شرق بندرعباس هنوز ساحلی گِلی دارد و پرندگان گوناگون. هنوز هم از دوردست‌ها برای زمستان‌گذرانی، راه پرندگانی چون تلیلهٔ بزرگ به گوشه‌ای از هرمزگان می‌رسد و آنها در منطقه‌ای شهری ساکن می‌شوند و اهالی هم می‌توانند از نزدیک پرنده‌ای در معرض خطر انقراض را ببینند که هر روز با سختی‌های جدیدی برای بقا باید دست‌وپنجه نرم کند. حالا یکی از این سختی‌ها کاشت نهال حرا است. نهال‌های حرا، ساحل گِلی را از بین خواهند برد؛ یعنی پرندگان این منطقه باید به فکر نقطهٔ جایگزین باشند. این اتفاق باعث نگرانی و اندوه بسیاری از فعالان این حوزه شده است. «ایمان ابراهیمی»، مدیرعامل انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم، یکی از این افراد است که به «پیام‌ ما» می‌گوید: «این منطقه از ساحل بندرعباس هیچگاه محل رشد حرا نبوده و کاشت این درختان تغییر در اکوسیستم است. ما در کشور ۲۵۰ گونه پرندهٔ آبزی و کنارآبزی داریم که زندگی‌شان به پهنهٔ گِلی وابسته است.» 

 

هرمزگان بیش از ۵۰ تالاب ساحلی دارد و از بین این‌همه تالاب بیشترین تنوع پرندگان در ساحل شهر قرار دارد که این اتفاق فرصت بی‌نظیری برای توسعهٔ پرنده‌نگری در ابعاد ملی و بین‌المللی فراهم می‌کند. دیدن یک پرندهٔ خاص و در معرض انقراض در سواحل یک کلانشهر و در داخل شهر اتفاق عجیب و مهمی است، اما می‌خواهند این اتفاق را نابود کنند.» آنها در روزهای اخیر نهال‌ها را با چشم خود دیده‌اند و می‌گویند ساحل بکر و گِلی به‌زودی از بین خواهد رفت. «نصف محدودهٔ زندگی تلیلهٔ بزرگ نهال کاشته شده است. اگر اراده و فکر درستی در کار باشد، می‌توان این نهال‌ها را کند. ما از سازمان حفاظت محیط زیست هم پیگیری کرده‌ایم و آنها به ما گفتند منابع‌طبیعی به نامه‌نگاریشان پاسخ نداده.»

 

در توسعهٔ جنگل‌های حرا بازنگری شود

اهمیت جنگل حرا بسیار زیاد است. جنگل‌هایی با قدرت حفاظتی بالا که به‌واسطهٔ دارا بودن منابع حساس بیوفیزیکی، اهمیت زیستگاهی و پرورشگاهی، تنوع زیستی، غنای جانداران، وجود گونه‌های در معرض خطر و کمیاب، واقع شدن در آستانهٔ تحمل اکولوژیک شرایط محیط‌زیستی، حساسیت به آلاینده‌ها، کندی ترمیم محیط‌زیستی و مشکلات ناشی از پاکسازی آلاینده‌ها در ردیف یکی از مهمترین مناطق حساس دریایی ایران قرار می‌گیرند و توسعهٔ اقتصادی-اجتماعی در اطراف آنها تنها برپایهٔ رعایت حریم زیست امکانپذیر است. آن‌طورکه سایت سازمان حفاظت محیط‌زیست نوشته، وسعت این جنگل‌ها در استان هرمزگان ۱۵ هزار و ۸۰۰ هکتار است و این اکوسیستم‌ها نه‌تنها به‌عنوان زیستگاه‌های حساس از نظر اهداف حفاظت از اولویت بیشتری برخوردارند بلکه به‌دلیل کارکرد و ارزش‌های غیر قابل جانشین خود از یکسو و اهمیت آنها از نظر زیستگاهی از سوی دیگر امروزه در کانون توجه کنوانسیون تنوع زیستی نیز واقع شده‌اند.  

 

او بازنگری در توسعهٔ کاشت حرا را یکی از اصلی‌ترین مواردی می‌داند که سازمان منابع طبیعی باید به آن توجه کند و ادامه می‌دهد «در صورتی که ساحل شرق بندرعباس با حرا پوشیده شود، پرندگان مختلف، خصوصا تلیله مجبور به جابجایی و پیدا کردن محل جدید می‌شوند. کل تلیله‌های بزرگ منطقه ۲۰۰ فرد هستند و این جابجایی می‌تواند این گونه در معرض انقراض را نابود سازد. از سویی حضور آنها عامل گردشگری و پرنده‌نگری است و چرا شهر باید از این حضور خالی شود؟»

 

قاسمی همچنین به تغییر ماهیت ساحل هم اشاره می‌کند و کاشت حرا را عاملی می‌داند که ساحل را از بومی‌ها دریغ خواهد کرد «ما در گذشته در بخش‌های دیگری از بندرعباس شاهد این بودیم که مردم مقابل حراکاری ایستادند. چراکه ساحل را از آنها گرفته بود و ممکن است در آینده این اتفاق برای این نقطه هم رخ دهد.»

او بار دیگر اثرات مثبت حراکاری را بسیار زیاد می‌داند، اما تأکید می‌کند که این اثرات مثبت نباید تغییر در اکوسیستم ایجاد کند و باعث نابودی گونه‌های مختلف شود. 

 

در سواحل توسعهٔ حرا جدی نیست

آذرماه امسال و همزمان با طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت، ایرنا خبر از کاشت  شش میلیون و ۵۰۰ اصله نهال در هرمزگان و سه میلیون نهال حرا در هفت شهرستان ساحلی استان داد. «مهدی دوستی»، استاندار هرمزگان، نیز با بیان آنکه سهم استان هرمزگان در این طرح کاشت ۲۵ میلیون اصله نهال در مدت چهار سال است، گفت «به‌طور متوسط سالانه باید حدود شش میلیون و ۵۰۰ نهال تولید و در سطح استان کاشته شود. در مقایسه با دو سال پایانی دولت گذشته که به‌طور متوسط صد هزار درخت کاشته می‌شد، سال گذشته دو میلیون نهال در استان کاشته شد و امسال نیز شش و نیم میلیون نهال کاشته می‌شود که رشدی ۶۵ برابری را رقم زده‌ایم.» 

 

کاشت حرا هرچند مزایای زیادی دارد، اما نباید در هر نقطه‌ای انجام شود و بااین‌حال، «سید محمدنور موسوی»، مدیرکل منابع‌طبیعی هرمزگان، مخالف انتقادات وارده است و به «پیام‌ ما» می‌گوید «در سواحل بندرعباس توسعه جدی نیست و فقط در حد ۲۰۰ تا ۳۰۰ نهال و برای برگزاری مراسم کاشته شده است و این تعداد در حدی نیست که زیستگاه را نابود سازد.» به‌گفتهٔ او، تولید این نهال‌ها توسط جامعهٔ محلی در حال انجام است و بسیاری از آنها خواهان کشت این گونه هستند. «جنگل‌های حرا جایی است برای تخم‌ریزی ماهی و میگو و همین هم باعث استقبال ساحل‌نشینان است. از سویی تولید و کاشت هم با کمک جامعهٔ محلی در جریان است و این نشان از حضور و رضایت آنها دارد.»

 

موسوی اما در پایان در پاسخ به این پرسش که چرا طرح توسعه بدون توجه به بخش‌های مختلف و قابلیت آنها در جریان است و چطور بدون بررسی صرفاً به گفتن آنکه تغییری در اکوسیستم ایجاد نمی‌شود، بسنده کرده‌اید؟ می‌گوید «این کار طرح پژوهشی دارد و بدون بررسی عملیاتی نشده است.» 

نتایج کار اما تاکنون خلاف این گفته‌ها را نشان می‌دهد و همچنان فعالان محیط‌زیست نگران وضعیت یکی از بهترین ساحل‌های گِلی کشور و پرندگان خاص آن هستند.