چهار پروندهٔ ایران برای ثبت جهانی در یونسکو شامل «مسجد ایرانی»، «آسبادهای ایرانی»، «خانه‌های ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» هستند. «فلک‌الافلاک» قلعه‌ای یادگار دوران ساسانیان است که در مرکز شهر خرم‌آباد بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر در نزدیکی رودخانه قرار گرفته و چشمگیرترین اثر تاریخی و گردشگری در این شهر است که در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۴۸ به ثبت ملی رسید. گفته می‌شود ساسانیان ابتدا شهری با نام شاپورخواست در حدود منطقهٔ کنونی خرم‌آباد ساختند که بعدها ویران و در قرن هفتم هجری، خرم‌آباد فعلی به ‌جای آن بنا شد. گرچه قلعهٔ «فلک‌الافلاک» ثبت ملی شد، اما حدود سه دهه یکی از مهمترین چالش‌های این اثر تاریخی برای ثبت جهانی آزادسازی حریم بود. پس از انقلاب ۱۳۵۷، سپاه پاسداران با ایجاد یک پادگان نظامی در جنوب قلعه ضمن اشغال اطراف این بنای ملی در روند آزادسازی حریم قلعه و ثبت جهانی آن اخلال ایجاد کرده‌ بود تا اینکه پس از پیگیری‌های طولانی‌مدت، چند ماه پیش خبر رسید پادگان سپاه با دستور رئیس‌جمهوری پس از ۳۰ سال از حریم قلعهٔ «فلک‌الافلاک» جابه‌جا می‌شود. در این خبر گفته شد که با دستور رئیس‌جمهوری، پادگان سپاه از حریم قلعهٔ «فلک‌الافلاک» تا پایان سال تخلیه و به‌منظور توسعه و رونق گردشگری به وزارت میراث‌فرهنگی و گردشگری تحویل می‌شود.

 

 پایان آزادسازی‌ها، بعد عید

مسئول پروندهٔ «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» که پیش‌ازاین به «پیام ما» گفته بود اسکن‌لیزر غارها، قلعهٔ فلک‌الافلاک، تعیین حریم و عرصه، ‌عکس‌برداری هوایی، نوشتار، ترجمه و همهٔ اقدامات موردنیاز برای تکمیل پرونده همزمان در حال انجام است، حالا به خبرنگار ما می‌گوید‌: «همهٔ مستندنگاری‌ها به اتمام رسید.»

«عطا حسن‌پور» پیش‌ازاین یکی از مشکلات در مسیر ثبت جهانی را مسدود شدن ورودی برخی غارهای تاریخی از حدود ۲۰ سال پیش با ساخت‌وساز، تسخیر برخی غارها از سوی دامداران و مسیرهای دسترسی اعلام کرده بود و حالا خبر می‌دهد که این مشکل نیز به‌طور کامل رفع شده است.

مسئول پروندهٔ «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» پایان فرایند آزادسازی را به سال آینده منوط می‌داند و می‌گوید:‌ «همهٔ تملک‌ها و آزادسازی‌ها تا قبل از حضور ارزیاب یونسکو انجام خواهد شد. تملک‌ها در حال انجام است و سه مغازه در ضلع جنوبی پل گپ تا قبل از عید تخریب می‌شوند. چند مغازه در قسمت شمالی پل گپ هم بعد از عید تملک خواهد شد.»

 

حذف بافت تاریخی

مسئول پروندهٔ «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» در بخش دیگری از صحبت‌های خود با تأکید بر اینکه پرونده به جز تملک اراضی و آزادسازی حریم کار دیگری ندارد، تصریح می‌کند: «ما به‌دلیل اینکه دچار مشکل نشویم، بافت قدیم شهر را از پرونده حذف کردیم و در حال حاضر پرونده فقط شامل غارهای پیش از تاریخ و قلعهٔ فلک‌الافلاک و سه پل تاریخی است.» به‌گفتهٔ حسن‌پور، اضافه کردن بافت قدیم به پرونده مشکلات زیادی داشت؛ زیرا آزادسازی برخی راسته‌های آن کار بسیار دشواری بود. او می‌گوید: «در حال حاضر با وجود اینکه ضوابط حریم بر بافت قدیم حاکم است، اما در قالب عرصه است.»