|پیام‌ما| براساس آمار وزارت راه و شهرسازی 15 درصد از مساحت شهرها و روستاهای کشور به بافت فرسوده اختصاص دارد. منظور از بافت فرسوده در تعریف وزارت کشور و وزارت راه‌وشهرسازی؛ جدا از آنچه به عنوان سکونتگاه‌های حاشیه‌ای و غیررسمی می‌شناسیم بافت‌های رسمی، عموما در مرکز شهر، با عناصری ریزدانه و متراکم هستند که علاوه بر نبود امکان خدمات‌رسانی عمومی به آنها و دسترسی نداشتن به فضاهای عمومی، دارای استحکام و ایمنی در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله‌ها نیستند. تعریفی که توجه به آن، عدد 15 درصد از کل مساحت سکونتگاه‌های رسمی کشور را ترسناک نشان می‌دهد.

با وجود تدوین طرح بازآفرینی شهری به ویژه بافت‌های تاریخی و فرسوده که در زمان صدارت عباس آخوندی بر کرسی وزارت راه و شهرسازی مصوب شد اما گویی نه فقط دولت یازدهم و دوازدهم در بهسازی بافت‌های فرسوده توفیقی نداشتند بلکه راه دشواری هم پیش روی دولت سیزدهم است. دولتی که شعارش ساخت مسکن ارزان بود گویی در محدوده‌هایی با قیمت‌های ارزان زمین و خانه و تراکم جمعیتی بالا نیز برنامه عملی و قابل اجرایی ندارد.
در آستانه اخذ اعتبار
دیروز معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که در قانون بودجه امسال دو هزار میلیارد تومان به نوسازی بافت فرسوده و حاشیه‌ای تخصیص داده شده که درمرحله گرفتن این اعتبار قرار داریم.

با استناد به آمارهای رسمی بانکی و از آنجا که هم‌‌‌اکنون تقریبا بخش زیادی از سازنده‌‌‌ها و سرمایه‌گذاران ساختمانی در بافت‌‌‌های فرسوده از بازوی وام نوسازی استفاده می‌کنند سال گذشته بانک‌ها تنها ۱۷۲۵ فقره وام نوسازی پرداخت کرده‌‌‌اند

محمد آیینی گفت: بیش از ۱۶۶ هزار هکتار از مساحت شهرها معادل ۲۳ درصد سطوح شهری بافت‌های نابسامانی دارند. که شامل ۷۰ هزار هکتار بافت فرسوده، ۶۰ هزار هکتار بافت حاشیه ای، ۳۲ هزار هکتار بافت تاریخی و ۶ هزار هکتار بافت فرسوده با پیشینه روستایی می‌شود.
به گفته مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ۴۹ درصد واحدهای مسکونی واقع در بافت‌های نابسامان شهری فاقد تاب پذیری در برابر آسیب‌ها هستند. از سال ۸۴ تا کنون ۶۷۰ هزار واحد نوسازی شده که از محل تخریب ۲۸۰ هزار واحد فرسوده تولید شدند. بنابراین به طور متوسط سالانه ۴۰ هزار واحد نوسازی شده است. برای تسریع درروند نوسازی بافت‌های فرسوده اقدامات بسیاری زیادی از جمله تسهیل در صدور پروانه نوسازی، تخصیص ۲ هزار و ۶۱۰ میلیارد تومان از محل تسهیلات اشتغالزایی به نوسازی بافت فرسوده و اعطای تسهیلات ۴۵۰ میلیون تومانی در تهران که ۱۵۰ میلیون تومان آن با نرخ سود صفر درصد بوده ،انجام شده است. هم اکنون ۶۵ هزار واحد از بافت‌های فرسوده در حال ساخت مجدد هستند. تاکنون در ۴۳۵ شهر بالغ بر ۶۰۰میلیارد تومان قیر رایگان به بهسازی معابر بافت‌های فرسوده و حاشیه‌ای پرداخت شده است.
معاون وزیر راه و شهرسازی تیرماه امسال نیز در خصوص وضعیت بافت‌های فرسوده کشور همراه با با انتقاد از هشت سال عدم اجرای نوسازی واحدهای مسکونی در بافت‌های فرسوده و تاریخی شهری گفته بود: 2 میلیون و ۶۵۰ هزار واحد از بناهای مسکونی واقع در این محدوده‌ها ناپایدار هستند.
محمد آئینی، معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بود: بیش از ۱۶۲ هزار هکتار معادل ۲۵ درصد و یک چهارم سطح شهرها را بافت‌های هدف بازآفرینی شهری اعم از سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ای، بافت ‌فرسوده میانی و بافت فرسوده تاریخی تشکیل می‌دهند که بیش از یک‌سوم جمعیت شهری در این مناطق سکونت دارند.
او در ارائه آماری گفته بود: بیش از پنج‌میلیون و ۷۰۰ واحد مسکونی در محدوده‌های هدف بازآفرینی شهری قرار دارند. با تلاش‌هایی که انجام شده نزدیک به ۲۱۰ هزار واحد بنای ناپایدار تخریب و نوسازی شده و به‌جای آنها ۶۷۰ هزار واحد ساخته شده است؛ بنابراین ما با کار مانده بسیار زیادی مواجه هستیم.
150 هزار واحد در دستور کار
معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بود: در حوزه نوسازی مسکن، برنامه نوسازی ۱۵۰ هزار واحد در سال در دستور کار است که این میزان دست‌کم ۱۵ برابر متوسط هشت سال گذشته می‌شود که کار بزرگی است. هم اکنون بیش از ۶۲ هزار واحد در این محدوده‌ها در دست حمایت داریم که در حال نوسازی هستند که ۱۲ هزار واحد آن در دهه فجر سال گذشته به بهره‌برداری رسید و ۱۵ هزار واحد نیز در هفته دولت سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید. بقیه نیز در مراحل مختلف ساخت‌وساز است.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش اعلام کرده بود: انتظار است تا سالیانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار واحد فرسوده در بافت های فرسوده با ارائه بسته جامع شهرسازانه نوسازی در بافت‌ها نوسازی شود و با این کار بخشی از نیاز مردم به مسکن در این محدوده‌ها پاسخ داده شود. ظرفیتی که در این محدوده ها وجود دارد بیش از پنج میلیون واحد اضافی است که لازمه‌اش این است که بستر این کار فراهم شود. در این‌کار همراهی مردم و حل مشکلات سند که در برخی از محلات وجود دارد باید برطرف شود. همچنین باید تشویق جدی از سرمایه گذاران در این محدوده ها انجام شود تا نسبت به سرمایه گذاری در این محدوده‌ها ترغیب شوند.
فقط 6 دهم درصد بازسازی
یک وب‌سایت تخصصی بازار مسکن و تحولات آن در گزارشی از وضعیت بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده، اعداد و تحلیل‌های قابل توجهی ارائه می‌کند. وب‌سایت خصوصی ملک بافت فرسوده را قربانی نخست سیاست‌های بانکی حوزه مسکن و تسهیلات دولتی معرفی کرده است. این گزارش می‌نویسد: از آنجا که بخش عمده سرمایه‌گذارها وسازنده‌‌‌ها در بافت‌‌‌های فرسوده از بازوی تسهیلاتی یا همان امکانات وام نوسازی استفاده می‌کنند و همچنین تاکنون آماری از روند نوسازی بافت‌‌‌های فرسوده در سال گذشته از سوی دولت منتشر نشده است می‌توان نتیجه گرفت که با احتساب آمار بانکی، سال گذشته تنها ۶/ ۰‌درصد از واحدهای ساخته شده در کشور در بافت فرسوده بوده‌‌‌اند. این در حالی است که سهم این مناطق در معاملات مسکن به‌خصوص در کلان‌شهرها افزایش یافته است. به عنوان نمونه، سهم بافت فرسوده از کل معاملات خرید مسکن شهر تهران که در سال ۹۶ یعنی سال قبل از جهش اخیر قیمت مسکن معادل ۳۶‌درصد بود هم‌‌‌اکنون به ۴۵‌درصد افزایش یافته است. این موضوع به این معناست که جهش قیمت مسکن باعث شده است تا تقاضای مصرفی برای خرید مسکن ارزان‌قیمت به هسته ارزان شهرها هدایت شود. این موضوع نه تنها درباره شهر تهران که در سایر شهرها به‌خصوص کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ مصداق دارد.
همچنین آمارهای رسمی حاکی است هم‌‌‌اکنون میانگین قیمت مسکن در بافت‌‌‌های فرسوده شهر تهران حدود ۶۰ تا ۶۵‌درصد ارزان‌‌‌تر از سایر مناطق شهر تهران است. همین موضوع نشان می‌دهد به‌رغم انحراف سیاست‌های دولت به ساخت مسکن در حومه شهرها، ‌‌‌ کانون تقاضای مسکن ارزان‌قیمت اتفاقا در دل شهرها و در هسته درونی و فرسوده آنها قرار دارد. با این حال، حمایت‌‌‌ها، سیاست‌ها و تمرکز دولت بر مسکن دولتی در شهرهای بزرگ باعث شده است به جای آنکه جبهه اصلی مسکن‌سازی در دل بافت‌‌‌های فرسوده و درون هسته ارزان‌قیمت عرضه مسکن شهرها متمرکز شود، به بیرون از شهرها کشیده شود و جبهه جدید در بیرون از شهرها تشکیل شود.
با استناد به آمارهای رسمی بانکی و از آنجا که هم‌‌‌اکنون تقریبا بخش زیادی از سازنده‌‌‌ها و سرمایه‌گذاران ساختمانی در بافت‌‌‌های فرسوده از بازوی وام نوسازی استفاده می‌کنند سال گذشته بانک‌ها تنها ۱۷۲۵ فقره وام نوسازی پرداخت کرده‌‌‌اند؛ البته آمارهای مربوط به تعداد تسهیلات پرداختی و تعداد واحدهای ساخته شده در بافت‌‌‌های فرسوده در سال‌های ۹۸ و ۹۹ نشان می‌دهد تقریبا از هر ۵ واحد ساخته شده در این بافت‌‌‌ها یک واحد وام نوسازی دریافت کرده‌‌‌اند.
در هر کدام از این سال‌ها بنا بر اعلام دولت و بر اساس آمارهای دولتی حول و حوش ۵۰‌هزار واحد مسکونی در بافت‌‌‌های فرسوده احداث شده است.
این گزارش ادامه می‌دهد: در حالی که در سال ۹۸ معادل ۱۵‌هزار و ۷۸۲ فقره وام نوسازی و در سال ۹۹ معادل ۱۰‌هزار و ۹۵۱ فقره وام پرداخت شده است که با احتساب اینکه در سال ۹۸ معادل ۳۹۵‌هزار واحد مسکونی و در سال ۹۹ معادل ۴۹۱‌هزار واحد مسکونی در کل کشور احداث شده است می‌توان نتیجه گرفت تنها ۴‌درصد واحدهای ساخته شده کل کشور در سال ۹۸ وام نوسازی دریافت کرده‌‌‌اند و همچنین این موضوع در سال ۹۹ معادل ۲‌درصد کل واحدها بوده است.
از هر 5 واحد وام به یکی می‌رسد
همچنین با محاسبه آمار اعلام شده از سوی دولت نیز می‌توان اعلام کرد از مجموع کل ساخت‌وسازهای کشور تنها حدود ۱۲‌درصد واحدهای ساخته شده در سال ۹۸ و ۱۰‌درصد کل واحدها در سال ۹۹ در بافت فرسوده بوده است. حال اگر در سال ۱۴۰۰ نیز همین الگو یعنی استفاده تنها یک واحد از هر ۵ واحد از وام نوسازی صادق باشد باز هم سهم نوسازی واحدهای فرسوده از کل ساخت‌وساز کشوری در سال گذشته معادل ۳‌درصد خواهد بود.
این تحلیل علت این موضوع را استفاده هر یک واحد از هر ۵ واحد، از وام نوسازی، به سطح ناکافی وام نوسازی در سال‌های اخیر نسبت به هزینه‌‌‌های ساخت‌وساز عنوان می‌کند. سقف وام نوسازی برای شهر تهران در سال‌های ۹۸ و ۹۹ معادل ۵۰‌میلیون تومان و در سایر شهرها ۳۰ تا ۴۰‌میلیون تومان بود که برای سرمایه‌گذار و سازنده وامی غیرجذاب محسوب می‌شود. این سقف بعد از افزایش در سال ۱۴۰۰ به ۱۲۰‌میلیون تومان برای تهران و ۱۰۰ و ۸۰‌میلیون تومان برای سایر شهرها رسید.
در حالت حداقلی، دست‌‌‌کم باید ۳۰‌درصد کل ساخت‌وسازهای کشور در بافت‌‌‌های فرسوده انجام شود؛ این در حالی است که با توجه به سهم بیش از ۴۰‌درصدی بافت‌‌‌های فرسوده در معاملات مسکن شهر تهران در حالت مطلوب و ایده‌‌‌آل باید حداقل نیمی از ساخت‌وسازها در بافت‌‌‌های فرسوده باشد. این سهم در بهترین حالت در سال گذشته به ۵‌درصد هم نرسیده است و معادل ۳‌درصد برآورد می‌شود. این موضوع به معنای محو شدن بافت‌‌‌های فرسوده از تابلوی سرمایه‌گذاری ساختمانی و شکست جبهه ساخت، عرضه و خرید مسکن ارزان از مسکن دولتی است. در واقع جبهه ساخت و خرید مسکن ارزان در بافت‌‌‌های فرسوده را می‌توان به عنوان قربانی اول مسکن دولتی معرفی کرد.
با وجود تاکید دولت بر بهسازی بافت فرسوده گویی تنها اقدام عملی دولت در این زمینه، تخصیص قیر رایگان به شهرداری‌هاست. موضوعی که هر سال نیز برای شهرهای کمتر برخوردار انجام می‌شود.بافت‌های تاریخی قزوین پی در پی سقوط می‌کنند