آژانس جهانی انرژی (IEA) در تازه‌ترین گزارش خود که روز پنجشنبه منتشر شد، اعلام کرد در سال گذشتهٔ میلادی نسبت به سال ۲۰۲۲ ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر به میزان ۵۰ درصد افزایش داشته است و پیش‌بینی شده این ظرفیت تا سال ۲۰۲۸ به بیشترین میزان خود برسد. آژانس می‌گوید مفاد بیانیهٔ نهایی اجلاس اقلیمی دوبی (کاپ ۲۸) پنجره‌های جدیدی برای توسعهٔ تجدیدپذیرها باز کرد و به‌نظر می‌رسد در سال‌های پیش‌ رو، فرصت مناسبی برای رسیدن به هدف «سه‌برابر کردن ظرفیت تجدیدپذیرها» که در اجلاس دوبی مطرح شده بود، ایجاد شده باشد. 

 

گزارش آژانس جهانی انرژی حکایت از رسیدن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر جهان به ۵۱۰ گیگاوات دارد و این به‌معنای رشد ۵۰ درصدی ظرفیت این انرژی‌ها در سال ۲۰۲۳ است. سه‌چهارم از این رشد، مربوط به نیروگاه‌های برق «فتوولتائیک» (PV) است که بیشترین رشد در جهان نیز از ناحیهٔ همین نیروگاه‌ها گزارش شده است. اما در چین، ظرفیت تولید برق بادی ۶۶ درصد رشد داشته است. اروپا، ایالات متحده و برزیل نیز ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر خود را به بالاترین سطح در مقایسه با سال‌های گذشته رسانده‌اند. 

 

طبق آخرین تحلیل‌های آژانس انرژی از وضعیت توسعهٔ انرژی‌های تجدیدپذیر، با توجه به سیاست‌های موجود و شرایط بازار انرژی جهان انتظار می‌رود ظرفیت انرژی تجدیدپذیر جهان در فاصلهٔ سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۸ به هفت‌هزار و ۳۰۰ گیگاوات برسد. بر همین اساس، برق خورشیدی و برق بادی ۹۵ درصد از این افزایش ظرفیت را تشکیل خواهند داد و برق تجدیدپذیر تا اوایل ۲۰۲۵ با پیشی گرفتن از زغال‌سنگ، تبدیل به بزرگترین منبع تولید برق جهان خواهند شد. بااین‌حال و باوجود رشد بی‌سابقه‌ای که در ۱۲ ماه گذشته اتفاق افتاده، جهان باید تا سال ۲۰۳۰ به ظرفیت سه‌برابری تجدیدپذیرها برسد؛ چراکه در اجلاس کاپ ۲۸ کشورها به این توافق رسیده‌اند. برابر گزارش آژانس، ظرفیت جهانی تجدیدپذیرها تا سال ۲۰۳۰ به ۲.۵ برابر خواهد رسید که کمتر از میزان مورد توافق است. 

 

«فاتح بیرول» (Fatih Birol)، مدیر اجرایی آژانس می‌گوید: «این جهش در ظرفیت تجدیدپذیر برای رسیدن به هدف سه‌برابر شدن این انرژی‌ها هنوز کافی نیست. اما ما در حال نزدیک شدن به هدف هستیم و دولت‌ها ابزارهایی را که برای پرکردن این شکاف احتیاج است، در اختیار دارند.» او همچنین می‌گوید: «امروزه باد خشکی (توربین‌های بادی نصب‌شده در خشکی) و فتوولتائیک ارزان‌تر از نیروگاه‌های سوخت فسیلی در اکثر کشورها تمام می‌شود. هنوز موانع بزرگی از جمله محیط دشوار اقتصاد کلان جهانی وجود دارد.» 

بیرول اضافه می‌کند: «از نظر من، مهمترین چالش برای جامعهٔ جهانی افزایش سریع ظرفیت تأمین مالی و استقرار انرژی‌های تجدیدپذیر در اکثر اقتصادهای نوظهور و کشورهای درحال‌توسعه‌ای است که بسیاری از آن در اقتصاد انرژی جدید عقب مانده‌اند. موفقیت در رسیدن به هدف توسعهٔ سه‌برابری تجدیدپذیرها، به همین تأمین مالی بستگی دارد.» 

 

بیرول همچنین می‌گوید: «این گزارش اولین مرحلهٔ کلیدی در اقدامات آژانس انرژی برای پیگیری نتایج کاپ ۲۸ است که در سال ۲۰۲۴ و پس از آن ادامه خواهد داشت. این گزارش براساس پنج ستون اصلی است که ما پیش از کاپ ۲۸ تعیین کرده بودیم. سه‌برابر کردن ظرفیت تجدیدپذیرها، دوبرابر کردن بهره‌وری انرژی، کاهش انتشار متان، گذار از سوخت‌های فسیلی و افزایش تأمین مالی برای اقتصادهای نوظهور و کشورهای درحال‌توسعه ستون‌های پنج‌گانه هستند و ما از نزدیک پیگیری خواهیم کرد تا ببینیم آیا کشورها به وعده‌های خود عمل می‌کنند و سیاست‌های مناسب را اجرا می‌کنند یا خیر.» 

 

نیازها برای رسیدن به هدف سه‌برابر کردن ظرفیت تجدیدپذیرها با توجه به شرایط کشورها، منطقه و تکنولوژی به‌طور قابل‌توجهی متفاوت است. در اقتصادهای نوظهور و درحال‌توسعه، اقداماتی برای دسترسی به منابع مالی، حاکمیت قوی و چارچوب‌های نظارتی قوی برای کاهش ریسک و جذب سرمایه‌گذاری ضروری است؛ از جمله این اقدامات، ایجاد اهداف و سیاست‌های جدید در کشورها است. 

آن‌طورکه آژانس می‌گوید، انتظار می‌رود راه‌اندازی نیروگاه‌های فتوولتائیک و برق بادی در خشکی تا سال ۲۰۲۸ در ایالات متحده، اتحادیهٔ اروپا، هند و برزیل در مقایسه با پنج سال گذشته بیش از دو برابر شود. قیمت واحدهای ماژول‌های فتوولتائیک در سال ۲۰۲۳ تقریباً ۵۰ درصد کاهش یافته است که این کاهش قیمت و هزینه‌های راه‌اندازی سریع نیز ادامه خواهد داشت. این کاهش هزینه‌ها به‌دلیل آن است که پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید جهانی تا پایان سال ۲۰۲۴ به یک‌هزار و صد گیگاوات برسد که به‌طور قابل‌توجهی بیش از تقاضا است. درمقابل، نیروگاه‌های بادی (خارج از چین) به‌دلیل مسائلی چون اختلال در زنجیرهٔ تأمین مداوم، هزینه‌های بالاتر و جدول زمانی طولانی‌مدت با محیطی پرچالش روبه‌رو است که نیاز به سیاستگذاری‌های قوی‌تر دارد. 

 

در این گزارش همچنین اقدامات انجام‌شده برای تولید هیدروژن با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بررسی شده و ارزیابی می‌کند که احتمالاً چه تعداد از پروژه‌های اعلام‌شده در این حوزه پیش خواهند رفت. از تمام پروژه‌های تولید هیدروژن با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر اعلام‌شده در سراسر جهان، انتظار می‌رود از کل ظرفیت‌های پیشنهاد در این دهه تنها هفت درصد تا ۲۰۳۰ راه‌اندازی شوند. این سرعت آهسته به‌دلیل مواردی همچون هزینه‌های بالای تولید و سرعت کند تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در این حوزه است. آژانس می‌گوید برای متقاعد کردن سرمایه‌گذاران، اعلامیه‌های بلندپروازانهٔ این پروژه‌ها باید با سیاستگذاری‌هایی همراه باشد که با حمایت از تقاضا در این حوزه سازگار باشد. 

 

در سال ۲۰۲۳ نیز نقش سوخت‌های زیستی نیز پررنگ‌تر از قبل شد و به‌نظر می‌رسد اقتصادهای نوظهور به‌ رهبری برزیل و هندوستان در پنج‌سال آینده، ۷۰ درصد از تقاضای جهانی این سوخت‌ها را به‌خود اختصاص دهند؛ چراکه در حال حاضر این سوخت‌ها در حال نشان دادن پتانسیل واقعی خود در بخش‌هایی همچون سفرهای هوایی و جایگزینی با سوخت‌های بسیار آلاینده مانند گازوئیل هستند. درحالی استفاده از سوخت‌های زیستی در حال شتاب‌ گرفتن است، گزارش آژانس نشان می‌دهد که این شتاب چندان که باید، کافی نیست و برای هماهنگ‌سازی سوخت‌های زیستی با مسیر «صفر خالص» تا ۲۰۳۰، جهان نیازمند افزایش قابل‌توجه تقاضای این نوع سوخت خواهد بود.