«13 ایستگاه سنجش آلودگی هوای استان اصفهان از مدار خارج شدند.» خبر در یکی از آلوده‌ترین روزهای اصفهان منتشر شد. روزی که شاخص‌ پی ام دو نیم روی عدد 160 ایستاده بود و شاخص آلودگی هوای اصفهان قرمزتر از روزهای قبل به چشم می‌آید. خبر با ناپدید شدن ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای اصفهان در سامانه پایش کیفی هوای کشور تایید شد، تاییدیه‌ای که البته مسئولان محیط زیست استان اصفهان آن را متعلق به امروز و دیروز نمی‌دانند: «خرابی‌ها مربوط به الان نیست، برخی از این ایستگاه‌ها قدیمی هستند.»

«از 21 ایستگاه سنجش آلودگی هوای استان اصفهان، حدود 13 ایستگاه در استان از مدار خارج شدند و امروز تنها هشت ایستگاه فعالند.» خبر به نقل از محمود مزارع، کارشناس امور آزمایشگاه‌های محیط زیست اصفهان روی خبرگزاری مهر رفته بود. این کارشناس درباره چرایی از مدار خارج شدن هم گفته بود: «نبود اعتبارات عامل اصلی خروج این ایستگاه‌ها از مدار است. این ایستگاه‌های سنجش با کوچک‌ترین نوسانات برق تحت تاثیر قرار می‌گیرند، از سوی دیگر باید توجه داشت که این دستگاه‌ها وارداتی است و با قیمت یورو خریداری شده است.» این کارشناس البته توضیحاتی هم درباره هزینه تعمیرات ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای اصفهان هم ارائه داد و تاکید کرد: «سال‌هاست هیچ اعتباری برای تعمیر ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای اصفهان تخصیص نیافته است، این در حالی است که طی دو ماه گذشته سه ایستگاه خمینی شهر، نجف آباد و رودکی اصفهان از مدار خارج شده‌اند.» مسئولان استان اصفهان اما این خبر را متعلق به امروز و دیروز نمی‌دانند. ایرج حشمتی، مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان اصفهان می‌گوید که این خرابی‌ها برای امروز نیست؛ زیرا برخی از این ایستگاه‌ها قدیمی هستند مسائل مالی بی‌تاثیر نیست.»

خبر قدیمی است

«امروز یک دقیقه هم ایستگاه‌های ما از مدار خارج نشدند، حتی یک دقیقه.» این را بابک صادقیان، رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره محیط زیست استان اصفهان به روزنامه «پیام‌ما» می‌گوید، او همچنین تایید می‌کند که خرابی و از مدار خارج شدن ایستگاه‌ها ممکن است همواره رخ دهد اما این 13 مورد برای امروز و دیروز نیست. او می‌گوید که آخرین بار دو ماه قبل بود که سرورها از دسترس خارج شده بودند: «این ایستگاه‌ها در بستر اینترنت فعالند و ممکن است با از دسترس خارج شدن سرور این ایستگاه‌ها هم از دسترس خارج شوند و بعد از مدتی دوباره به مدار بازگردند اما اینکه 13 ایستگاه امروز از مدار خارج شده باشند، امروز اتفاق نیفتاده است.» او می‌گوید: آنلاین بودن مدام این ایستگاه‌های سنجش، نوسانات برقی و قطع شدن اینترنت ممکن است این دستگاه‌ها از کالیبراسیون خارج شوند و مدتی داده‌ای نمایش ندهند: «به هر حال تمام قطعات الکترونیکی این مشکلات را دارند و ناگزیرند.» صادقیان می‌گوید، اصفهان دی ماه سال گذشته تجربه از مدار خارج شدن چند ایستگاه را باهم داشته است: «این ایستگاه‌ها بر روی بستر ای پی ان کار می‌کنند، پارسال که اینترنت مشکل پیدا کرده بود، این ایستگاه‌ها از مدار خارج شدند و حدودا سه روزی طول کشید تا مکاتبه کردیم و مجددا ایستگاه‌ها به مدار بازگشتند.»

خرابی همیشه رخ می‌دهد

یعنی ایستگاهی خراب نیست و از مدار خارج نشده است؟ صادقیان در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «همین الان ممکن است که ایستگاهی مانند ایستگاه احمد آباد اکنون در مدار باشد اما فردا مشکل فنی پیدا کند، مثلا برد الکترونیک آن خراب شود و تا سه ماه دیگر هم من نتوانم آن را تعمیر کنم و قطعات آن را تامین کنم.» او البته در میان صحبت‌هایش از خرابی ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای کاشان و خمینی شهر در چند ماهه اخیر نیز نام می‌برد: «تعمیرات این ایستگاه‌ها هزینه‌های سنگین دارد و ما هم محدودیت‌های اعتباری داشتیم و نتوانستیم قطعات را تامین کنیم، اما این مساله اولین بار نیست که رخ داده است و قطعا آخرین بار هم نیست.»

اصفهان 15 ایستگاه سنجش دارد

اصفهان اما به گفته مسئولانش دارای 15 ایستگاه سنجش آلودگی هوا است یعنی تعداد آن شاید از خبر قبلی که 21 مورد عنوان شد، کمتر است. از این تعداد 9 تای آن را شهرداری خریده و در مدار قرار داده و 6 مورد دیگر متعلق به محیط زیست استان است. اینکه چرا به جای این 15 ایستگاه تنها 4 ایستگاه روی نقشه پایش کیفی هوای کشور فعال بودند، توجیه متفاوتی برای مسئولان محیط زیست استان اصفهان دارد. صادقیان می‌گوید: «دو سامانه برای پایش هوای استان‌ها وجود دارد، یکی متعلق به سامانه ملی است، که تنها اطلاعات ایستگاه‌های سنجشی که متعلق به سازمان محیط زیست را نمایان می‌کند که آن هم اطلاعات 4 ایستگاه را نشان نمی‌دهد و 6 مورد را نمایان می‌کند، این 4 مورد تنها برای شهر اصفهان است.» او می‌گوید سامانه دیگر که استانی است اطلاعات هر 15 ایستگاه را نمایان می‌کند. تاییدیه این سامانه و ایستگاه‌هایش را هلنا کعبی، مدیر‌کل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت از محیط زیست هم آن را تایید می‌کند. او به روزنامه «پیام‌ما» می‌گوید: «اطلاعات پایش استان اصفهان همان 15 ایستگاه است و کامل است.» کعبی اما برخلاف مسئولان استانی این خبر را متعلق به گذشته نمی‌داند و به گمان او اساسا چنین چیزی شدنی نیست. او می‌گوید: «چون این ایستگاه‌ها متعلق به سیزده نقطه متفاوتند، امکان این‌که تمام آن‌ها از مدار خارج شوند، ممکن نیست.»

هزینه‌های بالا و اعتباراتی که تامین‌کننده نیست

هزینه نگهداری این ایستگاه‌ها اما گران به نظر می‌رسد، وجهه دوم خبری که به نقل از کارشناس محیط زیست عنوان شده، اینبار از سوی مسئول استانی نیز تایید می‌شود. صادقیان می‌گوید: «سالانه باتوجه به اعتباراتی که سازمان حفاظت از محیط زیست به ما ابلاغ می‌کند، ما می‌توانیم قرارداد سرویس نگهداری ببندیم، هرچند که این مبلغ با توجه به هزینه سنجش ما که به دلیل مشکلات فنی که پیش می‌آید شاید نتوانیم همه ایستگاه‌ها و دستگاه‌ها را پوشش دهیم. یعنی ما همه سنسورها را نمی‌توانیم پایش کنیم و به مدار برگردانیم، یعنی بخشی را می‌توانیم پایش کنیم و به مدار برگردانیم.» کعبی نیز درباره این اعتبار تخصیص یافته برای استان‌ها می‌گوید: «اعتبار بستگی به قیمت دلار دارد. اما اعتبار پایش سازمان محیط زیست یک سوم هزینه نگهداری و سرویس ایستگاه‌هاست. اما تعمیر نه. دستگاه‌های ما هم نیاز به سرویس و نگهداری دارد.»
او می‌گوید نوسان قیمت دلار روی این سرویس و نگهداری موثر است: «معمولا وقتی ایستگاهی نصب می‌شود، قطعات عمری پنج ساله دارند، قبل از آن نیاز به کالیبراسیون وجود دارد، این هزینه برای کالیبراسیون ایستگاه، هزینه برق، هزینه اینترنت و مواد مصرفی است.»