|پیام ما| آلودگی هوا در تهران دیروز وارد نهمین روز شد، نهمین روزی که مردم در شرایط وارونگی دما تنفس کردند و هوای آلوده را به ریه‌هایشان کشیدند؛ مثل زندگی وارونه. مردم استان البرز در همسایگی تهران دیروز را هم در هوای دودآلود نفس کشیدند. در خوزستان با ادامه مازوت‌سوزی در نیروگاه رامین، که از چشم محیط زیست هم پنهان نیست، روزهای آلوده ادامه پیدا کرده و دیروز که 5 ایستگاه سنجش فقط در شهر اهواز رنگ هشدار قرمز را نشان می‌دادند، بار دیگر تعدادی از شهروندان راهی مراکز درمانی شدند. در اصفهان هم قرمزی پرچم چهار ایستگاه نشان از آلودگی هوا بود. اراک و همدان هم دودآلود بودند و در تبریز دی‌اکسید گوگرد، آلاینده شاخص هوا بود. از میان این نقاط اما تهران با داشتن 29 ایستگاه آلوده (26 مورد به رنگ قرمز) شرایط خاصی را تجربه می‌کند؛ چه آنکه پیش از این هم در آذر امسال، نیمی از ماه را با وارونگی دما گذراند.

سازمان هواشناسی از ابتدای آذر تا همین دیروز که سیزدهمین روز دی بود، 18 هشدار درباره آلودگی هوا صادر کرده است؛ هشدارهای زرد و نارنجی از ادامه تنفس در دود و توصیه به پرهیز از تردد در هوای آلوده شهرهای صنعتی. در مدت این چهل روز ۸ هشدار سطح نارنجی و ۱۰ هشدار سطح زرد برای آلودگی هوا در شهرهای صنعتی و پرجمعیت کشور صادر شده؛ این آمار در نوع خود کم‌نظیر است. در عین حال اظهارات حلیا سادات حسینی شکرآبی، سرپرست اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران نیز حاکی از این است که تعداد روزهای آلوده نسبت به پارسال هم بیشتر شده. به گفته او تهرانی‌ها حدود ۴۶ درصد از روزهای امسال را در هوای ناسالم تنفس کرده‌اند که به معنای افزایش ۱۹ درصدی روزهای آلودگی هوا نسبت به سال گذشته است. حسینی با اشاره به اینکه برنامه‌ها طرح‌ها و قانون هوای پاک که در راستای کاهش آلودگی هوای شهر تهران در سال ۷۹، اسفند‌ماه ۹۰ و قانون هوای پاک در مرداد‌ماه ۹۶ به تصویب رسیدند، به ایسنا گفته که «متاسفانه به دلایل نبود مدیریت یکپارچه و هماهنگ، تخصیص نیافتن بودجه مناسب، نبود هماهنگی بین وزارتخانه‌ها و سازمان‌های متولی امر، اجرای برنامه‌ریزی‌های انفعالی و لحظه‌ای در برخورد با آلودگی هوا و … همچنان آلودگی هوا گریبانگیر شهر و پایتخت‌نشینان است».

تکلیف‌های فراموش‌شده دستگاه‌ها
دیروز با افزایش غلظت آلودگی و ادامه روند وارونگی دما، در تهران میانگین کیفیت هوا ۱۵۹ و در شرایط ناسالم تخمین زده و اعلام شد که ۲۹ ایستگاه در شرایط آلوده قرار گرفته‌اند‌ و از این تعداد شرایط ۲۶ ایستگاه به رنگ «قرمز» درآمده است. این وضعیت باعث شد صحن مجلس محل تذکرهایی درباره آلودگی هوا باشد و شورای شهر هم بحث‌های مربوط به این موضوع بی‌نصیب نماند. حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده برخوار، شاهین‌شهر و میمه و عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در جلسه دیروز مجلس در تذکری با انتقاد از اجرا نشدن قانون هوای پاک گفت: «برابر ماده ۲۳۴ بر اساس بررسی‌های انجام شده، وزارت صمت از ۷ تکلیف قانونی فقط یک مورد، وزارت نفت از ۱۳ تکلیف قانونی یک مورد، وزارت نیروی از ۶ تکلیف فقط یک مورد، وزارت راه و شهرسازی از ۷ تکلیف یک مورد را اجرا کرده‌اند. سازمان ملی استاندارد نیز از ۷ تکلیف قانونی ۵ مورد را در دستور کار دارد و هیچ مورد را به طور کامل اجرا نکرده است.» به گفته او سازمان حفاظت محیط‌ زیست متولی اجرای قانون که باید سایرین را هم به اجرا دعوت کند، از ۲۲ تکلیف قانونی، فقط ۱۲ مورد را اجرا کرده است. «نتیجه این عدم اجرای تکالیف فقط در یک نقطه این شده که در شاهین‌شهر و همچنین شهرستان برخوار و شهر اصفهان، از ابتدای سال جاری تا ۱۰ دی تنها یک روز هوای پاک وجود داشته و مردم ۱۴۲ روز هوای ناسالم استنشاق کردند.»

حاجی‌دلیگانی، نماینده مجلس: وزارت صمت از ۷ تکلیف قانونی فقط یک مورد، وزارت نفت از ۱۳ تکلیف قانونی یک مورد، وزارت نیروی از ۶ تکلیف فقط یک مورد، وزارت راه و شهرسازی از ۷ تکلیف یک مورد را اجرا کرده‌اند. سازمان ملی استاندارد نیز از ۷ تکلیف قانونی ۵ مورد را در دستور کار دارد و هیچ مورد را به طور کامل اجرا نکرده است. سازمان حفاظت محیط‌ زیست هم از ۲۲ تکلیف قانونی درباره قانون هوای پاک، فقط ۱۲ مورد را اجرا کرده است

این عضو هیئت رئیسه مجلس تاکید کرد: «از وزیر نیرو انتظار بود که در مقابل مصوبه‌ مربوطه مقاومت کند و من معتقدم وزیر نیرو می‌تواند بخشی از بار نیروگاه شهید منتظری را به سایر نیروگاه‌ها که نیاز به استفاده سوخت مازوت ندارند، منتقل کند. در یک شبانه‌روز در نقاطی که اعلام شد ۷ میلیون لیتر مازوت استفاده می‌شود و این مقدار یعنی ۲۱ برابر آلایندگی خودروهای این شهرستان‌ها؛ بر اساس آمار اعلامی از سوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان فوتی‌های ناشی و متاثر از آلایندگی‌ها عدد قابل‌توجهی است. همچنین هزینه درمان بیماری‌های ناشی از آلایندگی‌ها ۱۲ هزار میلیارد تومان اعلام شده است.»
مازوت‌سوزی در برخی نیروگاه‌ها
دیروز همچنین اقبال شاکری، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس درباره شدت گرفتن آلودگی هوای تهران به خانه ملت گفت: «منشا آلودگی هوا از دو مجرای سامانه متحرک و غیرمتحرک نشات می‌گیرد، در سامانه متحرک درصد بسیاری از آلودگی هوای پایتخت به ناوگان حمل و نقل عمومی کشور مرتبط است که پرواضح است میزان اتوبوس‌های موجود در سطح شهر پاسخگوی نیاز مردم نیست از طرفی همین تعداد، از فرسودگی رنج می‌برند. اقدامات مناسبی برای جایگزینی اتوبوس‌های فرسوده از طرف شهرداری و وزارت کشور در دستور کار قرار گرفته است که امیدوارم هر چه سریع‌تر به سرانجام برسد.» این نماینده مجلس با اشاره به ضرورت توسعه سیستم حمل و نقل سبز گفت: «مترو در پایتخت نیازمند ۷۰۰ الی ۱۰۰۰ واگن است تا بتواند حمل و نقل مسافر را از ۲ میلیون نفر روزانه به ۸ میلیون نفر بدون ازدحام برساند.»

زهره عبادتی، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران: علت اصلی آلودگی هوای تهران در سال جاری، پدیده وارونگی دما (اینورژن) به‌صورت طولانی‌مدت است که البته یک پدیده کاملا طبیعی است. در سال‌های گذشته تداوم اینورژن به این شکل نبوده است. به عنوان نمونه دو تا سه روز در چنین شرایطی بودیم و پس از سه روز ناپایداری جوی ایجاد می‌شد و از شرایط اینورژن خارج می‌شدیم

عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در مورد نقش مازوت‌سوزی در شدت‌گیری آلاینده‌های تهران هم توضیح داد: «بی‌برنامگی در مصرف منابع و انرژی‌های موجود از آب و برق گرفته تا گاز امروز کشور را با کمبودهایی مواجه کرده است و شاهد مازوت‌سوزی در برخی از نیروگاه‌ها هستیم و همین مسئله موجب افزایش آلودگی هوا در کلانشهرها به‌ویژه پایتخت شده است، البته در نظر داشته باشیم دولت بارها تاکید داشته که در تهران مازوت‌سوزی نداریم با تمام این تفاسیر دستگاه‌های مربوطه به‌ویژه کمیسیون انرژی باید به این مسئله ورود جدی داشته باشند.»
این گفته‌ها در حالی است که زهره عبادتی، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران با تکذیب ادعای برداشتن مقطعی پلمب‌ نیروگاه‌هایی که قابلیت مازوت‌سوزی دارند، به ایسنا توضیح داده: «در تهران تنها نیروگاه بعثت قابلیت استفاده از سوخت مازوت را دارد که از سال ۹۸ پلمب است. می‌توانید هم‌اکنون از شرکت گاز نیز بپرسید تا مطمئن شوید گاز این نیروگاه قطع شده است یا خیر؟ من این ادعا را کامل رد می‌کنم چراکه تصمیم بر این بوده است در تهران گاز مورد نیاز نیروگاهی که قابلیت مازوت‌سوزی دارد، تامین شود و از زمان پلمب تاکنون هم مازوت‌سوزی نداشته‌ایم.»
چمران: ترک فعل‌های گذشته پیگیری شود
دیروز مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران پیش از آغاز یکصد و نوزدهمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر تهران درباره سهم مدیریت شهری در موضوع مقابله با آلودگی هوا گفت: «هر یک از دستگاه‌ها سهم‌شان در این قانون مشخص است و سهم مدیریت شهری نیز مشخص شده است. افرادی که اظهار نظر می‌کنند اگر انصاف دارند و اظهار نظر آنها و نگاهشان آلوده به مسائل سیاسی نباشد و تخصصی باشد و از سوی دیگر هم به قانون هوای پاک نگاهی بیندازند، می‌توانند در مورد سهم مدیریت شهری صحبت کنند.»
او ادامه داد: «سازمان حفاظت محیط زیست باید بر اجرای این قانون توسط دستگاه‌های مختلف نظارت می‌کرد. امروز مشکلاتی که با آن روبه‌رو شده‌ایم یک روزه نبوده و سال‌هاست که ادامه دارد. باید ترک فعل‌هایی که در گذشته انجام شده مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد. امروز نه تنها تهران که شهرهای دیگری همچون مشهد، تبریز، قزوین و … نیز با این مشکلات دست به گریبان شدند. بی‌تردید اینکه مشکلات را به گردن شهردار تهران بیندازیم کاری از روی بغض و کینه است. باید نقش مدیریت شهری در قانون هوای پاک را بار دیگر مطالعه کنند.»
چمران تاکید کرد: «وزیر کشور برای اجرای صحیح همین قانون سه جلسه با حضور معاونان وزرای مربوطه برگزار کرده است. در حوزه حمل و نقل عمومی، وسایل حمل و نقل عمومی از کجا باید تهیه شود؟ بنزینی که باید یورو۵ باشد از کجا باید تامین شود؟ البته در این حوزه‌ها وزارتخانه‌ها کارهایی را انجام داده‌اند از جمله اینکه وزارت نیرو نباید در اطراف تهران مازوت بسوزاند. کاری که اعلام کردند در تهران سال‌هاست که متوقف شده و مازوت سوزانده نمی‌شود؛ اما در مورد مصرف گازوئیل نیز که بر عهده وزارت نفت است گازوئیل بالای ۵۰۰ ppm در تهران توزیع نمی‌شود اما در سایر شهرها، بالای ۱۰۰۰ ppm هم توزیع می‌شود و خودروها این گازوئیل را در هنگام عبور از تهران می‌سوزانند و هوا را آلوده می‌کنند که باید به این نکته توجه ویژه‌ای صورت گیرد.»
در جلسه دیروز همچنین مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران هم درخواست کرد که سازمان‌ استاندارد گزارشی از کیفیت سوخت ارائه کند. او با استناد به اینکه بر اساس‌ ماده ۱۸ قانون هوای پاک وزارت نفت مکلف بود تا پایان سال ۱۴۰۰ انواع سوخت‌های کشور را بر اساس استاندارد ملی تولید و توزیع کند و بر اساس تبصره ماده ۳ آیین‌نامه فنی همین قانون سازمان استاندارد مکلف بوده که استاندارد سوخت را تدوین و مراحل اجرایی شدن آن را از طریق شورای عالی استاندارد پیگیری کند، گفت: «سازمان استاندارد که مکلف بوده استاندارد سوخت‌ها را تدوین و پیگیری کند، گفت: ضروری است گزارش کیفی و نتایج نمونه‌برداری‌های صورت گرفته به شورای شهر تهران ارسال شود.»
متهم احتمالی: سوخت پرگوگرد
عبادتی، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران نیز دیروز درباره ارتباط سوخت پرگوگرد با افزایش آلاینده دی‌اکسید گوگرد توضیح داد: «در استان تهران سوخت استاندارد توزیع می‌شود اما بسیاری از خودروهای سنگین حمل بار و مواد اولیه که در بزرگراه آزادگان و کمربندی‌های اطراف تهران تردد می‌کنند، داخل تهران سوخت‌گیری انجام نمی‌دهند. واقعیت این است که سوخت توزیع شده در کل کشور استاندارد نیست و احتمال سوزاندن سوخت غیراستاندارد توسط این خودروها وجود دارد. بدین جهت آلایندگی آنها در شرایط وارونگی دما می‌تواند به افزایش دی‌اکسیدگوگرد نیز کمک کند.»
او درباره علت آلودگی اخیر هوای تهران افزود: «علت اصلی آلودگی هوای تهران در سال جاری، پدیده وارونگی دما (اینورژن) به‌صورت طولانی‌مدت است که البته یک پدیده کاملا طبیعی است. در سال‌های گذشته تداوم اینورژن به این شکل نبوده است. به عنوان نمونه دو تا سه روز در چنین شرایطی بودیم و پس از سه روز ناپایداری جوی ایجاد می‌شد و از شرایط اینورژن خارج می‌شدیم.»
به گفته او ۱۴ روز متوالی در آذرماه سال جاری پدیده وارونگی دما را داشتیم که بی‌سابقه بوده و دیروز نیز نهمین روز اینورژن در دی‌ماه بوده است. عبادتی ادامه داد: «در شهر تهران هشت میلیون و ۱۶۰ هزار نفر و در استان تهران ۱۴ میلیون نفر جمعیت در حال تردد داریم. حدود ۸۰ هزار ماشین‌آلات سنگین در سطح شهر تردد می‌کنند بنابراین حتی اگر هر کدام از این موارد آلاینده‌های خاص خود را به اندازه کم تولید کنند، آلاینده‌ها تجمع پیدا می کنند.»
به گفته عبادتی تداخل اینورژن طولانی‌مدت با فعالیت‌های انسانی یا فعالیت واحدهای صنعتی در مجموع باعث تجمیع غلظت آلاینده‌ها و افزایش شاخص می‌شود. فعالیت‌های انسانی مانند ترددهای معمولی عموم مردم و فعالیت‌ واحدهای صنعتی مانند تردد ماشین‌آلات سنگین، حمل بار و موارد اولیه که حتی با وجود خروجی‌های استاندارد هم باعث افزایش غلظت آلاینده‌ها می‌شوند.
معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران درباره سابقه افزایش شاخص آلاینده‌ها در این فصل گفت: «افزایش شاخص آلاینده‌ها بالای ۱۵۰ در این فصل باتوجه به سال‌های گذشته پیش‌بینی می‌شود اما ما به عنوان محیط زیست معتقدیم امسال با شرایط خاصی به جهت طولانی بودن وارونگی دما مواجه هستیم.»
باد آلودگی‌ها را می‌برد
بر اساس اعلام اداره کل هواشناسی استان تهران، تا بعد از ظهر امروز (چهارشنبه، ۱۴ دی) با پایداری و سکون نسبی جو، ماندگاری هوای سرد و وارونگی دما در بیشتر مناطق استان تهران به‌ویژه مناطق پرتردد شهری، پرجمعیت و صنعتی آسمان صاف و غبارآلود و همراه با انباشت آلاینده‌ها و تداوم کاهش کیفیت هوا پیش‌بینی می‌شود. این روند در همه شهرهای صنعتی یکسان است.
بررسی نقشه‌های هواشناسی و پیش‌یابی مدل‌های عددی، پیرو هشدار سطح نارنجی شماره ۹ وضعیت جوی استان تهران نشان می‌دهد، از بعد از ظهر امروز با آغاز فعالیت سامانه بارشی به‌تدریج شاهد افزایش ابرناکی، وزش باد و در اواخر وقت بارش برف و باران در بیشتر مناطق استان تهران به‌ویژه بارش برف گاهی همراه با کولاک برف در ارتفاعات و ادامه آن تا صبح روز جمعه (۱۶ دی) خواهیم بود. باز هم باد آلودگی را از این شهر می‌برد.