سدهای بزرگ و تحریک گسلهای فعال
۱۱ بهمن ۱۴۰۲، ۲۱:۴۰
سدها و زمینلرزههای ناشی از چکانش مخزن سدها خطر بالقوهای برای ساکنان در نزدیکی سدها هستند، بهویژه در محلهایی که گسلهای فعال از نزدیکی محور و مخزن سدها عبور میکنند. در این موقعیتها، گسلهای فعال ممکن است با ایجاد مخزن سدها تحریک شوند و رخداد زمینلرزهای تسریع شود و بدون وجود مخزن سدها، چهبسا تا مدتها بعد چنین تحریکی رخ نمیداد. زمینلرزههای ششم فوریه ۲۰۲۳ جنوب ترکیه با بزرگای ۷.۸ و ۷.۵ در پهنهٔ گسلهٔ «آناتولی شرقی» رخ دادند. این زلزلهها در فاصلهٔ حدود صد کیلومتری غرب محور سد «آتاتورک» اتفاق افتادند که آبگیری آن در سال ۱۹۹۲ تکمیل شده بود.
سد آتاتورک بزرگترین سد ترکیه با ظرفیت کل ۴۸.۷ میلیارد مترمکعب است. پس از ساخت سد، شبکهٔ پایش سد تأسیس شد و زلزلههای ثبتشده در آن محدوده نشان داد که میزان لرزهخیزی محلی بهطور قابلتوجهی پس از پر شدن مخزن افزایش یافته است. دو زمینلرزهٔ مخرب به بزرگی ۵.۵ و ۵.۱ بهترتیب در سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ در شهر «سمسات» در نزدیکی مخزن آتاتورک رخ داد. تغییرات زمانی سطح آب و تنشهای ناشی از بارگذاری سطحی و انتشار فشار منفذی نشان داد که تنش مؤثر کلی در ناحیهٔ لرزهزا در طول دههها بهدلیل انتشار فشار منفذی افزایش یافته و لرزهخیزی پسزمینه نیز بیشتر شده است.
روند گلسههای «بوزووا» (Bozova) و «کالیچیک» (Kalicik) در محل محور و مخزن سد آتاتورک با راستای شمالغرب-جنوبشرق به پهنهٔ گسلهٔ آناتولی شرقی که راستای شمالشرق-جنوبغربی دارد میرسد. بهنظر میرسد تغییر تنش در راستای گسلهای فرعی در محدودهٔ سد آتاتورک موجب تحریک گسلهٔ آناتولی شمالی و آغاز به گسیختگی آن در ششم فوریه ۲۰۲۳ و رخداد زمینلرزه با بزرگای ۷.۸ و سپس زمینلرزه با بزرگای 7.5 شد. این مسئلهٔ مهمی است، چرا که میتواند نشان از احتمال تحریک گسلهای مهم لرزهزا بهدلیل سدسازی شود.
در چین، سد «تریگورج» (سه دره) بر روی رودخانهٔ «یانگ تسه» در سال ۲۰۰۶ آبگیری شد. سد تریگورج بزرگترین نیروگاه جهان از نظر ظرفیت نصبشده (۲۲ هزار و ۵۰۰ مگاوات) است بهنحوی که پس از بارندگیهای موسمی گسترده در سال ۲۰۲۰، تولید سالانهٔ این سد به ۱۱۲ تراوات ساعت رسید. مخزن این سد در محدودهای بهنسبت کملرزه در مرکز بهسمت شمالغرب چین قرار گرفته بود. اما فراوانی زمینلرزهها پس از آبگیری بهطور قابلتوجهی افزایش یافت. تکرار و فراوانی زمینلرزهها در راستای مخزن نواری و بسیار طولانی آن (حدود ۶۰۰ کیلومتر طول) در فرآیندهای بارگیری و تخلیهٔ مخزن بیشتر بوده است. در ۱۲ مه ۲۰۰۸ حدود دو سال پس از آبگیری سد، زمینلرزهٔ «سیچوان» با بزرگای ۷.۸ حدود ۷۰ هزار نفر کشته بر جای گذاشت. کانون این زلزله بر روی گسلهٔ سیچوان و در فاصلهٔ ۶۴۰ کیلومتری غرب محور سد تریگورجس قرار داشت ولی محدودهٔ مخزن سد تا نزدیکی گسل تحریکشده و مسبب رخداد زلزلهٔ ۱۲ مه ۲۰۰۸، ادامه یافته است. ساخت پروژههای سد و نیروگاه بزرگ و آبگیری دورهای بر پایداری پوستهٔ منطقه و گسلهای موجود اثر میگذارد و گاه باعث فعالیت لرزهای میشود.
از دههٔ ۱۹۵۰، زمینلرزههای ناشی از مخزن گزارش شدهاند. اولین زمینلرزهای که در اثر مخزن ثبت شده، زلزلهٔ «دریاچه مید» در سال ۱۹۴۵ بود. در دههٔ ۱۹۶۰، چهار زمینلرزه ناشی از مخزن با بزرگای بیش از ۶ گزارش شد. از دههٔ ۱۹۶۰ تاکنون بیش از ۱۴۰ زمینلرزه ناشی از مخزن در سراسر جهان گزارش شده است که هیچیک از آنها بالاتر از بزرگای ۶ نبودهاند. این موارد به القای لرزهخیزی بهدلیل سدسازی و ایجاد مخزنی جدید (reservoir induced earthquakes) مربوطند. وقوع زمینلرزههای چکاندهشده ناشی از مخازن با عوامل بسیاری مانند ساختار زمینشناسی منطقه، نفوذپذیری تودهٔ سنگ و شکستگیهای زمینساختی، میدانهای تنش منطقهای و تغییر سطح آب مرتبط است. از میان این عوامل، اثرهای بارگذاری آب و فشار منفذی، دو عامل اصلی مسبب زمینلرزههای القایی هستند.
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
ظرف دو ماه گذشته ۴ کارگر در ۴ حادثه در معادن زغال سنگ کرمان جانباختهاند
مرگهای تکراری
گفتوگوی «پیام ما» با بستگان کارگران مفقودشدۀ معدن شازند اراک
نگاههای منتظر به معدن فروریخته
چهاردهمین انتخابات ریاستجمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی برگزار شد
صدای جمهور آمد
مهاجران اقلیمی و چالشهای دولت آینده
کشف جدید دانشمندان از عاملی که میتواند روند ذوبشدن یخهای قطبی و بالاآمدن سطح آب دریاها را کاهش دهد
ویروسهای نجاتبخش؟!
دیپلماسی محیط زیستی کلید مقابله با تغییراقلیم
گفتوگو با «علی شمس»، پژوهشگری که در زندهگیری یوز در قرق «یوزکنام پل ابریشم» حضور داشت
یوز جوان باید پس از بلوغ رهاسازی شود
کمیتهٔ محیط زیست ستاد مسعود پزشکیان به پرسشهای «پیام ما» پاسخ داد
پاسخهای محیط زیستی «پزشکیان»
انتظارات از دولت چهاردهم برای تامین آب سیستان و بلوچستان
جمعی از اساتید دانشگاه، کنشگران و روزنامهنگاران در حوزه محیطزیست در نامهای به صدا و سیما خواستار شدند
مناظره یا میزگرد محیطزیستی در برنامه نامزدها گنجانده شود
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید