اثبات صحت نام «خلیج فارس»
آنچه در پی می‌آید، سندی بر صحت نام «خلیج‌فارس» در طول تاریخ است. عزالدین ابوحامد عبدالحمید معروف به ابن ابی‌الحدید متوفی قرن هفتم در شرح خطبه ۱۳ نهج‌البلاغه بر نام «خلیج‌فارس» تأکید کرده است. حجت‌الاسلام والمسلمین محمد اسلامی‌پناه، یکی از محققین و پژوهشگران حوزوی در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه، با اشاره به شرح خطبه ۱۳ امام علی‌(ع) در نهج‌البلاغه، اظهار داشت: حضرت در این خطبه می‌فرماید: «(وَ مِنْ کَلامٍ لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ) فِی ذَمِّ الْبَصَرَهِ وَ أَهْلِ‌ها: کُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَهِ، وَ ‏أَتْباعَ‏ ‏الْبَهِیمَهِ، ‏رَغا فَأَجَبْتُمْ، وَ ‏عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ، ‏أَخْلاقُکُمْ‏ ‏دِقاقٌ‏، وَ عَهْدُکُمْ شِقاقٌ، وَ دِینُکُمْ نِفاقٌ، وَ ماؤُکُمْ ‏زُعاقٌ‏، وَ الْمُقِیمُ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ ‏مُرْتَهَنٌ‏ بِذَنْبِهِ، وَ الشَّاخِصُ عَنْکُمْ مُتَدارَکٌ بِرَحْمَهٍ ‏مِنْ‏ رَبِّهِ، کَأَنِّی بِمَسْجِدِکُمْ ‏کَجُؤْجُوءِ ‏سَفِینَهٍ، قَدْ بَعَثَ اللَّهُ عَلَیْهَا الْعَذابَ مِنْ فَوْقها وِ مِن تَحْتها، وَ غَرِقَ مَنْ فِی ضِمْنها. و فی روایه: وَ ایْمُ اللَّهِ لَتُغْرَقَنَّ بَلْدَتُکُمْ حَتّی کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلی مَسْجِدِ‌ها ‏کَجُؤْجُوءِ ‏سَفِینَهٍ ‏أَوْ ‏نَعامَهٍ ‏‏جاثِمَهٍ‏. و فی روایه: کَجُؤْجُوءِ طَیْرٍ فِی ‏لُجَّهِ ‏بَحْرٍ». «سرزنش مردم بصره: شما سپاه یک زن بودید، و پیروان حیوان (شتر عایشه) تا شتر صدا می‏‌کرد می‏‌جنگیدید، و تا دست و پای آن قطع گردید فرار کردید، اخلاق شما پست، و پیمان شما از هم گسسته، دین شما دورویی، و آب آشامیدنی شما شور و ناگوار است، کسی که میان شما زندگی کند به کیفر گناهش گرفتار می‏‌شود، و آن کس که از شما دوری گزیند مشمول آمرزش پروردگار می‌‏گردد، گویا مسجد شما را می‌‏بینم که چون سینه کشتی غرق‏‌شده است، که عذاب خدا از بالا و پایین او را احاطه می‏‌کند، و سرنشینان آن همه غرق می‌‏شوند.
و در روایتی است: سوگند به خدا، سرزمین شما را آب غرق می‏‌کند، گویا مسجد شما را می‏‌نگرم که چون سینه کشتی یا چونان شترمرغی که بر سینه خوابیده باشد بر روی آب مانده است و در روایت دیگر: مانند سینه مرغ روی آب دریا. و در روایت دیگری آمده: خاک شهر شما بدبو‌ترین خاک‌هاست، از همه جا به آب نزدیک‌تر و از آسمان دور‌تر، و نه دهم شر و فساد در شهر شما نهفته است، کسی که در شهر شما باشد گرفتار گناه، و آنکه بیرون رود در پناه عفو خداست گویی شهر شما را می‏‌نگرم که غرق ‏شده، و آب آن را فرا گرفته، چیزی از آن دیده نمی‏‌شود، مگر جاهای بلند مسجد، مانند سینه مرغ بر روی امواج آب دریا!».
وی در ادامه با اشاره به شرح ابن ابی‌الحدید از خطبه ۱۳ نهج‌البلاغه، ابراز داشت: ابن ابی‌الحدید در این شرح آورده است: «فأما إخباره ع أن البصره تغرق عدا المسجد الجامع بها فقد رأیت من یذکر أن کتب الملاحم تدل علی أن البصره تهلک بالماء الأسود ینفجر من أرضها فتغرق و یبقی مسجد‌ها. و الصحیح أن المخبر به قد وقع فإن البصره غرقت مرتین مره فی أیام القادر بالله و مره فی أیام القائم بأمر الله غرقت بأجمعها و لم یبق منها إلا مسجد‌ها الجامع بارزا بعضه کجؤجؤ الطائر حسب ما أخبر به أمیرالمؤمنین‌(ع) جاء‌ها الماء من بحر فارس من جهه الموضع المعروف الآن بجزیره الفرس و من جهه الجبل المعروف بجبل السنام و خربت دور‌ها و غرق کل ما فی ضمنها و هلک کثیر من أهلها. و أخبار هذین الغرقین معروفه عند أهل البصره یتناقلها خلفهم عن سلفهم» «و صحیح آن است که این موضوع اتفاق افتاده و بصره تاکنون دو بار غرق شده است، یک بار به روزگار حکومت القادر بالله و بار دیگر به روزگار حکومت القائم به امرالله و در این هر دو بار تمام بصره را آب گرفته و غرق شده است و فقط مسجد آن شهر چون سینه کشتی یا سینه پرنده از آب بیرون مانده و مشخص بوده است، به همان‌گونه که امیرالمومنین علیه‌السلام در این خطبه خبر داده است.
آب از خلیج فارس از جایی که امروز به «جزیره فرس» معروف است و از سوی کوهی که به «کوه سنام» معروف است، طغیان کرده است و تمام خانه‌های آن ویران و هر چه در آن بوده غرق شده و بسیاری از مردمش کشته شده‌اند و اخبار مربوط به این دو حادثه نزد مردم بصره معروف است و اشخاص از قول نیاکان خود آن را نقل می‌کنند.»
این محقق و پژوهشگر حوزوی بیان داشت: ابن ابی‌الحدید در قرن هفتم در این شرح، نامی از خلیج فارس آورده (…….. جاء‌ها الماء من بحر فارس من جهه الموضع المعروف الآن بجزیره الفرس………) و علت غرق­شدن شهر بصره را آب­های خلیج‌فارس معرفی کرده است.
وی تصریح کرد: کلمه «خلیج‌فارس» و «بحر فارس» قرن‌هاست که در میان ملت‌ها شهرت دارد و مورد استفاده عموم مردم بوده. آیا مدرک و سندی بهتر از این می‌توان در این موضوع ارائه داد؟ نپذیرفتن این دلیل روشن و محکم، سیاستی استکباری است، نه شبهه علمی./ تاریخ ایرانی