از چه زمانی بحث ممنوعیت تردد در پارک جنگلی النگدره مطرح شد؟

پارک جنگلی النگدرهٔ گرگان، بخشی از میراث جهانی جنگل‏‌های هیرکانی است که با توجه به ویژگی‌‏های بوم‏‌شناختی، اقتصادی و اجتماعی آن، خدمات بسیار ارزشمندی برای همهٔ شهروندان گرگان، استان گلستان و ایران دارد و جزء سرمایه‌‏های ارزشمند ملی کشور به‌شمار می‌‏رود. مدیریت پارک جنگلی النگدره به‌دلیل قرار گرفتن در حریم شهر گرگان و متأسفانه پایین بودن سرانهٔ فضای سبز شهری نسبت به سرانهٔ متوسط کشور و به‌منظور جبران این کمبود، در سال ۹۲ به شهرداری گرگان واگذار شد. عدم وجود سرانهٔ کافی و عدالت فضای سبز شهری به‌خصوص در شمال گرگان، سبب حضور بی‌‏ضابطهٔ گردشگران با آسیب‌های فراوان برای این گنجینۀ طبیعی منحصر‌به‌‌فرد شهری و ذخیره‌‏گاه گونه‌های گیاهی و جانوری همراه بود. در سال ۱۳۹۹ شیوع کرونا موجب ممنوعیت ورود خودرو و گردشگران به النگدره به‌مدت سه سال شد. در طی این سه سال طلایی، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و حضور تعدادی خودرو برقی برای استفادهٔ عموم مردم، محیطی امن را برای نشاط روح و سلامت جسم طیف وسیعی از شهروندان و گردشگران فراهم کرد و درعین‌حال، این منطقهٔ جنگلی یک‌‌بار دیگر فرصت زایش و احیا پیدا کرد. ولی از اول خردادماه ۱۴۰۰ به استناد مجاز بودن حضور خودرو در دفترچهٔ پارک جنگلی النگدره و به‌بهانه‏ٔ کنترل بدپوششی بانوان و بعضی موارد دیگر، با بازگشایی مسیر خودرویی با یک روند معکوس مجدداً شاهد آسیب و تخریب دید جنگل بودیم که البته به‌نظر می‌رسد جز تخریب جنگل و برهم خوردن امنیت اجتماعی  و روانی گردشگران، نتیجه‌ای نداشت.

 

در سال‌های اخیر ظرفیت برد برای ورود ماشین‌ها در این پارک جنگلی تعریف شد،‌ آیا رعایت همین ظرفیت برد نمی‌توانست به حفظ النگدره منجر شود تا نیازی به ممنوعیت نباشد؟

همگان می‌‏دانند در استان گلستان، مسیرهای خودرویی جنگلی کم نیستند، از جمله جاده ناهارخوران، جاده زیارت، جنگل قرق، جنگل توسکستان، جنگل درازنو و موارد دیگر. تجربهٔ ارزشمند زمان کرونا در استفاده از پارک جنگلی النگدره به‌عنوان بزرگترین پیاده‏‌راه جنگلی و منطقهٔ منحصربه‌فرد گردشگری (یکی از هفت منطقهٔ نمونهٔ گردشگری) در کشور، نشان داد بدون مدیریت‌‏های کلیشه‌‏ای و مخرب پارک‌‏های جنگلی کشور، می‌توان نیازهای گردشگری و سلامت شهروندان گرگانی و گردشگران را به‌خوبی و به‌صورت پایدار برآورده کرد.

 

تردد ماشین‌‌ها در النگ‌دره چه تبعاتی روی گونه‌های گیاهی و حیات‌وحش دارد؟

تأثیر بازگشایی مسیر خودرویی موجب کاهش تنوع زیستی گونه‌‏های گیاهی و جانوری و تجدید حیات طبیعی درختان جنگلی و از بین رفتن گونه‌‌های بوم‌زاد در معرض خطر انقراض مانند وزغ تالشی می‌‏شود. در اثر عبور خودروها و ایجاد ناهنجاری صوتی، مردم مجبورند برای پیاده‌روی و پیک‌نیک (خورگشت) از سطح جنگل بهره ببرند و به اعماق جنگل «خارج از زون‌‌های مشخص‌شده برای تفرج متمرکز و حتی گسترده»گرایش پیدا کنند که خود موجب تخریب بیشتر پوشش گیاهی به‌صورت کنده شدن و له‏‌شدگی گیاهان، عدم فرصت جوانه‏‌زنی و استقرار نهال‏‌های جوان شود. در یک مطالعهٔ دانشگاهی و مقایسهٔ پوشش جنگلی مناطق قرق‌شدهٔ جنگل النگدره پس از حدود هشت سال با مناطق آزاد (کنترل‌نشده)، تنوع گیاهان علفی، قطر، ارتفاع و شادابی درختان و نیز تجدید حیات (درصد زادآوری) و شادابی تجدید حیات در مناطق بهره‏‌برداری‌شده به‌صورت معنی‌‏داری کاهش نشان داد. بدیهی است زادآوری، آیندهٔ یک جنگل را تأمین می‌‏کند و استمرار تجدید حیات جنگل از مهمترین مؤلفه‏‌های مدیریت پایدار در جنگل است. افزایش بهره‌‏برداری چوب از جنگل با سوزاندن یا خروج چوب از جنگل و قطع درختانی که ساده‌تر قطع می‏‌شوند، موجب کاهش این گونه‌‏های ارزشمند (مانند بلوط، توسکا و ممرز) و افزایش گونه‌‏های فرصت‌طلب می‌شود.

 

علاوه‌بر‌این، در اثر عبور خودروها در جادهٔ آسفالته و پناه بردن مردم به عمق جنگل، خاک جنگلی دچار کوبیدگی می‏‌شود. مطالعهٔ بخش‌‏های قرق‌شدهٔ النگدره، نشان داده که عدم کوبیدگی خاک با فراوانی کرم خاکی به‌عنوان شاخصی برای پتانسیل فعالیت حیاتی و کیفیت یک رویشگاه همراه بوده است. متراکم شدن خاک موجب ممانعت از تجدید حیات طبیعی درختان جنگلی، افزایش رواناب، فرسایش و تخریب خاک، آلودگی و گل‌‏آلود شدن آب رودخانه‌‏ها و اثرات نامطلوب بر روی آبزیان خواهد شد.

 

تردد خودرو و حضور تعداد افزایش‌یافتهٔ گردشگران موجب افزایش زباله (در حاشیهٔ جاده و در جنگل) و آلودگی صوتی در اثر صدای حرکت خودرو و صدای ضبط ماشین‏‌ها خواهد شد. این آلودگی صوتی در مواردی می‌‏تواند موجب کر شدن و خونریزی گوش در بعضی پرندگان و تغییر القایی محل زندگی آنها شود. مسلماً در اثر این آلودگی صوتی، با توجه به پناه بردن پرندگان و حیات‌وحش به بخش‌‏های عمقی جنگل، حضور و صدای پرندگان از جمله گنجشک‌سانان (مانند دم‏‌جنبانک، توکای سیاه، چلچله و صعوهٔ جنگلی) به‌عنوان یکی از عوامل جذاب طبیعت و تأثیر روانی آن به حداقل می‌‏رسد. دور شدن پرندگان می‌‏تواند موجب افزایش حشرات مضر و بروز آفت برای درختان جنگلی شود. از سوی دیگر به‌دلیل افزایش زباله در سطح پارک، تعداد پرندگان فرصت‌طلب مثل کلاغ و زاغی به‌شدت افزایش می‌‏یابد که در فصل بهار تعداد قابل‌توجهی از جوجه‌های این گروه از پرندگان را شکار می‌کنند. 

 

حفاظت از النگدره باعث بهبود کیفیت آب گرگان می‌شود،‌ این گزاره چقدر درست است؟

پارک جنگلی النگدره در داخل یک حوضهٔ آبریز بزرگ به مساحت ۳۴۰ هکتار قرار دارد که دارای منابع آب‌های سطحی مناسبی است. کیفیت آب رودخانهٔ النگدره در حد مناسب برای شرب است. میزان ۱۰ درصد آب شرب شهر گرگان از طریق دو رودخانهٔ زیارت و النگدره تأمین می‌‏شود و با توجه به کم‌آبی سال‏‌های اخیر، باید در حال حاضر اهمیت رودخانهٔ النگدره به‌عنوان یکی از منابع بالقوهٔ آب شرب گرگان  مورد توجه قرار گیرد. با توجه به کم‌آبی در گرگان به‌ویژه در فصول گرم، فعال شدن چاه‌‏های کشاورزی، گسترش شهرنشینی و تجاوز به حریم اراضی جنگلی، حفظ و احیای این جنگل از نظر کمیت و کیفیت آب شرب بسیار حائز اهمیت است.

 

تعریف مسیرهای پیاده‌روی امکان ورود برخی گروه‌های خاص مانند سالمندان، افراد دارای معلولیت و… را کمرنگ نمی‌کند؟

برای افرادی که امکان و توان پیاده‌روی را ندارند و نیز جهت پشتیبانی از سالمندان و کودکان، خودروهای برقی در النگدره قابل استفاده است. از این نظر تجربهٔ موفقی در این پارک در زمان کرونا و با حمایت شهرداری و شورای شهر گرگان وجود دارد. در‌عین‌‏حال، می‌‏توان تمهیدات مناسبی برای افراد دارای معلولیت با ویلچر هم اندیشید و کیفیت خدمات‌‏رسانی این خودروها را ارتقا بخشید. در حال حاضر، در بسیاری از کشورهای جهان با هدف مقابله با آلودگی هوا و کاهش میزان انتشار آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای و حفظ بیشتر محیط‌زیست، خودروهای برقی جایگاه مناسبی به خود اختصاص داده است.

 

برنامه‌های فعالان محیط‌زیست برای نوروز چه بود؟

در آستانهٔ سال نو و فصل بهار و در پی تصمیم هوشمندانهٔ شورای حفظ بیت‌‏المال برای ممنوعیت ورود خودرو به النگدره، فعالان و دوستداران محیط‌زیست فعالیت‏‌هایی به‌صورت گروهی در جهت فرهنگسازی حفاظت از میراث جنگل هیرکانی انجام دادند. اولین حرکت ارزشمند این روزها، پویشی مردمی‌ پاکسازی جنگل النگدره روز ۲۷ اسفند با شعار «جنگل‏‌ها میراث طبیعی ما و امانتی برای آیندگان» بود که با حضور ده‏‌ها نفر از علاقه‌مندان طبیعت انجام شد. در گام بعدی، با نظر کارشناسان اداره‌کل منابع‌طبیعی استان و به کمک شهرداری گرگان و همچنین نظرات متخصصان و فعالان محیط‌زیست تابلوهای راهنمایی برای نشان دادن اهمیت و ارزش‌‏های این جنگل برای گردشگران تدارک دیده شد که در آستانهٔ سال نو در چند نقطه از این پارک نصب شد. از سوی دیگر، تعدادی راهنمای گردشگری داوطلب از بین دانشجویان رشته‏‌های محیط‌زیست و علوم جنگل و نیز راهنمایان گردشگری استان پس از حضور در یک کارگاه توجیهی و میدانی در تاریخ ۲۴ اسفند، در ایام تعطیلات در حد توان برای گردشگران از همهٔ نقاط کشور در پارک جنگلی النگدره از ارزش‌‏ها و اهمیت جنگل هیرکانی و نیز اصول و ضوابط گردشگری سازگار با حفاظت صحبت کردند. امیدواریم این اقدام نقطه‌عطفی و راه روشنی باشد برای گردشگری مسئولانه در سایر پارک‌‏های جنگلی که استان گلستان در پی مطالبهٔ فراگیر مردم فهیم و طبیعت‌دوستان گرگان، متخصصان، فعالان و کارشناسان جنگل و محیط‌زیست، به‌صورت پیشرو در آن گام برداشته است.