|پیام ما| هنوز گاهی بوی عجیب در تهران می‌پیچد که منشا دقیق آن مشخص نیست. هنوز آنهایی که به فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) می‌رسند از بوی نامطبوع گلایه دارند و همچنان تغییری در وضعیت ایجاد نشده. آخرین واکنش به وضعیت بوی تهران را هفته گذشته نماینده مردم اسلامشهر در مجلس داشت. مهدی شریفیان در تذکری شفاهی خواستار اقدام سازمان محیط زیست و وزارت نیرو برای رفع بوی نامطبوع اتوبان تهران – قم شد. اما مشکل بوی نامطبوع فقط مختص تهران نیست. همین حالا یکی از مهمترین مشکلات محیط زیستی اهر، بویی است که از هفته‌های گذشته در این شهر پیچیده و جست‌وجوها برای منشا آن ادامه دارد. بوها گاه ردی از یک تخلف محیط زیستی هستند. بوهایی که برخی از آنها منشا مشخص و برخی منشا نامشخص دارند، زندگی بسیاری را تحت‌تاثیر قرار داده است و حالا به مشکل محیط زیستی بدل شده که می‌تواند هم‌ردیف با بسیاری از مشکلات خودنمایی کند. به‌دنبال تکرار این تجربه در نقاط مختلف کشور و حل نشدن مشکل در بعضی موارد مثل داستان بوی تهران یا شهر بهار، قرار است آزمایشگاه مرجع برای «آلودگی بویایی» در کشور راه‌اندازی شود.

تفاهم‌نامه تازه میان سازمان حفاظت محیط زیست، دانشکده محیط زیست و پارک علم و فناوری دانشگاه تهران برقرار شده و بر اساس آن سازمان حفاظت محیط زیست متعهد شده در زمینه بومی‌سازی، انتقال و توسعه فناوری‌های جدید برای کاهش یا رفع آلودگی‌های محیط زیستی، کاهش انتشار یا اثرات گازهای گلخانه‌ای، توسعه منابع انرژی پاک، تأمین ابزارهای سنجش، پایش و کنترل آلودگی در منابع انتشار همکاری کند و تامین نیازهای سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه‌های پایش و توسعه بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر را با اولویت بهره‌گیری از شرکت‌های عضو پارک علم و فناوری دانشگاه تهران سامان دهد.

هلنا کعبی: بررسی‌ها بیشتر از هرچیز زمانی رخ می‌دهد که شکایتی صورت بگیرد اما استاندارد تدوین‌‌شده‌ای در این زمینه وجود ندارد. در سال‌های گذشته شکایت کم بود چرا که صنایع آلاینده و … تا این حد به محل زندگی مردم نزدیک نبودند و از طرفی مردم هم نمی‌دانستند می‌شود برای چنین موردی شکایت کرد. اما در حال حاضر وضعیت فرق کرده است

دانشکده محیط زیست و پارک علم و فناوری دانشگاه تهران هم متعهد به همکاری با سازمان محیط زیست در راستای شناسایی مشکلات و آسیب‌شناسی در حوزه‌های مختلف محیط زیست شده‌اند. همکاری در بازنگری و تدوین دستورالعمل‌ها، حدود مجاز، برنامه عملیاتی و مدیریتی مورد نیاز سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین همکاری در ارزیابی و سنجش مقایسه‌ای ابزارهای دقیق آزمایشگاه‌های معتمد محیط زیست در مواردی که امکان سنجش توسط آزمایشگاه سازمان حفاظت محیط زیست وجود ندارد، از تعهدات دانشگاه تهران در این تفاهم‌نامه است.
این تفاهم‌نامه در حالی امضا شده که از زمستان سال 97 که برای نخستین بار بوی نامطبوع سطح گسترده‌ای از شهر تهران را درگیر کرد تاکنون، موارد گوناگونی برای منشا این بو ذکر شده. بارها مسئولان منشا آن را تغییر داده‌اند و بار دیگر که شهر پر از بوی عجیب شده، صحبت از منشاهای دیگر به میان آمده است. آرادکوه، فاضلاب، کشتارگاه‌ها، مازوت‌سوزی صنایع و … همه جزو مواردی هستند که در سال‌های اخیر به عنوان مشکل بیان شده‌اند اما برای برداشتن این موانع تاکنون کاری از پیش نرفته و حالا باید دید با راه‌اندازی این آزمایشگاه و منبع‌یابی بو، آیا برای رفع آن هم چاره‌ای اندیشیده می‌شود یا خیر.
شهرهای بسیاری درگیر بوی نامطبوع
ماجرای بوی ناخوشایند اما شهرهای بسیاری را درگیر کرده است. مرداد امسال بعد از شش ماه گله و شکایت، تعدادی از شهروندان گلستانی که روزانه از محور علی‌آباد کتول به سمت گرگان تردد می‌کنند، بابت بوی نامطبوع کشتارگاهی که در این مسیر قرار دارد، شکایت کردند. رئیس اداره محیط زیست علی‌آباد کتول همان زمان گفت که «این کشتارگاه در دهه هشتاد راه‌اندازی شده و در آن زمان مشکلی برای دفع پساب وجود نداشته است، اما حالا با مشکل دفع پس آب و هوا مواجه شده است و در صدد رفع آن هستند». این کشتارگاه که در نزدیکی پیچک‌محله است، برنامه‌ای ۶ ماهه‌ ارائه داده تا نواقص را برطرف کند.
در چند روز گذشته هم مردم سنندج بار دیگر از بوی نامطبوع فاز جدید آرامستان بهشت محمدی گلایه کردند و هفته گذشته اعضای شورای شهر افتاء برای بررسی موضوع به محل رفتند و البته نتیجه آن هنوز نامشخص است.
ماجرا اما در اهر متفاوت بود. مردم اهر مدت‌ها بود که از انتشار بویی نامطبوع در شهر رنج می‌بردند که منشا آن نامشخص بود. در روزهای اخیر، مسئولان امر احتمال داده‌اند منشا این بو، تصفیه‌خانه فاضلاب اهر باشد. آنطور که مهر نوشته، فاضلاب، سه‌برابر ظرفیت به تصفیه‌خانه فاضلاب شهری اهر وارد می‌شود و طبیعتاً این مجموعه نمی‌تواند عمل تصفیه را به طور کامل انجام دهد از این رو فاضلاب را بدون تصفیه کامل به رودخانه اهرچایی رهاسازی می‌کند.
نماینده مردم اهر و هریس از پیگیری احداث فاز دوم تصفیه‌خانه فاضلاب شهری اهر از وزارت نیرو خبر داده اما این در حالی است که شهر از بو اشباع شده است و زمان رفع مشکل معلوم نیست.
در شهرستان بهار هم 15 سال است که مردم با بوی نامطبوع زندگی می‌کنند. اردیبهشت امسال، روح‌الله نباتی، فرماندار این شهر به ایسنا گفت: «این بو از یک منبع خاص ساطع نمی‌شود و چندین منشأ دارد که مربوط به مراکز صنعتی و آلاینده‌های محیط زیستی ناشی از فعالیت‌های آن‌ است. متاسفانه مردم شهر بهار با وزش باد، بیشتر این بوی ناخوشایند را احساس می‌کنند.»
این موارد تنها نمونه‌های اندکی از آلودگی‌های بویایی در چند ماه گذشته بود. در شهرهای جنوبی هم بوی نامطبوع بارها و بارها صدای مردم را درآورده است و حتی اداره محیط زیست بوشهر در سال‌های گذشته از منابع انتشار بوی نامطبوع در عسلویه شکایت کرد. شکایت‌هایی که بسیاری از آنها بی‌نتیجه ماند و همچنان بوی گاز، فاضلاب و بوهای دیگر مردمان بسیاری را در جنوب کشور آزرده کرده است.

همین حالا یکی از مهمترین مشکلات محیط زیستی اهر، بویی است که از هفته‌های گذشته در این شهر پیچیده و جست‌وجوها برای منشا آن ادامه دارد. بوها گاه ردی از یک تخلف محیط زیستی هستند. بوهایی که برخی از آنها منشا مشخص و برخی منشا نامشخص دارند، زندگی بسیاری را تحت‌تاثیر قرار داده است و حالا به مشکل محیط زیستی بدل شده که می‌تواند هم‌ردیف با بسیاری از مشکلات خودنمایی کند

شکایت درباره بو بیشتر شده است
از جمله سازمان‌هایی که شکایت از بوی بد به آنجا می‌رسد سازمان محیط زیست است. سازمانی که در دفتر پایش فراگیر آلودگی محیط زیست به صورت تخصصی به مسئله بو هم پرداخته می‌شود. با این حال هلنا کعبی، مدیرکل دفتر پایش فراگیر به «پیام ما» می‌گوید که در سال‌های اخیر مسئله بو جدی‌تر شده است و مردم به حقوق شهروندی خود آگاه‌تر شده‌اند و به همین دلیل شکایت‌ها بیشتر شده است. «بررسی‌ها بیشتر از هرچیز زمانی رخ می‌دهد که شکایتی صورت بگیرد اما استاندارد تدوین‌‌شده‌ای در این زمینه وجود ندارد. در سال‌های گذشته شکایت کم بود چرا که صنایع آلاینده و … تا این حد به محل زندگی مردم نزدیک نبودند و از طرفی مردم هم نمی‌دانستند می‌شود برای چنین موردی شکایت کرد. اما در حال حاضر وضعیت فرق کرده است.» او می‌گوید خود مسئله بوی نامطبوع در شهرها اتفاق جدیدی نیست و در حال حاضر هم سازمان حفاظت محیط زیست چند مدل دستگاه پالایش بو دارد. «یکی از این دستگاه‌ها با شامه انسانی کار می‌کند. یعنی دستگاه متناسب با شامه فردی که بویایی قوی دارد تنظیم می‌شود و بعد به محیط‌های گوناکون برای بررسی برده می‌شود. دستگاه دیگر ترکیب‌های خاص موجود در هوا را می‌گیرند و بر آن اساس بررسی انجام می‌شود که این دو دستگاه در داخل سازمان محیط زیست وجود دارد و اگر در محلی شکایتی رخ دهد به آنجا برده می‌شود.» به گفته مدیرکل دفتر پایش دو مدل دیگر از دستگاه‌های سنجش بو هم داریم که این مدل‌ها در استان‌های مختلف هم وجود دارد. «یک سری از آنها دستگاه‌های کوچکی هستند که برای بهداشت محیط استفاده می‌شوند و دقت آنها کم است. مدل دیگر هم دستگاه‌هایی هستند عوامل ایجاد بو را تشخیص می‌دهند که آن هم در چند استان وجود دارد.»
کعبی هرچند از جزئیات تفاهم‌نامه فعلی مطلع نیست اما می‌گوید سازمان در حال تدوین اساسنامه‌ای برای پایش و ساماندهی بو در کشور است که به زودی آماده و منتشر خواهد شد.