زلزلههای چارک و خمیر و گسلش در نمک هرمز
۱۲ تیر ۱۴۰۱، ۱:۰۸
زلزلههای منطقه غرب هرمزگان در ماههای گذشته به عنوان رخدادهای شاخص در پهنه جنوب شرق زاگرس با بزرگای بیش از 5ثبت شده. مهمترین زلزله در سری رخدادهای 11 تیر 1401 بزرگای 6.2 داشت، ولی مراکز لرزهنگاری داخلی و بینالمللی بزرگای آن را بین 6.0 تا 6.3 اعلام کردهاند. این میزان خطا برای برآوردهای سریع از محل اندازه و البته ژرفای زلزله طبیعی است. کانون این زمینلرزهها در منطقهای کمجمعیت تقریباً 100 کیلومتری غرب بندرعباس واقع بود. حدود 200 دیاپیر نمکی در منطقه خلیج فارس شناخته شده که تعداد زیادی از آنها هنوز فعال هستند. گنبدهای نمکی بیشتر در راستای گسلهای پیسنگی بیرون زدهاند. در زاگرس یک توالی رسوبی به ضخامت 14 کیلومتر از پیسنگ کریستالی با سری نمک هرمز پیشاکامبرین سوراخ شده و مواد تبخیری «نمک هرمز» همراه با مارن، ماسه سنگ، کربنات و سنگهای آتشفشانی از طریق دیاپیرهای نمکی در سطح زمین برونزد دارند.
فعالیت زمینساخت نمکی (هالوکینتیکس) در مراحل مختلف 450 میلیون سال قبل، 250 و 70 میلیون سال قبل به صورت پالسهای حرکتی اتفاق افتاد. استقرار گنبدهای نمکی در راستای گسلهای فعال در جنوب شرق، نوار چینخوردگی زاگرس بهویژه از تنگه هرمز تا شمال کمان فارس در ناحیه شمال عسلویه قابل ردیابی است. این نواحی میزبان دو سوم ذخایر نفت اثباتشده و یکسوم ذخایر گاز جهان است. واحدهای نمکی با ویژگی کارستی منجر به اشکال درهمانند، چشمهها و غارها در محیط گنبدهای نمکی میشود. دو غار به عنوان طولانیترین غارهای نمکی در ناحیه هرمزگان وجود دارد. بقایای رسوبات آواری در پلاگهای نمکی ایجاد میشوند، جریانهای یخچال نمکی بهصورت محلی توسعه مییابند. کوتاهشدگی در این ناحیه با راستای تقریبا شمالی–جنوبی با سرعت تقریباً 25-30 میلیمتر در سال در لبه شرقی ورقه عربستان فعال هستند. این راستا بهصورت مورب با روند عمومی شمال غربی- جنوب شرقی نوار کوهزایی زاگرس است. سازوکارهای کانونی زلزلهها نشان میدهد که این کوتاهشدن مورب در امتداد گسل تقسیمبندی میشود. بیشترین پوشک نمکی در هرمزگان و جنوب شرقی استان فارس قرار دارد. میدان دیاپیر و حوضه نمک هرمز از شرق به خط عمان در تنگه هرمز، از غرب به گسل کازرون و از شمال به راندگی اصلی زاگرس محدود میشود. تعداد زیادی جزایر کوچک دیاپیری در خلیج فارس در جنوب مرز نوار چینخورده زاگرس وجود دارند. وجود گنبدهای نمکی سازند هرمز، نشاندهنده فعالیت زمینساختی است. اگرچه گنبدهای نمکی در بسیاری از نقاط جهان گزارش شده است، اکثر آنها بیرونزده نیستند و با روشهای ژئوفیزیکی شناسایی شدهاند. به عکس آنها، گنبدهای نمکی در زاگرس و در خلیج فارس، نه تنها گنبدهای مرتفعی هستند، بلکه در بسیاری از موارد نمک بهصورت یخچال نمکی از جناحین سرازیر میشود. فرآیند تشکیل گنبد نمکی، که اغلب به عنوان دیاپیریسم نامیده میشود، با تغییر شکلهای قابل توجهی در اندازه سنگهای روباره و خود نمک همراه است. این بخشی جداییناپذیر از پدیدهای است که به نام تکتونیک نمک یا هالوکینتیکس (زمینساخت نمکی) شناخته میشود. کلمه دیاپیر (diaper) از فعل یونانی diaperein به معنی «سوراخ کردن» گرفته شده است. هالیت (سنگ نمک) و سایر سنگهای تبخیری اغلب به عنوان مواد چسبناکی در نظر گرفته میشوند که هرگز در اثر گسلش شکننده تغییر شکل نمیدهند. با این حال، شکستگیها و گسلها به صورت بسیار محلی در برخی گنبدهای نمکی و یخچالهای طبیعی مشاهده میشوند و با دادهها یا شوکهای مناطق فعال لرزهای نشان داده میشوند. چنین وضعی در گسلهای منطقه شمال تنگه هرمز به خوبی قابل مشاهده است. آزمایشهای مکانیک سنگ نشان میدهد که هالیت، زمانی که میزان تغییر شکل به اندازه کافی بزرگ باشد با گسلش شروع به تغییر شکل میکند. بسیار نادر است که چنین میزان تغییر شکل بالایی در نمک رخ دهد. گسل در نمک به احتمال زیاد در جایی رخ میدهد که تنش محصورکننده موثر بهطور قابل توجهی با فشار بیش از حد سیال کاهش یابد؛ بهطوری که نمک در تنش دیفرانسیل بسیار پایینتر تسلیم شده و تغییر شکل میدهد. چنین وضعی موجب میشود تا رخداد زلزلههای متعدد در گسلهای فعال که در حوزههای نمکی هستند – مانند منطقه تنگه هرمز- با آزاد شدن تدریجی تنش همراه باشد.
مطالب مرتبط
محیطزیست در تلاش برای کاهش پسماندسوزی اطراف تهران
رئیس سازمان حفاظت محیطزیست میگوید روند ایمنسازی قلمرو یوزپلنگ لاکپشتی نیست
فرصت اندک بقای یوز
رگبار و رعدوبرق در استانهای مختلف کشور
مدیرکل محیط زیست شهرداری تهران خبر داد
افتتاح دو نیروگاه خورشیدی در هفته زمین پاک
کیفیت قابل قبول هوای تهران
دانشمندان هشدار میدهند
سکوت مرگبار طبیعت
بعد از گذشت چند هفته از تخلیهٔ ضایعات نفتی در محدودهٔ دیلم و گناوه، هنوز عاملان آن معرفی نشدهاند
تانکرهای عراقی متهم تخلیهٔ ضایعات نفتی
بارشهای برقآسا و وقوع سیلاب در ایران و کشورهای حاشیه دریای عمان خسارتبار بوده است
رکوردشکنی اقلیمی
گفتوگو با مهدی تیموری رئیس سابق پارک ملی گلستان پس از ۲۶ سال تجربهٔ حفاظت در زیستگاهها
حفاظت از یوزپلنگ و زیستگاهش امکانپذیر است
ارزیابی مصوبهٔ «ممنوعیت توزیع رایگان کیسههای پلاستیکی»
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- اقدامات لازم برای اسباب کشی و جابجایی منزل
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید