|پیام ما| زمین خشک و بی‌آب است اما در مشهد، که از بیست سال پیش تشنگی را تجربه کرده، باغ‌ویلاها، در حال نوشیدن آخرین قطره‌های آب سفره‌های زیرزمینی‌اند. باغ‌ویلاهای مجاز و غیرمجاز مثل قارچ در حاشیه این شهر در خراسان رضوی در حال سبز شدن‌اند. چنان که دو سال پیش مسئولان شهری تخمین زدند که شمار آنها به 25 هزار رسیده است، هرچند همان زمان تعداد زیادی از آنها که آب را سرقت می‌کردند و انشعاب‌های غیرمجاز می‌کشیدند، تخریب شدند و تصاویر هوایی از حریم شهر نشان داد 23 هزار باغ‌ویلا، پهنه 86 هکتاری مشهد را اشغال کرده‌اند که اغلب غیرقانونی ساخته شده‌اند. حالا هم که سال ادامه تشنگی این سرزمین است، به دلیل کاهش بارش‌ها، از ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ چاه ‌موتورها روشن‌شده و مصرف آب بالا رفته و به همین دلیل درخواست شده که ویلاهای غیرقانونی غرب مشهد تخریب شوند.

صحبت از استانی خشک و کم‌آب است که با خشکسالی‌های شدید مانوس بوده و همین حالا از 37 دشتش، 34 دشت وضع بحرانی دارند و سطح آب زیرزمینی آن به شدت افت کرده است. امسال هم بارش محسوسی رخ نداده و آنچه از آسمان خسیس این بهار باریده، تاثیری بر منابع آب نداشته و به گفته مدیر‌کل آب‌منطقه‌ای خراسان‌رضوی، مشکلی از بخش کشاورزی حل نکرده است. به همین دلیل امسال شرایط برای تامین برق و آب بحرانی است و درخواست تخریب همه ویلاهای غیرمجاز حدفاصل مشهد و چناران بار دیگر مطرح شده است.
بر اساس گزارشی که ایلنا نوشته، سال‌های گذشته شرکت‌های تعاونی مسکن ادارات دولتی و خصوصی ، بر عطش ویلاسازی‌ در مشهد دامن زده و صاحبان این ادارات با خرید قطعات بزرگ اراضی کشاورزی و تقسیم آن به متراژ کوچک‌تر و در نهایت فروش آن به کارمندان و یا شهروندان عادی ، این کلان‌شهر را با مشکلات جدی از جمله تأمین آب روبه‌رو کرده است. علاقه بسیار زیاد مشهدی‌ها به ایجاد باغ باعث شده تا ‌به‌صورت مجاز و غیرمجاز ساخت و توسعه ش در اطراف مشهد سرعت بگیرد و پهنه وسیعی از حومه مشهد به‌ ویژه شهرستان طرقبه شاندیز را احاطه کند.
مشهد به دلیل برخورداری از آب‌‌و‌هوای معتدل، باغات بسیاری را در خود جای‌ داده است اما این روزها توسعه بی‌رویه و بدون ضابطه این باغ‌ویلاها طبیعت زیبای خراسان‌رضوی را به چالش کشیده است.
بسیاری از باغات شاهنامه انشعاب آب ندارند
این شرایط در حالی است که امید حقی، مسئول یکی از مجتمع‌های ویلایی در بلوار شاهنامه مشهد به ایلنا می‌گوید: «درختان در یک تا دو سال اول آب زیادی مصرف نمی‌کنند و شاید با یک ۲۰ لیتری هم بتوان نیاز آنها را تامین کرد اما هر یک از این درختان در سال سوم و چهارم که به بار می‌نشینند، هر هفته حداقل به ۸۰ تا ۱۰۰ لیتر آب نیاز دارند که تامین آن کاری سخت است». به گفته او بسیاری از باغات این منطقه دارای انشعاب آب نیستند و با تانکر سیار آب‌رسانی می‌شوند. «سال گذشته یک تانکر آب ۵ هزار لیتری حدود ۸۰ هزار تومان قیمت داشت اما امسال به دلیل کمبود آب همین تانکر آب به ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان رسیده است. البته برخی از باغ‌ویلاها شبانه نسبت به سرقت آب اقدام کرده و از آب‌لوله‌کشی شهر برای آبیاری استفاده می‌کنند. اینکه قیمت خرید سهمیه آب از چاه موتور هم به‌شدت افزایش پیدا کرده و در حال حاضر بسیاری از باغداران برای تأمین آب در مضیقه هستند.»
حقی با بیان اینکه حق سهمیه آب سال گذشته به ازای یک سال قرارداد فقط ۶ میلیون تومان بود اما امسال این قراردادها به ۱۴ میلیون تومان رسیده است، اضافه می‌کند: «با وجود اینکه آب بسیاری از این مناطق مانند اراضی سوران، ناظریه، عسکریه، گوه‌دشت و ده‌ها مناطق دیگر به‌سختی تأمین یا با تانکر آب‌‌رسانی می‌شود اما همچنان ویلاسازی‌ها ادامه دارد. برخی از اوقات ماموران آب یا فرمانداری تانکرهای آب را توقیف می‌کنند تا به باغ‌ویلاها آب نرسانند اما واقعیت این است که این شیوه درستی برای برخورد با این موضوع نیست.»
تغییر نسبت باغ
به زراعت و تهدید اقلیم
محمد علایی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی ساخت باغ ویلا را یک نیاز اجتماعی می‌داند که نمی‌توان جلوی آن را سد کرد اما نیازمند ساماندهی و قانونمندسازی است. به گفته او در چند سال گذشته نسبت باغ به زراعت بسیار تغییر کرده است و این تغییر یک تهدید جدی برای اقلیم خراسان‌رضوی بخصوص باغ‌های پسته و انار در مناطق خشک است که به‌شدت گسترش پیدا کرده است به طوری که تا چند سال‌ دیگر شاهد خشک شدن بسیاری از این باغ ها خواهیم شد.
او با بیان اینکه کاهش بارندگی باعث افزایش نیاز آبی گیاهان و باغ‌ها می‌شود می‌افزاید: «سال گذشته وضعیت بارش‌ها بسیار خوب بود و تا اواخر اردیبهشت هیچ چاه ‌موتوری در خراسان‌رضوی روشن نشد، اما امسال به دلیل کاهش بارش‌ها متاسفانه از ۱۰ اسفند سال ۱۳۹۹ چاه ‌موتورها روشن‌شده و مصرف آب بالا رفته است.»
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی افزایش درجه حرارت متناسب با کاهش بارش‌ها و افزایش تبخیر و تعرق درختان و نیاز بیشتر به آب، کاهش آورد رودخانه‌ها و کم شدن تغذیه آبخوان‌های زیرزمینی را از تبعات کاهش بارندگی‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: «از این رو باغ‌ویلاهای غرب مشهد که به‌صورت غیرمجاز از انشعابات آب و برق استفاده کرده و بعضاً اقدام به آب‌فروشی می‌کنند در اولویت این شرکت برای تخریب قرار دارند. این موضوع با دستگاه قضا هماهنگ و در شورای تامین خراسان‌رضوی مطرح‌ شده است و با توجه به شرایط بحرانی امسال استان از نظر تامین برق و آب، درخواست تخریب کل ویلاهای غیرمجاز مستقر در غرب مشهد، در حدفاصل مشهد و چناران داده‌شده است.»
دزدی آب در بعضی باغ‌ویلاها
حسین اسماعیلیان، مدیرعامل شرکت آب‌و‌فاضلاب مشهد هم خبر دزدی آب را تایید می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه تعداد بسیاری از باغات احداث‌شده در اطراف مشهد آب را سرقت کرده و از انشعابات غیرمجاز برای آبیاری استفاده می‌کنند.» به گفته او انشعابات غیرمجاز از مهم‌ترین چالش‌های شرکت‌های آب‌و‌فاضلاب به‌ویژه در شرایط کم‌آبی است چنان که سال گذشته حدود پنج هزار انشعاب غیرمجاز آب در مشهد تعیین تکلیف شد و امسال هم پیش‌بینی می‌شود افزون بر ۸ هزار فقره انشعاب غیرمجاز شناسایی و تعیین تکلیف شود.
همچنین پیش‌بینی می‌شود حدود ۲ هزار انشعاب غیرمجاز آب فقط در محدوده بلوار شاهنامه این شهر وجود داشته باشد و در شرایط خاص امسال، در تابستان شناسایی و تعیین تکلیف این انشعابات غیرمجاز در اولویت و دستور کار قرار دارد. اسماعیلیان می‌گوید: «امسال را باید فرصتی برای مقابله با خشکسالی در نظر بگیریم، قطعاً در آینده خشکسالی‌های شدیدتری را پیش رو خواهیم داشت که باید از الان جلوی آن را گرفت.»
تشنگی به زبان آمار
بر اساس آمار شرکت آب منطقه‌ای مطرح کرده، از یک مهر سال ۹۸ تا ۲۸ اردیبهشت ماه پارسال ۲۷۰ میلیمتر بارندگی در خراسان‌رضوی رخ داد که بی‌سابقه بود، اما امسال در همین بازه زمانی فقط ۹۶ میلی‌متر باران بارید که نسبت به مدت مشابه پارسال ۴۴ درصد و نسبت به دوره درازمدت ۶۵ درصد کاهش یافته است. میزان آبی که از ابتدای مهر سال ۱۳۹۸ تا ۲۸ اردیبهشت ماه سال ۹۹ وارد ۳۵ سد استان شده حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب بوده است اما در بازه زمانی مشابه از سال ۹۹ تاکنون فقط حدود هفت میلیون آب پشت سدهای خراسان‌رضوی ذخیره شده است.
پارسال در چنین زمانی یک میلیارد و ۱۶۴ میلیون مترمکعب آب در پشت سدهای خراسان‌رضوی ذخیره شده بود و حال آنکه که اکنون میزان ذخیره آب پشت سدهای استان از ۶۴۰ میلیون مترمکعب فراتر نمی‌رود. به گفته مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی در وضعیت خشکسالی ۹۵ درصد از آبخوان‌های زیرزمینی و پنج درصد از آب‌های سطحی برداشت می‌شود اما در وضعیت ترسالی مانند پارسال، ۱۵ درصد از آب‌های سطحی و ۸۵ درصد از آب‌های زیرزمینی برداشت می‌شود.
در حال حاضر بسیاری از چشمه‌ها خشک شده‌اند و خبری از انباشت برف روی کوه‌ها نیست. پیش‌بینی شده که امسال به دلیل کاهش حجم دیم‌کاری در کشاورزی، روی چاه‌های زیرزمینی فشار بیشتری وارد شود.باغ