سایت خبری پیام ما آنلاین | همراهانِ ثبت تاریخ

دوستداران میراث‌فرهنگی در خوزستان با راه‌اندازی گروه «هرمز اردشیر» به تشکیل پرونده و ثبت ملی آثار کمک می‌کنند

همراهانِ ثبت تاریخ

گهستونی، فعال میراث‌فرهنگی: مردم باید بدانند ثبت میراث گذشتگان تا چه اندازه مهم است رئیس شورای هماهنگی سمن‌های میراث‌فرهنگی کشور: در قزوین هم مدتی است فعالان حوزه میراث برای تشکیل پرونده‌های ثبتی تلاش می‌کنند





۲۵ خرداد ۱۴۰۰، ۲۲:۵۹

کوچه دلگشا در خرمشهر را که با نام «کوچه مقاومت» ثبت ملی کردند، دانه به دانه پرونده‌های مختلف جلو آمد. تمام وسعت خوزستان با آن همه میراث باستانی و بنای ارزشمند محلی شد برای گروه «هرمز -اردشیر» که همراه میراث‌فرهنگی برای تشکیل پرونده و ثبت ملی آثار تاریخی شود. آنها حالا یک سال است که از خرمشهر تا اهواز و ماهشهر و دزفول و امیدیه را می‌گردند و بناهای واجد ارزش را برای تشکیل پرونده و کمک برای ثبت ملی در فهرست قرار می‌دهند.

در این یک سال تلاش‌های مجتبی گهستونی، فعال حوزه میراث‌فرهنگی خوزستان همراه با نعیمه سیمری و دانیال مقصودی که هر دو معمار هستند سبب شد بسیاری از پرونده‌های ناقص که بارها به تهران و دفتر ثبت آثار تاریخی در وزارتخانه فرستاده شده بود، کامل شود تا دیگر برگشت نخورد. آنها بدون دریافت حقوق برای ثبت آثار خوزستان در این یک سال تلاش کردند و ثبت «کوچه مقاومت» از نخستین پرونده‌هایشان بوده؛ کوچه‌ای که هنوز آثار حضور عراقی‌ها در آن پیداست، جای فشنگ‌هایشان بر دیوار و دست‌نوشته‌هایشان به عربی. با ثبت این کوچه در فهرست آثار ملی، راه ادامه پیدا کرد. گهستونی که این گروه را بنا گذاشته می‌گوید در خوزستان که تعدد آثار بسیار است، یکی از راه‌های حفظ این آثار هم بدون شک تلاش برای ثبت ملی است و به همین دلیل بود که به مدیر کل میراث‌فرهنگی استان پیشنهاد دادند و گفتند که می‌توانند برای ثبت آثار همراهی کنند. کوچه مقاومت که در خرمشهر ثبت شد از شهرهای دیگر هم تماس گرفتند و آنها به دزفول رفتند «سفرهای مختلفی به دزفول داشتیم و پرونده‌ها را با کمک کارشناسان اداره بررسی کردیم و نقاط ضعف و قوت گفته شد. دزفول شهری است با بافت متراکم تاریخی. آنجا به چند خانه تاریخی رفتیم و با مالکان صحبت کردیم. پس از آن مسجدسلیمان و امیدیه و …. در نهایت اهواز که ۸ پرونده را در دستور کار قرار داده‌ایم.»
برای گهستونی، خوزستان با این تعداد آثار تاریخی و محوطه باستانی آنقدر نیاز به کار دارد که تصمیم گرفتند با اولویت وارد کار شوند. با همراهی میراث‌فرهنگی و فهرستی که آنها داشتند، بناهای در معرض خطر در اولویت قرار داده شد و معاون عمرانی وزیر کشور و رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور درباره آخرین جزییات انتخابات شوراهای شهر گفت: این انتخابات در 1389 شهر و 40 هزار روستا در روز جمعه 28 خرداد برگزار می‌شود. در هفت شهر کاندیداها به حد نصاب نرسیدند، که در این شهرها قائم مقام‌ها از سوی وزارت کشور کار اداره شوراها را انجام می‌دهند.
به گزارش ایلنا، مهدی جمالی نژاد گفت: ۵۱ هزار و ۶۰۰ نفر برای شوراهای شهر ثبت نام کردند که ۱۲ درصد آن‌ها را خانم‌ها تشکیل می‌دادند. همچنین ۲۴۸ هزار نفر نیز در روستاها ثبت نام کردند که بیش از ۸۵ درصد آن ‌ها تایید صلاحیت شدند.
او ادامه داد: در هفت شهر کاندیداها به حد نصاب نرسیدند، که در این شهرها قائم مقام‌ها از سوی وزارت کشور کار اداره شوراها را انجام می‌دهند، اما در باقی شهرها انتخابات برگزار می‌شود.
معاون عمرانی وزیر کشور انتخابات شوراهای شهر و روستا را بسیار مهم دانست و بیان کرد: متأسفانه نسبت به این انتخابات ریاست جمهوری، کمتر به انتخابات شوراها توجه می‌شود در حالی ‌که سرنوشت چند هزار شهر و روستا قرار است در این انتخابات تعیین شود. تکالیف بسیار مهمی بر شوراها نهاده شده است که شامل سیاست گذاری، قانون گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت بر امور سازمانی می‌شود.
او با بیان اینکه مردم در انتخابات شوراهای شهر و روستا به کسانی رای می‌دهند که کاملاً آن‌‌ها را می‌شناسند، عنوان کرد: مردم به کسانی رای می‌دهند که در محله، روستا یا شهر خودشان هستند و ارتباط نزدیک و رو در رو با آن‌‌ها دارند.
او به تکالیف گسترده شوراها اشاره کرد و گفت: شوراها سه دسته وظیفه انجام می‌دهند؛ یک‌سری وظایف تصویبی و تاییدی است، یک‌سری دیگر از وظایف مربوط به امور نظارتی بوده و باقی وظایف در خصوص امور همکاری با سایر بخش‌ها و نهادها است.
معاون عمرانی وزیر کشور با تصریح بر اینکه شوراهای شهر، فقط شورای شهرداری‌‌ها نیستند، افزود: تصویب آیین‌نامه‌های پیشنهادی شهرداری، تایید صورت جامع درآمد هزینه شهرداری‌ها، تصویب وام‌های پیشنهادی شهرداری‌ها و متمم بودجه و همچنین اساسنامه آن‌‌ها از جمله امور مرتبط با وظایف شوراها است.
هم گروه پیشنهاداتی به میراث‌فرهنگی دادند و هم میراث‌فرهنگی به آنها. «همراهی میراث هم با ما خوب بود اما باید سایر سازمان‌ها و ارگان‌ها هم همراه شوند و از سوی دیگر مردم بدانند این کار تا چه میزان مهم است. ما با مردم در شهرهای مختلف صحبت کردیم. ابتدا برخوردها تهاجمی بود اما هر منطقه که حرف می‌زدیم راه جدیدی باز می‌شد.» او می‌خواهد این رویه که در خوزستان شروع شده به شهرهای دیگر هم کشیده شود. فعالان وارد میدان شوند و برای ثبت آثار گام بردارند و لازمه این اتفاق هم حضور فعال میراث‌فرهنگی و همراهی‌اش با فعالان این عرصه است.
ویرانی خانه احمد محمود
غمگینمان کرد
خانه احمد محمود در اهواز را که خراب کردند، رمق دانیال مقصودی هم گرفته شد. او پرونده ثبت ملی خانه این نویسنده را پیگیری کرده بود. با همه توان وقت و انرژی گذاشته بود و حتی وقتی مالک اجازه بازدید نداد از عکس‌های هوایی و شبیه‌سازی برای قدرت بخشیدن به پرونده استفاده کرد. خانه این نویسنده اما در روزهایی که گمان می‌رفت مراحل ثبتش تمام شده، توسط مالک خراب شد و حالا مقصودی، دیگر عضو این گروه سه نفره هنوز هم حسرتش را می‌خورد. خانه‌ای با تنور گِلی و کف آجرپوش که پدر احمد محمود آن را آجر کرده بود. مقصودی می‌گوید: «شهرداری این خلاف سنگین را انجام داد و با این حال آب از آب تکان نخورد. با اینکه از طرف میراث‌فرهنگی بنا واجد ارزش شناخته شده و این موضوع به شهرداری کل منطقه هم ابلاغ شد، این ویرانی انجام شد. شهرداری کارش غیرقانونی بود. از سوی دیگر سازمان میراث‌فرهنگی هم شفاف عمل نکرد. گفت به شهرداری نامه زده شده و … اما نتیجه چه بود؟ ویرانی خانه و غمگین شدن ما.»
مقصودی معمار است و از بین رفتن بافت تاریخی و فرهنگی خوزستان سال‌هاست نگرانی‌اش بوده. خانه‌های خراب شده. تعیین حریم نشدن محوطه‌ها و آثار باستانی، نبود رسیدگی و حفاظت و پرونده‌های ناقص فراوان؛ همه اینها باعث شد مقصودی با گهستونی همراه شود. «بعضی‌ها به ما گفتند تاریخ‌سازی می‌کنید و البته سنگ هم زیر پایمان انداختند اما ما از طریق روش‌های به روز مانند شبیه‌سازی و با خواندن کتاب‌ها و سفرنامه‌ها سعی می‌کنیم پرونده‌های میراثی پربار شوند. کارهای بکری انجام دادیم. اما می‌خواهیم برای مخاطب عام هم تجسم دقیق‌تری از گزاره‌های تاریخی ایجاد کنیم که قابل قبول‌تر باشد و از سویی کار علمی و دقیق هم انجام گیرد.»
او در این یک سال سختی‌ها و نبود همراهی‌های بسیاری دیده. مثلا یادش می‌آید که برای ثبت دانشگاه ادبیات اهواز حتی نقشه‌ای در میراث‌فرهنگی وجود نداشت تا به آنها بدهند و نبود تعامل بعضی سازمان‌ها و مردم محلی هم دشواری راه را گاهی دوچندان می‌کرد. «برای پیش رفتن در این راه با این حجم از سختی، لازم است ادارات مختلف، به خصوص میراث‌فرهنگی همراهی و همکاری خوبی با ما داشته باشند اما در بعضی موارد این گلایه را داریم که همراهی‌ها کافی نبود.»
او بار دیگر به پرونده خانه احمد محمود اشاره می‌کند و می‌گوید: «تا زمانی که خانه در صف ملی شدن قرار داشت نباید تخریب و تهدید می‌شد؛ مگر اینکه شورای ثبت پرونده را کنار می‌گذاشت اما اینطور نبود. خواست ما این بود که سنت تخریب بناها از بین برود. برای همین هم تلاش کردیم با جامعه محلی معاشرت کنیم. نقض پرونده‌ها در سال‌های گذشته بسیار زیاد بود و به همین دلیل مدام برگشت می‌خوردند اما در طول یک سال بالای ۳۰ پرونده ثبتی داشتیم؛ پرونده‌هایی که سال‌ها به دلیل نقض و کمبود از تهران برگشت می‌خوردند.»
این کار عشق می‌خواهد
ثبت میراث صنعتی خوزستان از دیگر فعالیت‌های این گروه سه نفره بود؛ میراثی که بیشتر زیرمجموعه شرکت نفت قرار داشتند و از قضا بازدید از آنها و تلاش برای ثبت‌شان از جمله دشواری‌های کار بود. نعیمه سیمری، معمار ارشد بناهای تاریخی که پیش از این در میراث‌فرهنگی یزد هم کار کرده بود، تمرکز زیادی بر این پرونده‌ها داشت و فقط در مسجدسلیمان ۱۰ پرونده صنعتی را آماده دفاع کردند و به تهران فرستادند.
تعیین عرصه برای شهر تاریخی قلعه تل در شمال استان خوزستان هم از دیگر کارهایشان بود که توانست به ثبت برسد و حالا سیمری می‌گوید برای ثبت یک صنعت، ۳۰ بنای شاخص را در یک سال معرفی کردند و از این تعداد بیست پرونده آماده و از ۱۰ پرونده دفاع و درنهایت ثبت شد.
او می‌گوید این کار عشق می‌خواهد و وقتی قرار است بدون دریافت مزد و فقط برای حفظ آثار کار کنی بدون داشتن عشق این کار ناممکن خواهد بود. «کار را در خرمشهر، امیدیه و دزفول هم شروع کردیم. این درحالی بود که در ذهن بسیاری از فکر می‌کنند با ثبت اثر مالکیت‌شان گرفته می‌شود. باید مردم توجیه می‌شدند تا بدانند با این کار بنا ارزشمند می‌شود و قرار نیست مالکیت آنها گرفته شود. درست است دخل و تصرف یا تخریب نمی‌توانند داشته باشند اما باید آموزش ببینند که می‌توانید استفاده بهتری از بنا داشته باشند.»
سیمری روزهایی را به یاد دارد که برای ورود به خانه‌های تاریخی با چه مشکلاتی روبه‌رو شدند و چه مالکان شخصی و چه شرکت نفت چه مشکلاتی را برای بازدید فراهم کردند. او هتل فجر را مثال می‌زند که اجازه نمی‌دادند کسی واردش شود. به گفته سیمری نیاز است حداقل دو بار از بنای واجد ارزش بازدید کرد و گاهی به پنج و شش بار هم می‌رسد.
باید عکاسی کرد و زیر و بم بنا را فهمید. لازم است اطلاعات مستند و کامل باشد تا در آینده بتوان از آنها به خوبی استفاده کرد. اما راضی کردن آدم‌ها خیلی سخت است.
آنها در مسجد سلیمان چند پل که ریل قطار از روی آنها می‌گذشت و همچنین پل نفتون در بندر ماهشهر به عنوان شاخصه صنعتی با تلاش‌هایشان به ثبت رساندند و سیمری می‌گوید هنوز آثار فراوانی باقی است و تلاش‌های زیادی می‌طلبد. «برای ثبت پرونده‌های دفاع مقدس همراهی‌ها خوب بود. هم فرماندهان قدیمی برایمان از مکان‌ها به خوبی و مستند صحبت کردند و هم همراهی سپاه و سایر سازمان‌های درگیر کافی بود تا بتوانیم ۱۱ پرونده را ثبت استانی کنیم.»
آنها برای ثبت آثار جنگ به راویانی نیاز داشتند که از کوچه پس کوچه‌های خرمشهر و مقاومت آدم‌ها و خانه‌ها بگوید. مانند زمانی که برای ثبت خانه‌های قدیمی به روایت قدیمی‌های محل نیاز دارند و همه اینها برایشان کار شبانه روزی بود. «ما الان برای ثبت اگر خانه‌ای را واجد ارزش بیابیم؛ به مالک ابلاغ می‌زنیم و مراحل ثبت آغاز می‌شود اما در گذشته اینطور نبود و سختی کار زیاد بود.» سیمری همچنان که با امید از روزهای رفته حرف می‌زند تاکید می‌کند که ثبت یک بنا نخستین گام است و اگر می‌خواهیم آثارمان را حفظ کنیم باید بعد از ثبت به فکر حفاظت؛ احیا و بازسازی این بناها باشیم. آنوقت است که می‌توان به آینده امیدوار بود.
این اتفاق به الگویی
در تمام استان‌ها بدل شود
راهی که این فعالان خوزستانی برای ثبت ملی آثار باستانی باز کرده‌اند؛ راهی روشن است و آنطور که الیار عاصمی، رئیس شورای هماهنگی سازمان‌های مردم نهاد میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور به «پیام‌ما» می‌گوید اقدام به موقعی بوده و می‌تواند الگوی درستی برای کل کشور باشد.
«خوزستان با حجم بالای آثاری که دارد نیازمند حرکتی این چنینی بود اما این را باید در نظر گرفت که در کل کشور ما نیازمند اقداماتی از این دست هستیم و باید این اتفاق به الگویی در تمام استان‌ها بدل شود.» او می‌گوید در قزوین هم مدتی است فعالان حوزه میراث در یکی از انجمن‌ها به همراهی با سازمان میراث برای تشکیل پرونده‌های ثبتی روی آورده‌اند و در آنجا هم اتفاقات خوبی آغاز شده است که البته در گام‌های ابتدایی است. این میان «یکی از ایراداتی که در این زمینه همیشه وجود داشته؛ ناآشنا بودن با قوانین میراث‌فرهنگی و تهیه و تدوین پرونده‌ها برای ثبت ملی بوده است». به همین دلیل است که بسیاری از پرونده‌ها با نواقصی همراه‌اند و در نتیجه روند به ثبت رسیدن آن‌ها با اختلال مواجهه شود.
به گفته او تلاش‌هایی برای آموزش نیروها انجام گرفته تا آنها را با قوانین میراث و از سویی تدوین پرونده‌ها آشنا کنند و این روند و آموزش‌ها باید ادامه یابد.
هرچند این اتفاق نخستین بار در خوزستان افتاده و حالا قزوین دومین شهری است که برای حفظ آثار و به ثبت رساندشان تلاش می‌کند اما عاصمی معتقد است نمی‌توان هیچ شهری را بر دیگری ارجح دانست و فعالان در همه شهرها و روستاهای کشور باید وارد کار شوند چرا که ثبت آثار نخستین گام است و بعد از آن کارهای اصلی مانند حفاظت و مرمت و احیا و …. شروع می‌شود. «با ثبت آثار کار تازه شروع می‌شود و در نتیجه این کار نخستین گام ما خواهد بود. بعد از آن باید سازمان میراث‌فرهنگی، تشکل‌ها و فعالان وارد عمل شوند و جامعه محلی را آگاه کنند.» او می‌گوید یکی از سخت‌ترین کارها برای حفاظت از خانه‌های تاریخی مالکان آنها هستند و تعارض منافعی که در این حوزه وجود دارد. در نتیجه راه حفظ آثار و بناها از رهگذر تعامل با جامعه محلی از یک طرف و از طرف دیگر عزم جدی سازمان میراث برای به جریان انداختن پرونده‌های ثبت ملی است؛ پرونده‌هایی که هر کدامشان می توانند گان اول برای حفظ تاریخ و تمدن هر منطقه باشند.

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *