هفدهمین و آخرین جلسه قرارگاه آسیب‌های اجتماعی شهر تهران در سال ۱۴۰۰، یکشنبه ۲۲ اسفندماه به ریاست علیرضا زاکانی، شهردار تهران برگزار شد. قرارگاهی که مسئولیت حوزه آسیب‌های اجتماعی در تهران را به عهده دارد و محوریت آن جمع‌آوری معتادان متجاهر است. با وجود آغاز چند ماهه فعالیت قرارگاه آسیب‌های اجتماعی، مدیریت شهری هنوز گزارشی به شورای شهر تهران نداده است، پرسش اینجاست که رویکرد تازه مدیریت شهری تا چه اندازه در کاهش و رفع آسیب‌های اجتماعی در تهران موثر بوده است؟

تشکیل قرارگاه آسیب‌های اجتماعی از ابتدای حضور زاکانی در شهرداری تهران دنبال شد، شهردار تهران مرداد امسال هنگام ارائه برنامه‌های خود اعلام کرد که چهره شهر را شش ماهه از آسیب‌های اجتماعی پاک می‌کند. گفته‌های شهردار و ایجاد قرارگاه اجتماعی با مخالفت کارشناسان حوزه اجتماعی روبه‌رو شد. جامعه‌شناسان شهری معتقد بودند که اقدامات سلبی و قهری تاثیری در کاهش مصرف اعتیاد و ترک اعتیاد و بازگشت هویت اجتماعی به محله‌ها ندارد.
جمع‌آوری معتادان متجاهر از دره‌فرحزاد یکی از مصوبات قرارگاهی اجتماعی بود که مدتی پیش اجرایی شد. انتقال اتباع مرکز شهید زیادیان به مرکز عسگرآباد، اعلام ظرفیت‌های ایجاد شده ‌صدور مجوز جمع‌آوری مرکز منع پذیرش، مکاتبه برای افزایش ظرفیت و شیفت مراکز غربالگری و تهیه دستگاه اسکن عنبیه برای مراکز غربالگری آخرین مصوبات شانزدهمین جلسه قرارگاه اجتماعی بود. پیش از آن همزمان با تشکیل قرارگاه مرکز، در چند منطقه که به گمان اعضای حاضر در قرارگاه اجتماعی آسیب‌خیز بودند، مانند شوش و هرندی و فرحزاد، قرارگاه‌های مجزا تشکیل شده بودند. شناسایی پلاک‌های قرمز در مناطق و پلمپ و ساماندهی‌های این خانه‌ها نیز از دیگر مصوبات قرارگاه‌های اجتماعی در جلسات پیشین قرارگاه بودند. استقرار نیروی انسانی و موسسه بهره‌بردار در مرکز شفق، مکاتبه با فرمانداری درباره مسیرهایی که در منطقه ۱۹ نیاز به روشنایی دارد، شروع پذیرش مرکز خاوران و خاورشهر و بهاران منطقه ۱۵، پیگیری رفع مشکل ۳ طبقه شدن تخت‌های موجود در مراکز ماده ۱۶ و مکاتبه شهردار تهران با وزیر بهداشت درباره صدور پروانه درمان مراکز خاوران و خاورشهر نیز مصوبات هفدهمین جلسه قرارگاه اجتماعی بود. مصوباتی که به گفته معاون شهردار تهران تعداد آن‌ها از 230 مورد بیشتر است. ۸۰ درصد مصوبات عملیاتی و اجرایی شده است ۱۰درصد در دست اقدام و ۱۰ درصد هنوز به انجام نرسیده است. اما اینکه این مصوبات تاچه اندازه توانستند چهره شهر را از مسائل اجتماعی پاک کنند، همچنان جای سوال است. چنانکه بعد از جمع‌آوری معتادان در فرحزاد همچنان تعدادی از شهروندان می‌گویند که آن‌ها در محله حضور دارند. قرارگاه اجتماعی هنوز گزارش مبسوطی از اقدامات خود به شورای شهر تهران ارائه نکرده است و اعضای کمیسیون اجتماعی از چگونگی روند اجرای مصوبات این قرارگاه اطلاعات دقیقی ندارند. امین توکلی زاده، معاون اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران در همین رابطه توضیحاتی به خبرنگار روزنامه «پیام‌ما» می‌دهد توضیحاتی با تمرکز روی اقدامات صورت گرفته در دره فرحزاد.
دره فرحزاد پاکسازی شده اما شهروندان می‌گویند همچنان معتاد متجاهر در محله وجود دارد.
نسبت به گذشته بسیار کمتر است.
تصور می‌کنید، هویت محله فرحزاد با اقدامات ضربتی جمع‌آوری معتادان به محله باز می‌گردد؟
ببینید، اتفاق خوبی که آنجا افتاده این است که دو شهردار باهم یک قرارگاه تشکیل دادند، با امنای محل، معتمدین محل و فعالان اجتماعی محله‌هایشان جلسه گذاشتند و دستگاه‌های مرتبط و محلی پای کار آوردند. فرحزاد برای همه شهر آزار دهنده بود. همه آن طبیعت زیبا و بکر کوهستانی و دره فرحزاد همیشه خوشایند مردم بود. از آن می‌شد به عنوان مکان مفرح و شاداب استفاده کنند درحالیکه تبدیل به جایی شد که همه از آن آزرده می‌شدند.
شهرداری در دوره پیشین هم اقدام به جمع‌آوری معتادان متجاهر در فرحزاد کرده بود اما موفق نبود. چطور ممکن است که اقدامات این دوره موفقیت آمیز شود.
نگوییم شهرداری همه دستگاه‌ها هم چندباری کار را به جایی رسانده بودند اما باز سرجایش برگشته بودند اینبار قرار شد تا آخر کار پای کار بمانیم تا فرحزاد را نتیجه برسانیم.
تا آخر کار و به نتیجه رسیدن فرحزاد یعنی دقیقا کجا؟
به این معنا که آبفا وظیفه خودش را انجام دهد، ببینید حریم رودخانه با آبفاست و با شهرداری تهران نیست. آبفا بیاید با ساکنیان با مالکان مذاکره کند. وظیفه خودش را حفظ حریم رودخانه انجام دهد. قوه قضاییه وظیفه خودش را انجام دهد تا حریم رودخانه را به حد استانداردی که نیاز است برسانند و ساخت‌وسازهایی که شده، نجات دهد. در بحث رها شدن فاضلاب شهری هم اداره آب و فاضلاب ورود کرد تا از این اقدام ممانعت کند. بحث آلونک‌ها بود که قوه‌قضائیه وارد شد و دستور داد تا آلونک‌ها جمع‌آوری شود. موضوع دیگر خرده‌فروش‌ها بود که در واقع ناجا وارد شد تا خرده‌فروشی‌ها جمع‌آوری شوند. هرکدام از این دستگاه‌ها تلاش می‌کنند تا به نتیجه برسیم. چون یک روزه و یک شبه به این وضعیت نرسیده است، بارها عملیات کردیم و تنبیه کردیم. از این طرف هم باید با با مردم فرحزاد که مطالبه اصلیشان این است که فضا تغییر کند و فضای مناسب زندگی در واقع تبدیل شود، در تعامل باشیم. این اتفاقات به مرور می‌افتد و اگر همین الان شما به دره فرحزاد بروید، وضعیت آن با ماه پیش قابل مقایسه نیست.
در اولین روزهای حضورتان در معاونت اجتماعی شهرداری تهران، در یکی از گفت‌وگوهایی که اتفاقا با ما داشتید از حضور سپاه و گروه‌های جهادی در محلات نام بردید و از کمک این فعالان و نهادها در بازگشت معتادان به زندگی نام بردید، در قرارگاه اجتماعی برای این موضوع چه برنامه‌ای تدوین شده است؟
ما تلاش می‌کنیم و از همه مسئولان که می‌توانند موثر باشند دعوت می‌کنیم، یک همایشی هم مدتی پیش در فرهنگسرای خاوران داشتیم و تجارب افرادی که در این حوزه کار می‌کردند را شنیدیم، افرادی که در سمن‌ها بودند و… این افراد بالاخره تجارب موفق و ناموفق داشتند و راه‌هایی که رفتند را بیان کردند، بعد از آن چند پنل تشکیل شد و از مدیران این حوزه دعوت کردیم، آن‌ها تجربیات خود را بیان کردند و پیشنهاداتی داشتند. به همین موضوعات هم اکتفا نکردیم، از کسانی که به صورت ملموس با مددجو ارتباط داشتند، این‌ها را خواهش کردیم که بیایند و تجربیاتشان را شنیدیم. بین طرح‌هایی مختلفی تاکنون انجام شده بود و مراکزی که تاکنون اقدام کردند، ارزیابی کردیم که خروجی آن را به دستورالعملی تبدیل می‌کنیم تا بتوانیم با بهره‌گیری از تجربه گذشته افق خوبی برای آینده داشته باشیم.
در موضوع بازگشت معتادان متجاهر و ترک اعتیاد آن‌ها، اختلاف نظرهایی میان پلیس و بهزیستی وجود دارد، مثلا پلیس مدتی پیش اعلام کرد که وجود دی‌آی سی و خدمات پزشکی و توزیع رایگان غذا میان معتادان سبب افزایش جمعیت معتادان است، بهزیستی البته با این نقد موافق نبود. نگاه شما در این میان چیست؟
ما یک وظیفه انسانی بر عهده داریم که باید به سرانجام برسانیم، باید مشکل را حل کنیم ما حتما موضوع مهاجرت را داریم، الان نزدیک عید است و خیلی‌ها به ما اعلام کردند که به محض اینکه تهران کمی فضایش گرم شود، چند برابر تعدادی که جمع شدند به تهران می‌آید، اما این موضوع مانع کار نمی‌شود، وظیفه ماست. همانطور که می‌دانید این تصمیم هم یک تصمیم کشوری است و اگر همه باهم انجامش داده باشند و هرکسی به مسئولیت خود عمل کرده باشد، به نقطه قابل مدیریت می‌رسیم.