کوتاه مدت به نظر می‌رسد کم‌بارشی‌های فصول گذشته را باز هم داشته باشیم.
به احتمال 60 تا 70 درصد کم‌بارشی در پاییز آینده خواهیم داشت. اینکه سال نرمالی در پیش داشته باشیم خوش‌بینانه است. احتمال بالا بر این است که بارندگی‌ها کمتر از حد نرمال باشد و در حد سالهایی خواهد بود که بارندگی در کمترین حد است» او در خصوص تبعات این پدیده می‌گوید: «وقتی که بارندگی کاهش پیدا می‌کند و خشکسالی توسعه پیدا می‌کند سفره‌های آب زیرزمینی بیشتر هدف قرار می‌گیرند و فشار بر آنها افزایش پیدا کرده و منجر به خالی‌تر شدن سفره‌های زیرزمینی می‌شود. از آنجا که در بسیاری از نقاط کشور کشت پاییزه نداریم نیاز آبی پاییزه به اندازه نیاز بهاره و تابستان نیست، شاید بتوان گفت تنش در فصل بعدی به اندازه شرایط فعلی نباشد. ما سال آبی جاری را خشک‌تر از سال آبی قبل می‌گذرانیم که نسبتا سال آبی خوبی بود و بارش‌ها به خصوص در نیمه شرقی کشور حدود 70 درصد بالاتر از حد نرمال بود و می‌توان گفت ترسالی را پشت سر گذاشتیم. امسال بعد از دو سال ترسالی، درگیر یک خشکسالی شدید و بی‌سابقه بودیم. در برخی مناطق مثل کرمانشاه حدود 50 درصد بارندگی کمتر از نرمال بود و این وضعیت تاکنون در کرمانشاه وجود نداشت» وظیفه با اشاره به اما مدل‌های بارشی می‌گوید: «مدلها نشان می‌دهند که حداقل پاییز کم‌بارشی را پیش رو داشته باشیم اما امیدواریم که در فصل بعد شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که وضعیت بارش بهبود پیدا کند»
در میان اخبار و آمارها هر روز خبر از میزان خسارات خشکسالی در استان‌های مختلف منتشر می‌شود. آماری که تنها عدد و رقم نیستند. در پس این ارقام کشاورزان و دامداران و طیور دارانی هستند که از این پدیده متضرر می‌شوند. مردمی هستند که باید چشم به راه رسیدن تانکر هایی باشند که آب شرب‌شان را تامین می‌کند. زمین‌هایی هستند که یکی پس از دیگری غیرقابل کشت می‌شوند. شاید آنها که مسببان ایجاد این شرایط هستند انتظار تلخ این مردم را برای سیراب شدن، هرگز لمس نکنند.