آلودگی هوا هر روز به گره کورتری در شهرهای بزرگ ایران تبدیل می‌شود، در روزهای اوج آلودگی هوا همه در مورد راهکارهای رفع آن اظهار نظر می‌کنند اما در بزنگاه تعیین بودجه این مساله دیگر دغدغه به حساب نمی‌آید. این در حالی است که معاون سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید بدون منابع مالی قانون هوای پاک در عمل وجود نخواهد داشت.

لایحه بودجه سال 1400 در مورد قوانین و مصوبات زیست محیطی، به‌ویژه بودجه‌های مربوط به کاهش آلودگی هوا چالش برانگیز است. برای نمونه در شرایطی که آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ایران سال‌هاست به معضلی بزرگ و غیرقابل حل تبدیل شده‌است، در این لایحه برای نظارت بر اجرای قانون هوای پاک، تنها حدود 850 میلیون تومان از محل صندوق ملی محیط‌زیست برای سازمان حفاظت محیط‌زیست در نظر گرفته شده‌ که مبلغ بسیار کمی به حساب می‌آید. مسعود تجریشی معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با «پیام ما» در مورد بودجه در نظر گرفته‌شده برای محیط‌زیست در لایحه 1400 گفت: با نگاه به لایحه بودجه برای قانون هوای پاک، پسماند و مصوبات مربوط به تالاب‌ها به جز ردپا، چیز دیگری نمی‌بینیم.

به گفته تجریشی مطالعاتی که روی آلودگی هوای شهرهای ایران توسط کنسرسیوم پژوهشی 13 دانشگاه‌ کشور انجام گرفته، راه‌کارهای کاهش آلودگی هوا چه اقداماتی را مشخص کرده اما متاسفانه بودجه‌ای برای اجرایی کردن نتایج این پژوهش در لایحه بودجه دیده نشده‌‌است.

معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست رایزنی برای تخصیص بودجه را چندان سودمند نمی‌داند: «ما جلسات مختلفی را با مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیسیون کشاورزی برگزار کردیم و این جلسات همچنان ادامه دارد. یکی از مشکلات ما این بود که سازمان برنامه و بودجه عنوان می‌کرد برای این مساله نمی‌توان ردیف جدیدی ایجاد کرد بنابراین با مجلس در حال صحبت هستیم تا بتوانیم بودجه‌های لازم را در ردیف‌های موجود بگنجانیم، هرچند که من خیلی امیدوار نیستم. ما تلاش خود را می‌کنیم که اگر امسال به جواب نرسیدیم، بتوانیم این قوانین و مصوبات محیط‌زیستی را در برنامه توسعه هفتم بگنجانیم».

به گفته تجریشی اگر قانون هوای پاک منابع مشخص نداشته باشد ماهیت وجودی قانون هوای پاک زیر سوال می‌رود: «براساس مطالعات صورت گرفته منافع حاصل از بهبود کیفیت هوا 20 به 1 است، یعنی با هر واحد بهبود هوا 20 برابر برگشت منافع اقتصادی حاصل شده‌است با این حال اگر منابع مشخص اختصاص نیابد فرقی نمی‌کند که ما این قانون را در کشور داشته باشیم یا نداشته باشیم».

همیشه بودجه‌های سازمان محیط‌زیست ضعیف است

 با وجود این اظهارات معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی این ضعف در لایحه بودجه 1400 را  تقصیر سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌داند.

سمیه رفیعی به «پیام‌ما» گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست باید همه تلاشش را می‌کرد که لایحه این‌گونه ارائه نشود. این سازمان همیشه کوتاهی می‌کند و بودجه‌هایش ضعیف است، سازمان حفاظت محیط‌زیست اصلا صدایش شنیده نمی‌شود و از آنجا که عملکرد مناسبی هم ندارد بودجه خوبی برایش در نظر نمی‌گیرند.

 رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس یازدهم در مورد رقم در نظر گرفته شده برای بودجه قانون هوای پاک اظهار کرد: حتی اگر 100 درصد رقم پیشنهادی در لایحه بودجه برای قانون هوای پاک تخصیص پیدا کند، باز رقم ناچیزی است و اصلا برای این قانون کافی نیست. با حجم کاری که این قانون دارد و هماهنگی‌هایی که باید صورت بگیرد مبلغ در نظر گرفته شده بسیار کم است. در این قانون دستگاه‌های زیادی تکلیف دارند که هماهنگی آن‌ها بر عهده سازمان حفاظت محیط‌زیست است و این حتی کفاف هزینه دبیرخانه هماهنگی ساده این قانون را هم نمی‌دهد و باید تلاش کرد مبلغ این قانون واقعی شود. ما به عنوان فراکسیون محیط‌زیست همه تلاشمان را در این زمینه خواهیم کرد.

رفیعی در  پاسخ به این‌که چه مقدار بودجه لازم است تا قانون هوای پاک تاثیرگذار باشد؟ گفت: این مساله نیاز به بررسی کارشناسی دارد که سازمان حفاظت محیط‌زیست باید آن را انجام می‌داد و حالا ما باید در این زمینه کار کارشناسی انجام دهیم. این عضو فراکسیون کشاورزی افزود: ما در زمینه تامین مالی به صورت کلی برای عرصه محیط‌زیست و منابع طبیعی ضعف داریم و کار اساسی و جدی در این حوزه انجام نمی‌شود.

او در پاسخ به این‌که آیا می‌شود راه‌های جایگزین برای تامین بودجه قانون هوای پاک مانند فروش اوراق بهادار در نظر گرفت؟ گفت: قطعا باید بشود اما این‌که ما چقدر بتوانیم این مساله را لحاظ کنیم، زمان‌بر است. متاسفانه رویکردی در این زمینه وجود ندارد و اول باید رویکرد ایجاد شود تا بعد بتوانیم آن را به عمل تبدیل کنیم.

سرفصلی در بودجه  برای کاهش آلودگی هوا نداریم

همان‌طور که معاون انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست اشاره کرد این سازمان برای ایجاد سرفصلی جدید برای کاهش آلودگی هوا در لایحه بودجه با مشکل روبرو شده‌است. بهزاد اشجعی دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان محیط‌زیست و عضو کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها در مورد این مساله به «پیام‌ما» گفت: در لایحه بودجه هیچ سرفصلی با عنوان کاهش آلودگی هوا نداریم، در حالی که این مساله یکی از مهم‌ترین مشکلات اجتماعی است. ما پیشنهاد دادیم سرفصلی در این زمینه در لایحه بودجه ایجاد شود تا بودجه‌های مربوط در این سرفصل متمرکز شود، برای نمونه بودجه نوسازی اتوبوس‌ها، بودجه اجرای معاینه‌فنی، بودجه اسقاط خودروهای فرسوده و …  همه در این سرفصل جای بگیرد.

او در پاسخ به این‌که این سرفصل چه میزان بودجه نیاز داشت؟ توضیح داد: ما برنامه‌ای بلند مدت را در نظر داشتیم اما برای اجرای  طرح‌های مربوط به سال 1400  رقمی از حداقل 5 هزار تا 10 هزار میلیارد تومان نیاز بود اما در لایحه بودجه توجهی به آن نشد و  امیدواریم در مجلس بتوانیم برای گنجاندن آن رایزنی کنیم .عقلانیت می‌گوید که موضوع آلودگی هوا از همه چیز مهم‌تراست بنابراین می‌شد سرفصل‌هایی که کمتر اهمیت داشتند را حذف کرد.

اشجعی در مورد بودجه در نظر گرفته شده برای سازمان حفاظت محیط‌زیست برای قانون هوای پاک گفت:  این مقدار و این ارقام عددی در برابر وظایف سازمان نیست و برای خالی نبودن عریضه گذاشته شده‌است. بی‌شک برای نظارت بر اجرای این قانون به بودجه‌های بیشتری نیاز داریم. برای مثال در مراکز دولتی برای این گونه طرح‌ها با ارقامی مانند 800- 900 میلیون تومان تنها می‌شود 2 یا 3 طرح پژوهشی انجام داد و به هیچ عنوان نمی‌شود وظایف نظارتی در این حد را اجرا کرد.

او افزود: ما در این قانون وظیفه نظارت بر مراکز معاینه فنی، نظارت بر آلایندگی وسیله‌های نقلیه وارداتی و تولیدی و… را داریم. بیش از ارکان قانون هوای پاک، ارکان مصوبات ذیل آن وجود دارد که باید بر اجرای آن نظارت شود. سازمان باید بتواند ساختارها و امکانات نظارتی را تامین کند تا وظایف خود را انجام دهیم .

اشجعی در پاسخ به این‌که بودجه مورد نیاز چند برابر بودجه درنظر گرفته شده است؟ عنوان کرد: برای نمونه 600 تا 700 مرکز معاینه فنی در کشور وجود دارد سازمان که نمی تواند با دست خالی بر آن‌ها نظارت کند. باید برای صحت سنجی این دستگاه‌ها عین همان دستگاه را داشته باشیم و هر دستگاه حداقل 200 میلیون تومان قیمت دارد. اگر هر استان حداقل 1 دستگاه داشته باشد تنها برای این بخش به مبلغی حدود 6 تا 7 میلیارد تومان هزینه نیاز داریم. و این تازه بخشی از نظارت بر معاینه‌فنی است.البته سازمان تا جای ممکن وظایفش را انجام می‌دهد اما با کمبود امکانات، رصد، نظارت و پایش در سطحی که باید، انجام نمی‌شود.

او اضافه کرد: یا برای نمونه برای نظارت بر مراکز اسقاط خودرو نیاز داریم که دستگاهی که از نظر آکادمیک و اجرایی توانایی دارد، مانند دانشگاه‌ها، طرحی در این زمینه تدوین کند، این گونه پروژه‌ها از 100 میلیون تا چند میلیارد تومان هزینه دارد.

اشجعی در مورد این‌که برخی نمایندگان مجلس این مشکلات را ناشی از ضعف سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌دانند، پاسخ داد:ما رایزنی‌ها، مکاتبات و نامه‌نگاری‌ها را انجام دادیم و از مجلس وقت و سازمان برنامه بودجه پیگری کامل کردیم. این‌گونه نبوده که ما پیگیر نباشیم برنامه‌های لازم را هم ارائه دادیم حتی برای بودجه دستگاه‌های دیگر در زمینه هوای پاک پیگیری کردیم اما ظاهرا اولویت چیزهای دیگری است و سازمان حفاظت محیط‌زیست اولویت نیست.