فراموشی حق به شهر در طرحهای توسعه
۲ خرداد ۱۴۰۱، ۰:۰۰
بیشک هر تصمیم درباره اشکال توسعه شهر آثار ماندگاری آینده شهر و شهروندان بر جای میگذارد. در صورتبندی توسعه پایدار شهری؛ سیاستگذاری درباره نحوه توزیع کاربری اراضی برای تامین نیازهای اساسی شهروندان -در زمینه حمل و نقل، مسکن و سایر خدمات- با پایداری اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی همراه خواهد بود. در این رویکرد «محیط زیست»، «آینده»، «عدالت» و «مشارکت»، به عنوان اصول بنیادی توسعه شهر مورد توجه است. به عبارتی، فرمی از توسعه که به بهبود کیفیت زندگی شهروندان با کمترین بهرهکشی از منابع محیط زیست شهر میانجامد.
در بین ابعاد توسعه شهری، «توسعه حمل و نقلی»، یکی از مهمترین پاشنه آشیلهای توسعهای به شمار میرود که میتواند در دو وجه « سازنده» یا «نابود کننده» حیات شهرها باشد. توسعه حمل و نقل شهری به اشکالی چون ساختن اتوبان در یک منطقه، عریض کردن خیابانها، احداث پلها و بزرگراهها نه تنها زندگی روزمره شهروندان بلکه، محیط زیست را با شدت بالا تحت تاثیر قرار میدهد. این که مثلا یک بزرگراه در کدام قسمت از شهر با چه بافت محیطی و اجتماعی قرار است اجرا شود عواقب متفاوتی را رقم میزند. پیامدهای این دست پروژههای توسعهای با نیازهای روزمره شهروندان و شهر در ارتباط مستقیم است و از این حیث، تصمیمات توسعه حمل و نقل در شهر نیازمند نگاه آیندهنگرانه و برآورد پیامدها است.
مطلوبیت دسترسی راحت و مقرون به صرفه به فضاهای شهر و برخورداری از هوای پاک و سالم از حقوق اولیه شهروندان برای زیست در شهر است. نیازهایی که برآورده شدن آنها، نتیجه نحوه برنامهریزی و اجرای پروژههای توسعه حمل و نقل در شهر است. با این مقدمه، قصد داریم نسبت توسعه حمل و نقل در شهر تهران را با چیستی، چرایی و چگونگی توسعه پایدار با محوریت تحقق حقوق شهروندان تهرانی مورد واکاوی قراردهیم.
در سند جامع توسعه شهر تهران آمده، «تهران شهری با توسعه پایدار در تامین حداکثری کیفیت زندگی شهروندان و نیل به عدالت اجتماعی و برخورداری برابر شهروندان به منابع موجود در شهر است. شهری دارای سیستم حمل و نقل عمومی با کیفیت مناسب که شرایط زندگی و فعالیت ساکنان آن با استانداردهای بینالمللی هم راستا است». اما واقعیت موجود زیست در تهران در تناقض آشکار با این اسناد بالادستی موجود است. در حداقل یک دهه اخیر، آلودگی هوای شهر بدخیمترین مساله تهران به شمار میآید. این در حالی است که برخورداری از هوای پاک جزو اولین و ضروریترین حق هر ساکنان برای زیست در شهر است.
مروری بر آمارهای موجود روند توسعه حمل و نقل شهر تهران در یک دهه اخیر حاکی از آن است که، توسعه «حمل و نقل خصوصی خودرو محور» بیش از توسعه «حمل و نقل همگانی و پاک» مورد توجه بوده است. مطابق با اسناد حمل و نقلی؛ تهران در بخش ساخت بزرگراهها، تونلها و پلها توانسته جلوتر از حمل و نقل عمومی شامل توسعه مترو، ناوگان اتوبوس شهری گام بردارد. و این پیشی گرفتن حمل و نقل خصوصی خودرو محور بر حمل و نقل عمومی در تناقض آشکار با حقوق شهروندی است چرا که، در حمل و نقل خصوصی میزان تردد خودرو در شهر افزایش یافته و حجم ترافیک و آلایندهها ناشی از خودروها بار اضافی بر شهر و شهروندان تحمیل می کند. صاحبان خودرو بهرهمندان اصلی شهر به قیمت هزینه دادن همه شهروندان و شهر هستند. در مقابل، در حمل و نقل همگانی تاکید بر مدیریت منابع انرژی در شهر، عدالت و برابری دسترسی همه گروههای اجتماعی و به ویژه اقشار کم درآمد به امکانات در شهر و دسترسی آسان و مقرون به صرفه با کمترین هدر رفت منابع است.
اما در باب درک چرایی ایجاد تناقض و تخطی توسعه حمل و نقل تهران با سیاستگذاریهای کلان شهر، توسعه پایدار شهری و حقوق شهروندی؛ میتوان به سطح کلان تحلیل ورود پیدا کرد. تا ذیل آن چگونگی تغییر به سمت اصلاح روندهای موجود نیز شناسایی شود. در این باره، چند مساله در نظام تصمیمگیری کلان توسعه شهر تهران و البته اغلب شهرهای ایران وجود دارد که در تعارض با اصل حقوق شهروندی و توسعه پایدار است. مواردی چون عدم شفافیت در تصمیمسازیها، فقدان سازوکارهای مشارکت شهروندان در امور توسعهای، عدم پاسخگویی و مسئولیتپذیری در برابر پیامدهای تصمیمات و اقدامات توسعهای، اولویت نداشتن محیط زیست در اقدامات توسعهای و فقدان ارزیابی اثربخشی تصمیمات.
کمتر پروژه حمل و نقلی در تهران پیش از اجرا به اطلاع عموم میرسید و شهروندان درباره آنها مطلع نبودند. برای نمونه بررسی موردی نگارنده از شهروندان تهرانی درباره پل صدر و بزرگراه نواب نشان داد که در حین اجرا و پس از اجرا این پروژههای توسعه حمل و نقلی، کمترین شفافیت و پاسخگویی در قبال انجام تصمیمات دیده شده است. در شاخص اولویت انتخاب پروژه های حمل و نقلی؛ پایداری محیط زیست مبنای عمل نبوده است چرا که؛ اگر چنین بود تهران تراژدی آلودگی و ترافیک را برای سالها به دوش نمیکشید. فقدان هر یک از این موارد شرایطی را فراهم کرد که تراژدی مسائل بدخیم ترسیم شود.
اگر بخواهیم از منظر برنامهریزی و سیاستگذاری اقدامات توسعهای در شهر به موضوع بپردازیم، سازوکارهای نظام کلان سیاستگذاری و تصمیمگیری به شیوهای است که شهروندان در اغلب موارد مشاهده کنندههای تصمیمات مدیران شهری درباره شهر و سرنوشت شهرشان هستند. شناسایی نیازها و انتظارات واقعی و اولویتدار آن ها در ساختار سیاستگذاری شهری جایگاهی کم رنگ دارد و مشارکت عمومیشان در شاکله برنامهریزی شهری تعریف دقیقی نشده است. ضمن این که بسترهای قانونی و عملی دیدهبانی اقدامات توسعه ای از سوی شهروندان کم رنگ است و کفایت لازم را ندارد.
شهر برای آن که زیستپذیر بوده و شهروندان در پیوند با شهر باشند لازم است، بایدهای پایداری با حفظ حقوق همه ساکنان در شهر لحاظ شود. شکلی از مدیریت دموکراتیک بر لایههای تصمیمسازی و اجرا حاکم شود که بسترساز توزیع عادلانه فرصتها و منابع برای همه ذینفعان شهر باشد. در این شکل از تصمیمسازی، اولویتبندی اقدامات توسعه با کمترین تخریب و هدر رفت منابع همراه است و سر زندگی شهر و شهروندان با رفع و کاهش چالشهایی چون آلودگی هوا و ترافیک امکانپذیرتر میشود.
مطالب مرتبط
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید